Maziczka

Maziczka
	; Maziczka siewna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	maziczka
	Nazwa systematyczna
	Madia Molina; Sag. Stor. Nat. Chili: 136 (1782)
	Typ nomenklatoryczny
	M. sativa Molina
Synonimy
	Amida Nutt.; Harpaecarpus Nutt.; Madaria DC.; Madariopsis Nutt.; Madorella Nutt.; Pyropsis Fisch., C.A.Mey. & Avé-Lall.;
	Amida Nutt.; Harpaecarpus Nutt.; Madaria DC.; Madariopsis Nutt.; Madorella Nutt.; Pyropsis Fisch., C.A.Mey. & Avé-Lall.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Maziczka^[5]^[6] (Madia Molina) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Obejmuje 11 gatunków^[3]. Rośliny te rosną w północnej i zachodniej części Ameryki Północnej oraz w południowej części Ameryki Południowej (w Chile i Argentynie)^[3]. Poza tym jako introdukowane rosną w różnych krajach Europy, w Australii i na Hawajach^[3]. Występują w siedliskach nasłonecznionych i suchych, także na przydrożach^[7].

Madia elegans bywa uprawiana jako roślina ozdobna^[7]. Owoce tego gatunku stanowiły podstawowe źródło pożywienia dla plemion Indian Ameryki Północnej zamieszkujących wybrzeża Pacyfiku w rejonie współczesnej Kalifornii (istotne były zwłaszcza dla Miwoków)^[8]^[9]. Z nasion maziczki siewnej, uprawianej także w Europie, pozyskuje się olej stanowiący substytut oleju oliwkowego^[8].

Naukowa nazwa rodzajowa powstała z nazwy zwyczajowej roślin tego rodzaju używanej w Chile^[10].

Morfologia edytuj

Pokrój: Rośliny jednoroczne o prosto wzniesionych pędach, osiągające od kilku cm do 2,5 m wysokości^[10].
Liście: Pierwsze liście naprzeciwległe i często skupione w rozetę przyziemną, ale w czasie kwitnienia większość liści rozmieszczona jest wzdłuż łodygi, przy czym w części szczytowej wyrastają skrętolegle. Blaszki są lancetowate do równowąskich, zwykle całobrzegie, rzadziej ząbkowane. Z obu stron liście są sztywno, szczecinkowato owłosione, poza tym zwykle są także ogruczolone^[10].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki tworzące kwiatostany złożone w postaci podbaldachów, baldachogron, gron, kłosów lub skupione są w pęczkach. Okrywy są urnowate, jajowate, kulistawe i elipsoidalne o średnicy od 1 do ponad 10 mm. Listków okrywy brak lub są w liczbie od jednego do 22 i wówczas wyrastają w jednym rzędzie. Zwykle są lancetowate i owłosione, często też są ogruczolone. Dno kwiatostanu jest płaskie lub wypukłe, nagie lub szczecinkowate, z plewinkami. Kwiaty zewnętrzne językowate występują w liczbie od jednego do 22, czasem ich brak zupełnie u M. glomerata. Kwiaty te są płodne, żeńskie, zwykle żółte, czasem z ciemniejszą, kasztanową lub czerwoną nasadą. Wewnętrzne kwiaty w koszyczku są obupłciowe (czasem są funkcjonalnie męskie) i płodne, jest ich od kilku do kilkudziesięciu. Ich korony są żółte, czasem fioletowe, zakończone są 5 trójkątnymi łatkami^[10].
Owoce: Niełupki walcowate lub trójkanciaste, bez puchu kielichowego^[10].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Madieae z podrodziny Asteroideae w obrębie rodziny astrowatych Asteraceae^[11].

Wykaz gatunków^[3]^[5]

Madia anomala Greene
Madia chilensis Reiche
Madia citrigracilis D.D.Keck
Madia citriodora Greene
Madia elegans D.Don
Madia exigua (Sm.) Greene
Madia glomerata Hook.
Madia gracilis (Sm.) D.D.Keck & J.C.Clausen ex Applegate
Madia radiata Kellogg
Madia sativa Molina – maziczka siewna
Madia subspicata D.D.Keck

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-10-27] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-10-27] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Madia Molina. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-27].
↑ ^a ^b Madia Molina. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-10-27].
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 121. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 113, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 365. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 552, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Common Madia Madia elegans D.Don ex Lindl.. [w:] Plant Guide [on-line]. USDA, Agricultural Research Service. [dostęp 2022-10-28].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Bruce G. Baldwin, John L. Strother: Madia Molina. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-27].
↑ Genus Madia Molina. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2022-10-27]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-10-27] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-10-27] (ang.).

[powo-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Madia Molina. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-27].

[ing-4] Madia Molina. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-10-27].

[gawrys-5] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 121. ISBN 978-83-925110-5-2.

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 113, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[philips-7] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 365. ISBN 0-333-74890-5.

[mabb-8] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 552, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[9] Common Madia Madia elegans D.Don ex Lindl.. [w:] Plant Guide [on-line]. USDA, Agricultural Research Service. [dostęp 2022-10-28].

[america-10] Bruce G. Baldwin, John L. Strother: Madia Molina. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-27].

[grin-11] Genus Madia Molina. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2022-10-27]. (ang.).

[5]

[6]

[3]

[7]

[1]

[2]

[4]

[8]

[9]

[10]

[11]