Maciej Słomczyński

pisarz polski, tłumacz

Maciej Słomczyński (ur. 10 kwietnia 1920[1] w Warszawie, zm. 20 marca 1998 w Krakowie) – polski pisarz i tłumacz. Swoje powieści kryminalne podpisywał pseudonimem Joe Alex.

Maciej Słomczyński
Joe Alex, Kazimierz Kwaśniewski, Józef Aleks
Data i miejsce urodzenia

10 kwietnia 1920
Warszawa

Data i miejsce śmierci

20 marca 1998
Kraków

Narodowość

polska

Język

polski

Dziedzina sztuki

powieści sensacyjne, kryminalne i milicyjne, dramat, scenariusz, tłumaczenia

Ważne dzieła
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski

Życiorys

edytuj

Był synem amerykańskiego reżysera i producenta filmowego Meriana C. Coopera i Marjorie Crosby, Angielki (później Marjorie Crosby-Słomczyńska). Nazwisko Słomczyński nosił po ojczymie, Aleksandrze Słomczyńskim, za którego wyszła jego matka, kiedy nie zdecydowała się na wyjazd do USA z Cooperem[2]. Biologiczne ojcostwo Coopera jest jednak kwestionowane, m.in. przez rodzinę[3].

W 1941 wstąpił do Konfederacji Narodu, w 1943 znalazł się w Armii Krajowej. Został aresztowany w 1944 i osadzony na Pawiaku, skąd uciekł. Przedostał się na Zachód i służył w armii oraz żandarmerii amerykańskiej we Francji.

Debiutował wierszami wydrukowanymi w 1946 na łamach łódzkiego pisma „Tydzień”. W 1947 powrócił na stałe do Polski, a siedem lat później osiadł w Krakowie.

W czasach stalinowskich w Polsce Ludowej prześladowany: poddany inwigilacji jako prawdopodobny angielski szpieg. Od grudnia 1952 r. przez kilkanaście miesięcy był tajnym współpracownikiem organów bezpieczeństwa publicznego, ps. „Maciek”, a następnie „Włodek”[4][5]. Aby zerwać kontakt, wyjechał do Gdańska. W następnych latach wielokrotnie odmawiał współpracy. Ponownie próbowano go zwerbować w 1972 r., lecz bezskutecznie, a w efekcie Słomczyński sam stał się obiektem intensywnej inwigilacji o kryptonimie „Kent”[4].

W 1953 sygnatariusz Rezolucji Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego.

Autor napisanej w 1957 powieści rozliczeniowej „Cassiopeia”, w której prezentuje postawy środowiska twórczego wobec komunizmu i powody, jakie skłaniały sporą część tego środowiska do służby nowemu ustrojowi (książka nie została wydana ze względów politycznych).

Przełożył m.in. Ulissesa i Podróże Guliwera, jako jedyna osoba na świecie przetłumaczył wszystkie dzieła Williama Szekspira. Jego przekłady Szekspira są jednak poddawane krytyce za brak zrozumiałości i wierności[6][7].

Joe Alex i Kazimierz Kwaśniewski

edytuj
Osobny artykuł: Joe Alex.

Był autorem powieści sensacyjnych i kryminalnych, publikował pod pseudonimami Joe Alex (także Józef Aleks) i Kazimierz Kwaśniewski (powieści milicyjne). Jako Joe Alex był autorem scenariuszy filmowych, sztuk teatralnych (Panny z Acheronu) oraz widowisk i audycji telewizyjnych. Kryminały Joe Alexa zostały przetłumaczone na 13 języków: białoruski, bułgarski, czeski, litewski, łotewski, niemiecki, rosyjski, rumuński, serbsko-chorwacki, słowacki, słoweński, ukraiński i węgierski.

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Macieja Słomczyńskiego.

Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Rotary Club, wiceprezesem międzynarodowego stowarzyszenia „Fundacja Jamesa Joyce’a”, a od 1973 członkiem Irish Institute.

W 1980 został uhonorowany Nagrodą Miasta Krakowa za „twórczość literacką i przekładową”[8][9].

Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z dnia 11 listopada 1997, w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej, został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[10].

