Maciej Słomczyński
Maciej Słomczyński (ur. 10 kwietnia 1920 w Warszawie, zm. 20 marca 1998 w Krakowie) – polski pisarz i tłumacz. Swoje powieści kryminalne podpisywał pseudonimem Joe Alex.
| ||
Data i miejsce urodzenia | 10 kwietnia 1920 Warszawa | |
Data i miejsce śmierci | 20 marca 1998 Kraków | |
Narodowość | polska | |
Język | polski | |
Dziedzina sztuki | powieści sensacyjne, kryminalne i milicyjne, dramat, scenariusz, tłumaczenia | |
Ważne dzieła | ||
Odznaczenia | ||
![]() |
ŻyciorysEdytuj
Był synem amerykańskiego reżysera i producenta filmowego Meriana C. Coopera i Marjorie Crosby, Angielki (później Marjorie Crosby-Słomczyńska). Nazwisko Słomczyński nosił po ojczymie, Aleksandrze Słomczyńskim, za którego wyszła jego matka, kiedy nie zdecydowała się na wyjazd do USA z Cooperem[1]. Biologiczne ojcostwo Coopera jest jednak kwestionowane, m.in. przez rodzinę[2].
W 1941 roku wstąpił do Konfederacji Narodu, w 1943 znalazł się w Armii Krajowej. Został aresztowany w 1944 roku i osadzony na Pawiaku, skąd uciekł. Przedostał się na Zachód i służył w armii oraz żandarmerii amerykańskiej we Francji.
Debiutował wierszami wydrukowanymi w 1946 roku na łamach łódzkiego pisma „Tydzień”. W 1947 roku powrócił na stałe do Polski, a siedem lat później osiadł w Krakowie.
Po wojnie prześladowany: poddany inwigilacji jako prawdopodobny angielski szpieg. Aby zerwać kontakt wyjechał do Gdańska. W następnych latach wielokrotnie odmawiał współpracy. W 1953 r. sygnatariusz Rezolucji Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego.
Autor wydanej w 1957 roku powieści rozliczeniowej „Cassiopeia”, w której prezentuje postawy środowiska twórczego wobec komunizmu i powody, jakie skłaniały sporą cześć tego środowiska do służby nowemu ustrojowi.
Przełożył m.in. Ulissesa i Podróże Guliwera, jako jedyna osoba na świecie przetłumaczył wszystkie dzieła Williama Szekspira. Jego przekłady Szekspira są jednak poddawane krytyce za brak zrozumiałości, wierności czy jakichkolwiek wartości literackich[3][4].
Joe Alex i Kazimierz KwaśniewskiEdytuj
Był autorem powieści sensacyjnych i kryminalnych, publikował pod pseudonimami Joe Alex (także Józef Aleks) i Kazimierz Kwaśniewski (powieści milicyjne). Jako Joe Alex był autorem scenariuszy filmowych, sztuk teatralnych (Panny z Acheronu) oraz widowisk i audycji telewizyjnych. Kryminały Joe Alexa zostały przetłumaczone na 13 języków: białoruski, bułgarski, czeski, litewski, łotewski, niemiecki, rosyjski, rumuński, serbsko-chorwacki, słowacki, słoweński, ukraiński i węgierski.
Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Rotary Club, wiceprezesem międzynarodowego stowarzyszenia „Fundacja Jamesa Joyce’a”, a od 1973 członkiem Irish Institute.
W 1980 został uhonorowany Nagrodą Miasta Krakowa za „twórczość literacką i przekładową”[5][6].
Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z dnia 11 listopada 1997 roku, w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej, został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[7].
Został pochowany w Krakowie na Cmentarzu Rakowickim w Alei Zasłużonych.
TwórczośćEdytuj
pod własnym nazwiskiemEdytuj
- Lądujemy 6 czerwca (Księgarnia Naukowa, Łódź 1947)
- Zadanie porucznika Kenta (Księgarnia Naukowa, Łódź 1947)
- Fabryka śmierci
- Szary cień
- Opowiadania o sprawach osobistych (Iskry, Warszawa 1953)
- Marsz ołowianych żołnierzy (Nasza Księgarnia, Warszawa 1965)
jako Joe AlexEdytuj
- Śmierć mówi w moim imieniu
- Cichym ścigałam go lotem
- Gdzie przykazań brak dziesięciu
- Niechaj odnajdą swoich wrogów (w antologii Pod szlachetnym koniem)
- Zmącony spokój Pani Labiryntu
- Cicha jak ostatnie tchnienie
- Jesteś tylko diabłem
- Piekło jest we mnie (rozszerzone wydanie Niechaj odnajdą swoich wrogów)
- Powiem wam jak zginął
- Czarne okręty - cykl powieści historycznych dla młodzieży - RSW Prasa-Książka-Ruch, Warszawa 1972-1975
jako Kazimierz KwaśniewskiEdytuj
- Śmierć i Kowalski na filmie scenariusz podpisany jest jako Joe Alex
- Zbrodniarz i panna na filmie scenariusz podpisany jest jako Joe Alex
- Każę aktorom powtórzyć morderstwo
- Gdzie jest trzeci król na filmie scenariusz podpisany jest jako Joe Alex
- Ciemna jaskinia
- Czarny Kwiat
Scenariusze filmoweEdytuj
- Joe Alex, Zbrodniarz i panna, 1963, reż. Janusz Nasfeter
- Joe Alex, Ostatni kurs, 1963, reż. Jan Batory
- Joe Alex, Gdzie jest trzeci król, 1966, reż. Ryszard Ber
Inne przekładyEdytuj
- John Milton, Raj utracony
- William Faulkner, Światłość w sierpniu
- Robert Louis Stevenson, Przedziwna historia doktora Jekylla i pana Hyde'a
- James Matthew Barrie, Przygody Piotrusia Pana
- Lewis Carroll, Przygody Alicji w Krainie Czarów
- Lewis Carroll, O tym, co Alicja odkryła po drugiej stronie lustra
- Geoffrey Chaucer, Troilus i Criseyda
- William Blake, Czterej Zoa
- Vladimir Nabokov, Skośnie w lewo
PrzypisyEdytuj
- ↑ Hollender B., Film o Amerykaninie, który walczył za Polskę, Rzeczpospolita, nr 150, 29 czerwca 2007 r., str. A13
- ↑ Starszy brat Macieja, Wojciech, uważa, że „Matka wystąpiła z tą informacją dopiero w czasie drugiej wojny światowej (...) aby bratu, wówczas opuszczającemu Polskę, stworzyć lepsze perspektywy urządzenia się na Zachodzie” - podaje Justyna Zarzycka w artykule Nie mogłem być inny. Zagadka Macieja Słomczyńskiego, Słomczyńska-Pierzchalska, Małgorzata, Gazeta Wyborcza, 18 września 2003 r., dostępne w Internecie, dostęp 2008-03-29, 18:33
- ↑ Anna Staniewska. Maciej Słomczyński vs. William Shakespeare. „Puls”, marzec 1983. [dostęp 2009-11-21].
- ↑ Barańczak, Stanisław. 2004. „Ocalone w tłumaczeniu”. Wyd. a5, Kraków.
- ↑ Wpisani w kulturę miasta [w:] „Dziennik Polski”, s. 1, nr 112, 19 maja 1980
- ↑ Słomczyński Maciej. encyklopediakrakowa.pl.
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 11 listopada 1997 r. o nadaniu orderów (M.P. z 1998 r. nr 6, poz. 110).
Linki zewnętrzneEdytuj
- Maciej Słomczyński w Katalogu Biblioteki Narodowej