List do Rzymian [Rz] – jeden z listów Nowego Testamentu autorstwa apostoła Pawła. List został napisany najprawdopodobniej pod koniec trzeciej podróży misyjnej apostoła Pawła w Koryncie w latach 57/58 n.e. Adresatem listu była rzymska gmina chrześcijańska.

Autorstwo edytuj

Zarówno świadectwa wewnętrzne (nowotestamentowe) jak i zewnętrzne przemawiają na rzecz Pawłowego autorstwa. List był cytowany jako kanoniczny przez: Klemensa Rzymskiego, Ignacego Antiocheńskiego, Polikarpa[1], posługiwali się nim Walentyn, Herakleon, Bazylides, Ptolemeusz[2]. Pawłowi przypisują ten list: Marcjon, Ireneusz z Lyonu, Klemens Aleksandryjski, Tertulian, Orygenes. Fragment Muratoriego zalicza go do Listów Pawłowych[2].

Jeszcze w starożytności kwestionowano Pawłowe autorstwo dwóch ostatnich rozdziałów. Według Orygenesa Marcjon wyciął z Listu wszystko począwszy od miejsca, w którym napisano „wszystko, co nie jest z wiary, jest grzechem” (Rz 14,23) aż do końca Listu[2].

Miejsce powstania Listu edytuj

 
Paweł piszący list, w XVII-wiecznej wizji artystycznej Valentina de Boulogne.

List prawdopodobnie powstał w Koryncie, gdy Paweł zamieszkiwał w domu Gaiusa. Spisany został przez Tercjusza, który pełnił rolę skryby (Rz 16,22)[3][4]. Na rzecz Koryntu przemawia kilka przesłanek. Według Dz 20,3 Paweł zatrzymał się na trzy miesiące w Achai przed swą podróżą do Jerozolimy. Najbardziej prawdopodobnym miejscem, w którym mógł wtedy się zatrzymać, był Korynt[3]. Wzmiankowana w Rz 16,1 Feba była diakonisą w kościele w Kenchreach, porcie leżącym na wschód od Koryntu, mogła być tą osobą, która dostarczyła List do Rzymu, ponieważ w momencie redagowania Listu zdaje się wyruszać w drogę[3]. Erast, wzmiankowany w Rz 16,23, według najstarszej tradycji był tym samym Erastem, który został wymieniony w 2 Tm 4,20, więc również mieszkał w Koryncie[3][5].

Datowanie Listu edytuj

List nie pozwala na precyzyjne ustalenie czasu jego powstania, niemniej został napisany w czasie, gdy zebrano kolektę na rzecz wiernych z Jerozolimy, a to oznacza, że wizyta Pawła w Grecji dobiegała końca. Większość badaczy datuje powstanie Listu na koniec 55/początek 56 lub koniec 56/początek 57 roku[6][7]. Wczesny 58 oraz wczesny 55 również są brane pod uwagę. Natomiast Gerd Lüdemann jest zwolennikiem wcześniejszego datowania, na 51/52 (lub 54/55)[8].

Jedność literacka Listu edytuj

 
Rz 1,15 w kodeksie Boernarianus, brak wyrażenia „w Rzymie”.

Pawłowe autorstwo tego listu nigdy nie było kwestionowane. Pewne wątpliwości zgłaszane są w związku z rozdziałem 16, który zawiera, katalog imion. Czy rzeczywiście apostoł, który przedtem nie był w Rzymie, mógłby znać tylu ludzi tam mieszkających? Niektóre z tych osób przebywały w owym czasie w Azji Mniejszej (w Efezie). Dlatego też proponowano, by rozdział 16 uznać za List do Efezjan. Wyjaśnienie to znajduje oparcie w starożytnych rękopisach ( ). Ponadto w niektórych rękopisach – Kodeks Boerneriański – brak słów „w Rzymie” (1,7.15)[9].

Część rękopisów umieszcza doksologię w różnych miejscach Listu do Rzymian, niektóre dublują doksologię, a inne w ogóle jej nie zawierają[10]:

Może to świadczyć, że pierwotnie List do Rzymian kończył się w 14,23 i nie zawierał dwóch ostatnich rozdziałów. Z drugiej strony niektórzy badacze próbowali argumentować, że niektóre starożytne rękopisy celowo omijały doksologię, inne zaś umieszczały ją po 14,23 ze względu na wykorzystanie w liturgii (katalog imion z Rz 16 nie nadaje się do liturgicznego zastosowania)[2].

Cel Listu edytuj

 
Początek Listu do Rzymian w Kodeksie Aleksandryjskim

List porusza te same zagadnienia, co List do Galatów, ale w sposób bardziej pogłębiony[11]. Głównym celem jest usprawiedliwienie przez wiarę. Paweł podkreśla powszechną grzeszność człowieczeństwa i konieczność usprawiedliwienia, zarówno dla pogan, jak i dla Żydów. Usprawiedliwienie jest wynikiem łaski i wyłącznie łaski. Autor wyjaśnia znaczenie chrztu jako uwolnienia od grzechu oraz włączenia do Kościoła. Paweł przyjmuje dualizm duszy i ciała, zarazem zapowiadając zmartwychwstanie ciała. Po części doktrynalnej autor przechodzi do tematów moralnych i praktycznych: podstawą życia chrześcijańskiego powinna być miłość, tolerancja w sprawach mniej ważnych i naśladowanie Chrystusa.

Znaczenie i rola edytuj

Augustyn nawrócił się po lekturze fragmentu tego listu. List służył później Augustynowi jako broń w jego polemice z Pelagiuszem, reformatorzy Luter i Kalwin uczynili zeń podstawę dla obrony nauki o usprawiedliwieniu. Z powodu nauki o usprawiedliwieniu uważany przez Marcina Lutra za najważniejszy list Nowego Testamentu[12][13]. John Wesley, założyciel metodyzmu, podczas publicznego czytania przedmowy Lutra do tego Listu doświadczył nagłego rozgrzania serca. W wieku XX Karl Barth rozpoczął swoją działalność od napisania komentarza do tej właśnie księgi (1. wydanie w 1919, 2. wydanie w 1921)[14].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Rubinkiewicz 1996 ↓, s. 353.
  2. a b c d Rubinkiewicz 1996 ↓, s. 354.
  3. a b c d Dunn 1988 ↓, s. XLIV.
  4. Stuhlmacher 1994 ↓, s. 5.
  5. Bruce 1983 ↓, s. 280–281.
  6. Bruce 1983 ↓, s. 12.
  7. Dunn 1988 ↓, s. XLIII.
  8. Dunn 1988 ↓, s. XLIII-XLIV.
  9. Gamble 1977 ↓, s. 36-55.
  10. Gamble 1977 ↓, s. 23-24.
  11. Rubinkiewicz 1996 ↓, s. 356.
  12. Cullmann 1968 ↓, s. 68.
  13. Stuhlmacher 1994 ↓, s. 1.
  14. Stuhlmacher 1994 ↓, s. 2.

Bibliografia edytuj

Komentarze
Inne opracowania
  • Oscar Cullmann: Zarys historii ksiąg Nowego Testamentu. przeł. W. Kowalska. Warszawa: PAX, 1968.
  • Józef W. Rosłon & Ryszard Rubinkiewicz: Święty Paweł. W: Wstęp do Nowego Testamentu. R. Rubinkiewicz (red.). Warszawa: Pallottinum, 1996, s. 299–425, seria: Wstęp do Pisma Świętego. ISBN 83-7014-266-4.

Linki zewnętrzne edytuj