Życie prywatne

edytuj
 
Grób Macieja Słomczyńskiego na cmentarzu Rakowickim

Był trzykrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Barbara, z domu Targońska. Po raz drugi ożenił się z Lidią, z domu Zamkow, aktorką i reżyserką teatralną. Po rozwodzie z nią[11], ożenił się po raz trzeci z Teresą z Grzybowskich[12], córką Konstantego, prawnika i historyka, oraz Krystyny z Estreicherów, pisarki[13].

Dzieci: Maciej Marian (ur. 1944), Piotr (ur. 1956), Wojciech (ur. 1962), matematyk, Małgorzata (ur. 1966), biolożka molekularna[12].

Został pochowany w Krakowie na cmentarzu Rakowickim w alei zasłużonych (kwatera LXIX pas B-2-12)[14].

Twórczość

edytuj

Pod własnym nazwiskiem

edytuj
  • Lądujemy 6 czerwca (Księgarnia Naukowa, Łódź 1947)
  • Zadanie porucznika Kenta (Księgarnia Naukowa, Łódź 1947)
  • Fabryka śmierci
  • Szary cień
  • Opowiadania o sprawach osobistych (Iskry, Warszawa 1953)
  • Opowiadania o dalekich drogach (Wydawnictwo Literackie Kraków 1954)
  • Marsz ołowianych żołnierzy (Nasza Księgarnia, Warszawa 1965)

Jako Kazimierz Kwaśniewski

edytuj

Scenariusze filmowe

edytuj

Przekłady

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. 3.04.2016 - Zagadka Macieja Słomczyńskiego, [w:] Radio Szczecin [online], 3 kwietnia 2016 [dostęp 2024-01-13].
  2. Hollender B., Film o Amerykaninie, który walczył za Polskę, Rzeczpospolita, nr 150, 29 czerwca 2007 r., str. A13.
  3. Starszy brat Macieja, Wojciech, uważa, że „Matka wystąpiła z tą informacją dopiero w czasie drugiej wojny światowej (...) aby bratu, wówczas opuszczającemu Polskę, stworzyć lepsze perspektywy urządzenia się na Zachodzie” – podaje Justyna Zarzycka w artykule Nie mogłem być inny. Zagadka Macieja Słomczyńskiego, Słomczyńska-Pierzchalska, Małgorzata, Gazeta Wyborcza, 18 września 2003 r., dostępne w Internecie, dostęp 2008-03-29, 18:33.
  4. a b Zasłużony współpracownik [online], Dziennik Polski, 13 kwietnia 2007 [dostęp 2024-05-10].
  5. Cecylia Kuta, Tajny współpracownik „Kwaśniewski”/„Lotos”/„Biecki” — studium przypadku, „Dzieje Najnowsze”, 45 (2), 2013, s. 251–259 [dostęp 2024-05-10].
  6. Anna Staniewska, Maciej Słomczyński vs. William Shakespeare, „Puls”, marzec 1983 [dostęp 2012-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2012-04-25].
  7. Barańczak, Stanisław. 2004. „Ocalone w tłumaczeniu”. Wyd. a5, Kraków.
  8. Wpisani w kulturę miasta, [w:] „Dziennik Polski”, s. 1, nr 112, 19 maja 1980.
  9. Słomczyński Maciej. encyklopediakrakowa.pl.
  10. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 11 listopada 1997 r. o nadaniu orderów (M.P. z 1998 r. nr 6, poz. 110).
  11. Justyna Zarzycka, Nie mogłem być inny. Zagadka Macieja Słomczyńskiego, Słomczyńska-Pierzchalska, Małgorzata [online], wyborcza.pl, 18 września 2003 [dostęp 2024-01-12].
  12. a b Maciej Słomczyński, [w:] Encyklopedia Krakowa [online] [dostęp 2024-01-12].
  13. Dzieje rodu Estreicherów [online], polskieradio.pl, 21 marca 2013 [dostęp 2024-01-16].
  14. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Maciej Słomczyński. rakowice.eu. [dostęp 2021-05-27].

Linki zewnętrzne

edytuj