Mangaba oliwkowa
Mangaba oliwkowa[4] (Cercocebus galeritus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
| Cercocebus galeritus[1] | |
| Peters, 1879[2] | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mangaba oliwkowa |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Taksonomia edytuj
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1879 roku niemiecki zoolog Wilhelm Peters, nadając mu nazwę Cercocebus galeritus[2]. Miejsce typowe to rzeka Tana, Mitole (2°10′S 40°10′E/-2,166667 40,166667), Kenia (łac. Habitatio: Mitole (Afr. orient.))[2][5][6]. Peters swój opis oparł na samcu zastrzelonym 16 listopada 1878 roku[2].
Niektóre ujęcia systematyczne uwzględniają taksony C. agilis i C. sanjei jako podgatunki C. galeritus, podczas gdy inne nadają tym taksonom pełny status gatunkowy[7][8][9]. C. galeritus jest szeroko sympatryczny z Piliocolobus rufomitratus i Cercopithecus mitis albotorquatus oraz wąsko sympatryczny na obrzeżach lasu z Papio cynocephalus i Chlorocebus pygerythrus[8][9].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten za gatunek monotypowy[9].
Etymologia edytuj
Zasięg występowania edytuj
Mangaba oliwkowa występuje endemicznie w południowo-wschodniej Kenii, w płatach lasów łęgowych wzdłuż dolnego biegu rzeki Tana; dodatkowa mała populacja została niedawno odkryta w delcie rzeki Tana[8][9].
Morfologia edytuj
Brak dostępnych danych na temat szczegółowych pomiarów[9]. J. Kingdom w książce Field Guide of African Mammals z 1997 roku podaje następujące szacunkowe dane: długość ciała (bez ogona) samic około 42–53 cm, samców około 50–63 cm, długość ogona około 45–77 cm; masa ciała samic około 5–6,5 kg, samców około 8–10 kg[9][12]. Dorosły samiec, mierzony przez W. Petersa, miał długość ciała (bez ogona) 49 cm i długość ogona 72 cm[9]. Mangaba oliwkowa jest smukłą, ale silnie zbudowaną małpą, bardzo zwinną dzięki długim kończynom i długiemu ogonowi. Można ją rozpoznać po osobliwej, podobnej do grzywy kucyka, fryzurze.
Tryb życia edytuj
Mangaba oliwkowa zamieszkuje wilgotne lasy równikowe. O zwyczajach tej mangaby niewiele wiadomo, jednak wydaje się, że potrafi prowadzić tryb naziemny, jak i nadrzewny. Żywi się liśćmi, owocami, roślinami uprawnymi i owadami. Mangaby oliwkowe żyją w grupach liczących 10–20 zwierząt i składających się z kilku starszych samców, dojrzałych płciowo samic i młodych.
Samica rodzi, po ciąży trwającej około 24 tygodni, 1 młode.
Status zagrożenia edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii CR (ang. critically endangered ‘krytycznie zagrożony’)[3].
Przypisy edytuj
- ↑ Cercocebus galeritus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d W.C.H. Peters. Über die von Hrn. Dr. G. A. Fischer auf einer im J. 1878 in Ostafrika, von Mombas bis in das Pokômo-Land und das südliche Galla-Land, unternommenen Reise eingesammelten Säugethiere. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1879, s. 830, 1880. (niem.).
- ↑ a b T.M. Butynski, Y.A. de Jong, J. Wieczkowski & J. King, Cercocebus galeritus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-09-19] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 44. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercocebus agilis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercocebus galeritus W. Peters, 1879. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-19]. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cercocebus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].
- ↑ a b c D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 651. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ a b c d e f g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 226. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 171, 1904. (ang.).
- ↑ galeritus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-19] (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 147. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Philip Whitfield (red.), Ilustrowana Encyklopedia Zwierząt, Warszawa 1997, ISBN 83-7066-683-3.