Mieczyk
Mieczyk[3], gladiola[4] (Gladiolus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny kosaćcowatych. Należy do niego ok. 180 gatunków roślin występujących na ciepłych obszarach Europy, Bliskiego Wschodu i południowej Afryki[5] . Szczególnie licznie występuje na Maskarenach i na obszarze śródziemnomorskim. Nazwa pochodzi z łacińskiego gladius – miecz. Gatunkiem typowym jest Gladiolus communis L.[6].
| ||
 Mieczyk dachówkowaty | ||
| Systematyka[1][2] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Podkrólestwo | rośliny zielone | |
| Nadgromada | rośliny telomowe | |
| Gromada | rośliny naczyniowe | |
| Podgromada | rośliny nasienne | |
| Nadklasa | okrytonasienne | |
| Klasa | Magnoliopsida | |
| Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | |
| Rząd | szparagowce | |
| Rodzina | kosaćcowate | |
| Rodzaj | mieczyk | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Gladiolus L. Sp. Pl. 36. 1753 | ||
W wielu gatunkach stwierdzono występowanie substancji aktywnych biologicznie, w tym o działaniu przeciwdepresyjnym (w G. dalenii)[7].
MorfologiaEdytuj
SystematykaEdytuj
- Synonimy
Anomalesia N.E.Br., Dortania A.Chev., Gladanthera J.M.Wright, Homoglossum Salisb., Kentrosiphon N.E.Br., Oenostachys Bullock, Petamenes Salisb. ex J.W.Loudon.
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)
Jeden z rodzajów podrodziny Crocoideae G. T. Burnett w obrębie kosaćcowatych (Iridaceae) należących do rzędu szparagowców (Asparagales) w obrębie jednoliściennych[2].
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd kosaćcowce (Iridales Raf.), podrząd Iridineae Engl., rodzina kosaćcowate (Iridaceae Juss.), podrodzina Gladioloideae Klatt, plemię Gladioleae Dumort., rodzaj mieczyk (Gladiolus L.)[8].
- Gatunki flory Polski[3]
- mieczyk błotny (Gladiolus palustris Gaud.)
- mieczyk dachówkowaty (Gladiolus imbricatus L.)
- mieczyk drobnokwiatowy (Gladiolus felicis Mirek, syn. G. parviflorus Berdau) – gatunek uprawiany, uważany za wymarły w stanie dzikim w Polsce[9], choć podawany jest jednak z okolic Sławkowa[10].
- Ważniejsze gatunki uprawiane i mieszańce[5]
- Gladiolus alatus L.
- Gladiolus cardinalis Curtis
- Gladiolus carneus D. Delaroche
- Gladiolus communis L. – mieczyk pospolity
- Gladiolus dalenii Van Geel
- Gladiolus ×gandavensis van Houtte – mieczyk gandawski
- Gladiolus ×hybridus hort. – mieczyk ogrodowy
- Gladiolus illyricus W. D. J. Koch
- Gladiolus liliaceus Houtt.
- Gladiolus tristis L.
ZastosowanieEdytuj
- Ze względu na efektowne i barwne kwiaty o grzbiecistej koronie uprawia się je jako rośliny ozdobne.
- W XVI-XVII wieku mieczyki były uznawane za rośliny lecznicze, ich bulwy przykładano do ran, a zasuszone noszono jako talizmany.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-09] (ang.).
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ mieczyk, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-05-25].
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
- ↑ Renata Matraszek-Gawron i inni, Recent Studies on Anti-Depressant Bioactive Substances in Selected Species from the Genera Hemerocallis and Gladiolus: A Systematic Review, „Pharmaceuticals”, 12 (4), 2019, s. 172, DOI: 10.3390/ph12040172, PMID: 31775329, PMCID: PMC6958339 (ang.).
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Gladiolus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-03].
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Andrzej Czylok, Józef Niewdana, Marian Pulina, Współczesny stan środowiska geograficznego, w: Feliks Kiryk (red.), Dzieje Sławkowa, Kraków 2001, ISBN 83-873-45-47-4, s. 662-663.