Małpożer[6] (Pithecophaga jefferyi) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w rodzinie jastrzębiowatych (Accipitridae), zamieszkujący Filipiny. Jeden z najrzadszych, najbardziej zagrożonych i najpotężniejszych ptaków na świecie. Jest objęty międzynarodową ochroną gatunków ginących. Obecnie jego populację na wolności ocenia się na zaledwie 250–750 osobników.

Małpożer
Pithecophaga jefferyi[1]
Ogilvie-Grant, 1896[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

szponiaste

Rodzina

jastrzębiowate

Podrodzina

jastrzębie

Plemię

Circaetini

Rodzaj

Pithecophaga[3]
Ogilvie-Grant, 1896[4]

Gatunek

małpożer

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Zasięg występowania

edytuj

Małpożer występuje na większych wyspach północnych i wschodnich Filipin: Luzon, Samar, Leyte i Mindanao[7].

Taksonomia

edytuj

Gatunek i rodzaj po raz pierwszy naukowo opisał w 1896 roku brytyjski ornitolog William Robert Ogilvie-Grant[2]. Holotyp pochodził z wyspy Samar[4].

Pokrewieństwo niepewne[7]. Ostatnio przeprowadzone badania molekularne sugerują, że takson ten może tworzyć grupę siostrzaną z Circaetus[8]. Gatunek monotypowy[7][9].

Etymologia

edytuj
  • Pithecophaga: gr. πιθηκοφαγος pithēkophagos „jedzący małpę”, od πιθηκοφαγεω pithēkophageō „jeść małpie mięso”, od πιθηκος pithēkos „małpa”; φαγος phagos „żarłok”, od φαγειν phagein „jeść”[10].
  • jefferyi: Jeffrey Whitehead (zm. 1909), angielski makler giełdowy, ojciec podróżnika Johna Whiteheada[11].

Morfologia

edytuj

Długość ciała 90–100 cm, rozpiętość skrzydeł 184–202 cm; masa ciała 4700–8000 g[7]. Ma długi ogon, stosunkowo krótkie skrzydła i wysoki, spłaszczony po bokach dziób. Upierzenie jest ciemnobrązowe z wierzchu i brudnobiałe od spodu, ogon z czarnymi poprzecznymi prążkami. Na głowie ma „grzywę” z długich, jasnobrązowych piór, które nadają mu „lwi” wygląd.

Ekologia i zachowanie

edytuj

Żyje na obszarach leśnych od nizin po co najmniej 1800 m n.p.m.[5]

Małpożer poluje na małpy, gryzonie, węże, jaszczurki oraz ptaki, takie jak dzioborożce. Skład pokarmu różni się zależnie od zamieszkiwanej wyspy. Poluje z zasiadki na gałęzi lub z lotu ślizgowego ponad koronami drzew.

Małpożery są monogamiczne – dobierają się w pary na całe życie. Gniazdo budują na wyniosłym drzewie (z rodziny Dipterocarpaceae), ok. 30 m nad ziemią. Samica składa 1 białe jajo. Wysiadywanie trwa 58–60 dni[12]. Oboje rodzice opiekują się jajem, a następnie pisklęciem przez 20 miesięcy, mogą więc wyprowadzać lęg tylko raz na dwa lata.

Status

edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje małpożera za gatunek krytycznie zagrożony (CR – critically endangered) nieprzerwanie od 1994 roku. Liczebność populacji szacuje się na 250–750 osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy[5].

Przypisy

edytuj
  1. Pithecophaga jefferyi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b Ogilvie-Grant 1896 ↓, s. xvii.
  3. Pithecophaga, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2010-12-30] (ang.).
  4. a b Ogilvie-Grant 1896 ↓, s. xvi.
  5. a b c BirdLife International, Pithecophaga jefferyi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2018-1 [dostęp 2018-08-05] (ang.).
  6. Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Circaetini Sundevall, 1836 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-04].
  7. a b c d W.S. Clark, C.J. Sharpe, P. Boesman & J.S. Marks: Philippine Eagle (Pithecophaga jefferyi). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2017. [dostęp 2018-08-05]. (ang.).
  8. H.R.L. Lerner & D.P. Mindell. Phylogeny of eagles, Old World vultures, and other Accipitridae based on nuclear and mitochondrial DNA. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 37 (2), s. 327–346, 2005. DOI: 10.1016/j.ympev.2005.04.010. (ang.). 
  9. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-04]. (ang.).
  10. The Key to Scientific Names, Pithecophaga [dostęp 2018-08-05].
  11. The Key to Scientific Names, Jefferyi [dostęp 2018-08-05].
  12. Species account: Philippine Eagle Pithecophaga jefferyi. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-11-04]. (ang.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj