Mieczysław Radwan
Mieczysław Radwan (ur. 5 kwietnia 1889 w Żarnowie, zm. 30 stycznia 1968 w Krakowie) – polski metalurg i historyk, krajoznawca, działacz krajoznawczy, historyk techniki, pionier badań nad starożytnym hutnictwem świętokrzyskim, po II wojnie światowej nauczyciel akademicki, najpierw na Politechnice Śląskiej w Gliwicach, a od roku 1954 w krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej, założyciel Muzeum AGH.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk technicznych | |
| Alma Mater | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujKształcił się w Radomiu, a następnie w Kijowie, gdzie ukończył studia na tamtejszej Politechnice.
W dwudziestoleciu międzywojennym mieszkał w Ostrowcu Świętokrzyskim, gdzie jego ojciec Bronisław Radwan, był dyrektorem cukrowni „Częstocice”. W Ostrowcu objął stanowisko dyrektora biura technicznego Zakładów Ostrowieckich i stworzył ośrodek konstrukcyjno-projektowy. Zaprojektował samowyładowcze wagony (zwane radwanami), które można podziwiać w skansenie taboru i urządzeń kolejowych w Chabówce. Był inicjatorem powstania pierwszego w Ostrowcu muzeum. Propagował również udostępnienie zwiedzającym neolitycznej kopalni krzemienia pasiastego w Krzemionkach.
Był działaczem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego regionu świętokrzyskiego inicjując liczne akcje ochrony przyrody, popularyzując bogatą historię hutnictwa i przemysłu tych ziem, organizując wystawy, odczyty i publikując liczne artykuły w miejscowej prasie. Nawoływał do ochrony ginących zabytków techniki. W okresie międzywojennym założył wiele placówek Muzeum Regionalnego na Kielecczyźnie. W roku 1934 stworzył pierwsze na Ziemi Świętokrzyskiej Muzeum Techniki w dawnej walcowni w Sielpi Wielkiej. Początkowo był kuratorem zabytków hutnictwa, przewodniczył Komisji Historii i Zabytków przy Zarządzie Głównym SIiTH, potem został przewodniczącym Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej przy Komitecie Historii Nauki PAN, a także zasiadał w prezydium Rady Naukowej Muzeum Techniki NOT w Warszawie.
Pracował jako zastępca dyrektora ds. technicznych w „Hucie Pokój”, w Politechnice Śląskiej w Gliwicach, a od 1954 roku – Akademii Górniczo-Hutniczej, gdzie został kierownikiem Katedry Maszyn Hutniczych na Wydziale Mechanizacji Górnictwa i Hutnictwa. Tego samego roku rozpoczął badania nad starożytnym hutnictwem świętokrzyskim, jako rozwinięcie i kontynuację swoich prac z okresu lat. 30. XX w., opublikowanych w „Ziemi” (1936) i „Hutniku”(1936,1937). Badania te kontynuował od 1957 roku jako kierownik zorganizowanej przez siebie Katedry Historii Techniki i Nauk Technicznych AGH. Stały się one jego największą pasją i osiągnięciem życiowym. Badał historię hutnictwa z okresu wpływów rzymskich oraz historię Staropolskiego Okręgu Przemysłowego w XIX w. Szczególne zainteresowanie budził w nim dawny żużel żelazny zalegający masowo tereny między Łysogórami a rzeką Kamienną w Górach Świętokrzyskich. Zainicjowane przez niego badania tego zjawiska doprowadziły do wielkiego sukcesu naukowego i odkrycia rangi światowej. Przy ścisłej współpracy z Kazimierzem Bieleninem z krakowskiego Muzeum Archeologicznego i przy współudziale licznych specjalistów z różnych dziedzin nauki, opisano starożytny ośrodek hutniczy, którego centrum zajmuje powierzchnię ok. 800 km².
Osiągnięcia zawodowe
edytujMieczysławowi Radwanowi nauka zawdzięcza powstanie zupełnie nowego, nieznanego wcześniej problemu badawczego o nazwie „starożytne hutnictwo świętokrzyskie”, który zgłębiany jest nadal przez specjalistów z wielu dziedzin nauki[1]. W pracy: „Pierwotne hutnictwo żelazne na północnem zboczu Łysogór” opublikowanej w czasopiśmie krajoznawczym „Ziemia” 2/3 1936, Mieczysław Radwan jako pierwszy stworzył typologię żużli. Podzielił je na: pierwotne – występujące na zboczach i szczytach gór; dymarskie –znajdowane nad strumieniami i będące pozostałością po średniowiecznych zakładach metalurgicznych; oraz nowożytne – pozostałości hutnictwa wielkopiecowego. Podał też wyniki pierwszych analiz chemicznych żużli. Jako pierwszy wysnuł on także przypuszczenie, że surowcem używanym do wytopu żelaza był hematyt z Rudek pod Górą Chełmową. Określił obszar występowania pierwotnego żużla dymarskiego: ...obszar występowania tych żużli daje się zamknąć w granicach od północy przez pola wsi Bronkowice, Pawłów, Chocimów, podchodzi pod Ostrowiec....obejmuje pola wsi Truskolasy, dosięga linii Łysogór a więc przez pola wsi Witosławic, Skoszyna, Jeleniowa, wdziera się na Łysicę i obejmuje pola wsi Huty Szklanej, występuje obficie dookoła Chełmowej Góry, Chybic, poprzez Mirocice, Dembno, spotyka się na polach Wilkowa a stąd na północ poprzez Psary i Sieradowice zamyka granicę. ...linia najstarszych żużli dymarskich.
Autor licznych prac naukowych, m.in. dzieła pt. Rudy, kuźnice i huty żelaza w Polsce. Z zaangażowaniem działał dla dobra Kielecczyzny, inicjując i organizując prelekcje, artykuły prasowe, wystawy, wycieczki. Przez wiele dziesiątków lat propagował bogatą historię hutnictwa i przemysłu świętokrzyskiego oraz unikalne walory krajoznawczo-przyrodnicze tego regionu. Przez wiele lat był prezesem założonego w 1921 r. Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK) w Ostrowcu Świętokrzyskim i Zarządu Okręgu PTK w Kielcach, w latach 1935–1939 był członkiem władz naczelnych PTK. Po wojnie był inicjatorem reaktywowania 23 kwietnia 1948 roku Zarządu Okręgu PTK w Kielcach, a po połączeniu w 1950 PTK z PTT w PTTK działał w towarzystwie do śmierci. Podczas jubileuszu 50-lecia powstania PTK w 1956 roku odznaczony został Złotą Honorową Odznaką PTTK i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[2].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1956)
- Srebrny Krzyż Zasługi (dwukrotnie: po raz drugi 11 listopada 1936[3])
- Złota Honorowa Odznaka PTTK (1956)
Upamiętnienie
edytujImię Mieczysława Radwana noszą: jedna z głównych ulic Ostrowca Świętokrzyskiego, stanowiąca fragment drogi wojewódzkiej nr 754, ostrowiecki oddział PTTK oraz szlak rowerowy. W Nowej Słupi znajduje się Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego jego imienia.
Przypisy
edytuj- ↑ E. Korpanty: Mieczysław Radwan – metalurg, historyk, założyciel Muzeum AGH. biuletyn.agh.edu.pl. [dostęp 2014-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ J. Umiński, W trosce o tożsamość ideową i pomyślny rozwój krajoznawstwa. Nieznane listy i pisma z lat 1936–1937 kierowane do prezesa Zarządu Głównego PTK Władysława Raczkiewicza, [w:] Studia i materiały z dziejów krajoznawstwa polskiego. Tożsamość Towarzystwa budowana przez pokolenia krajoznawców, t. 6, Warszawa 2012, s. 200.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 470 „za zasługi na polu przemysłu wojennego”.
Bibliografia
edytuj- Mieczysław Radwan: Pierwotne hutnictwo żelazne na północnym zboczu Łysogór. „Ziemia”, nr 2– 3/1936.
- Mieczysław Radwan: Kiedy powstał i jak wyglądał pierwszy wielki piec w Polsce. „Hutnik”, nr 2/1936.
- Mieczysław Radwan: Z dziejów wytopu. „Hutnik” nr 9/1937 oraz: Katowice 1937.
- Eugeniusz Olszewski, Wacław Różański, Stanisław Miczulski: Mieczysław Radwan 1889–1968, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 1968,13/3, 657–664.
- Nota biograficzna Mieczysława Radwana - pożegnanie. Hutnik 1968, 2, 94–95.