Mangaba oliwkowa

Mangaba oliwkowa
	Cercocebus galeritus
	Peters, 1879
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	koczkodany
Plemię	Papionini
Rodzaj	mangaba
Gatunek	mangaba oliwkowa
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mangaba oliwkowa^[4] (Cercocebus galeritus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1879 roku niemiecki zoolog Wilhelm Peters, nadając mu nazwę Cercocebus galeritus^[2]. Miejsce typowe to rzeka Tana, Mitole (2°10′S 40°10′E/-2,166667 40,166667), Kenia (łac. Habitatio: Mitole (Afr. orient.))^[2]^[5]^[6]. Peters swój opis oparł na samcu zastrzelonym 16 listopada 1878 roku^[2].

Niektóre ujęcia systematyczne uwzględniają taksony C. agilis i C. sanjei jako podgatunki C. galeritus, podczas gdy inne nadają tym taksonom pełny status gatunkowy^[7]^[8]^[9]. C. galeritus jest szeroko sympatryczny z Piliocolobus rufomitratus i Cercopithecus mitis albotorquatus oraz wąsko sympatryczny na obrzeżach lasu z Papio cynocephalus i Chlorocebus pygerythrus^[8]^[9].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten za gatunek monotypowy^[9].

Etymologia

Cercocebus: gr. κερκος kerkos „ogon”; κηβος kēbos „małpa długoogoniasta”^[10].
galeritus: łac. galeritus „zakapturzony, czubaty”, od galerum „czapka, czepek”, od galea „hełm”^[11].

Zasięg występowania

Mangaba oliwkowa występuje endemicznie w południowo-wschodniej Kenii, w płatach lasów łęgowych wzdłuż dolnego biegu rzeki Tana; dodatkowa mała populacja została niedawno odkryta w delcie rzeki Tana^[8]^[9].

Morfologia

Brak dostępnych danych na temat szczegółowych pomiarów^[9]. J. Kingdom w książce Field Guide of African Mammals z 1997 roku podaje następujące szacunkowe dane: długość ciała (bez ogona) samic około 42–53 cm, samców około 50–63 cm, długość ogona około 45–77 cm; masa ciała samic około 5–6,5 kg, samców około 8–10 kg^[9]^[12]. Dorosły samiec, mierzony przez W. Petersa, miał długość ciała (bez ogona) 49 cm i długość ogona 72 cm^[9]. Mangaba oliwkowa jest smukłą, ale silnie zbudowaną małpą, bardzo zwinną dzięki długim kończynom i długiemu ogonowi. Można ją rozpoznać po osobliwej, podobnej do grzywy kucyka, fryzurze.

Tryb życia

Mangaba oliwkowa zamieszkuje wilgotne lasy równikowe. O zwyczajach tej mangaby niewiele wiadomo, jednak wydaje się, że potrafi prowadzić tryb naziemny, jak i nadrzewny. Żywi się liśćmi, owocami, roślinami uprawnymi i owadami. Mangaby oliwkowe żyją w grupach liczących 10–20 zwierząt i składających się z kilku starszych samców, dojrzałych płciowo samic i młodych.

Samica rodzi, po ciąży trwającej około 24 tygodni, 1 młode.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii CR (ang. critically endangered ‘krytycznie zagrożony’)^[3].

Przypisy

↑ Cercocebus galeritus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d W.C.H. Peters. Über die von Hrn. Dr. G. A. Fischer auf einer im J. 1878 in Ostafrika, von Mombas bis in das Pokômo-Land und das südliche Galla-Land, unternommenen Reise eingesammelten Säugethiere. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1879, s. 830, 1880. (niem.).
↑ ^a ^b T.M.T.M. Butynski T.M.T.M., Y.A. deY.A. Jong Y.A. deY.A., J. Wieczkowski & J.J.W.& J. King J. Wieczkowski & J.J.W.& J., Cercocebus galeritus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-09-19] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 44. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercocebus agilis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercocebus galeritus W. Peters, 1879. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-19]. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cercocebus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].
↑ ^a ^b ^c D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 651. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 226. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 171, 1904. (ang.).
↑ galeritus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-19] (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 147. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

PhilipP. Whitfield PhilipP. (red.), Ilustrowana Encyklopedia Zwierząt, Warszawa 1997, ISBN 83-7066-683-3 .

[itis-1] Cercocebus galeritus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Peters-2] W.C.H. Peters. Über die von Hrn. Dr. G. A. Fischer auf einer im J. 1878 in Ostafrika, von Mombas bis in das Pokômo-Land und das südliche Galla-Land, unternommenen Reise eingesammelten Säugethiere. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1879, s. 830, 1880. (niem.).

[iucn-3] T.M.T.M. Butynski T.M.T.M., Y.A. deY.A. Jong Y.A. deY.A., J. Wieczkowski & J.J.W.& J. King J. Wieczkowski & J.J.W.& J., Cercocebus galeritus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-09-19] (ang.).

[Cichocki&inni-4] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 44. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercocebus agilis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].

[mdd-6] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercocebus galeritus W. Peters, 1879. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-19]. (ang.).

[Wilson&Reeder2-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cercocebus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].

[Zinner&inni-8] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 651. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Burgin&inni-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 226. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 171, 1904. (ang.).

[Jobling-11] galeritus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-19] (ang.).

[amw-12] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 147. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]