Mońki-Wieś
Mońki-Wieś (hist. Mońki) – dawna wieś, w latach 1965–1971 oraz od 1987 część miasta Mońki w województwie podlaskim. Leży na południowy wschód od centrum miasta (ok. 2 km), wzdłuż alei Wojska Polskiego. Stanowi odizolowane przestrzennie skupisko osadnicze względem dawnego osiedla kolejowego Mońki – dzisiejszego centrum miasta.
| część miasta Moniek | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Miasto | |
| W granicach Moniek |
1965–1971, 1987 |
| SIMC |
0923354[1] |
| Powierzchnia |
1,81 km² |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
19-100 |
| Tablice rejestracyjne |
BMN |
Położenie na mapie gminy Mońki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu monieckiego  | |
 53°23′53″N 22°49′30″E/53,398102 22,824938
| |
Mońki-Wieś jest wsią od której miasto Mońki (dawniej nazywane Mońki Stacja Kolejowa) bierze swoją nazwą.
Historia
edytujWieś Mońki założono na początku XVI w. przez ród Mońków, jako zaścianek szlachecki, który w 1535 otrzymał Mikołaj Kaczorowski. W okresie staropolskim znajdowały się w ziemi bielskiej. Na skutek rozbiorów od 1795 roku znajdowała się w zaborze pruskim, a od 1815 w zaborze rosyjskim. W 1881 zbudowano stację kolejową, przy której powstało niewielkie osiedle. Zawdzięczało ono pewne znaczenie obecności pobliskich koszar rosyjskich (znajdujących się w Hornostajach)[2].
W okresie międzywojennym Mońki znalazły się w gminie Kalinówka w powiecie białostockim, w województwie białostockim. Spis ludności z 1921 wyodrębniał folwark, stację i wieś o nazwie Mońki, które łącznie liczyły 212 mieszkańców i 35 budynków mieszkalnych[3].
16 października 1933 utworzono gromadę Mońki w gminie Kalinówka, składającą się ze wsi Mońki i stacji kolejowej Mońki (z osiedlem przystacyjnym)[4].
Po wojnie Mońki zachowała inicjalnie przynależność administracyjną[5], lecz już 1 kwietnia 1954 utworzono powiat moniecki z siedzibą w Mońkach (przystacyjnych)[6].
Jesienią 1954, w związku z reformą administracyjną państwa, Mońki-Wieś i Mońki-Stacja (stanowiące od 1933 wspólną gromadę) wyłączono ze zniesionej gminy Kalinówka i włączono do nowo utworzonej gromady Mońki z siedzibą we wsi Mońki[7]. 1 stycznia 1959 siedzibę GRN przeniesiono ze wsi Mońki do osady przystacyjnej Mońki[8]. 31 grudnia 1959 z gromady Mońki wyłączono wsie Sikory i Waśki włączając je do gromady Kalinówka Kościelna, wsie Koleśniki i Potoczyzna włączając je do gromady Hornostaje oraz wsie Przytulanka, Ciesze, Kołodzież, Znoski i Moniuszeczki włączając je do gromady Dziękonie[9]. Po manewrze tym gromada składała się już tylko z osady przystacyjnej Mońki oraz wsi Mońki.
1 stycznia 1965 gromadę Mońki zniesiono w związku z nadaniem jej praw miejskich[10], przez co Mońki (wieś) stały się integralną częścią miasta Mońki z centrum w dawnej osadzie przystacyjnej. Sytuacja ta przetrwała siedem lat.
1 stycznia 1972 Mońki-Wieś odzyskały samodzielność przez wyłączenie z miasta Mońki i włączenie jako wieś do reaktywowanej gromady Mońki[11]. Gromada Mońki funkcjonowała przez dokładnie jeden rok (1972), czyli do kolejnej reformy gminnej[12]. Z dniem 1 stycznia 1973 roku utworzono gminę Mońki, w skład której weszły Mońki-Wieś[13].
23 lipca 1987, po ponad szesnastu latach samodzielności, Mońki-Wieś (181,09 ha) włączono z powrotem do miasta Mońki[14].
Przypisy
edytuj- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Emil Kalinowski, Szlachta ziemi bielskiej wobec bezkrólewi w XVI-XVII wieku [online], 27 listopada 2018, s. 103. [dostęp 2020-02-13] (pol.).
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. [Dokument elektroniczny. T. 5, Województwo białostockie / Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej].
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15
- ↑ Uchwała Nr 19/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu monieckiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)
- ↑ Uchwała Nr 15/5 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 7 października 1958 r.(Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z grudnia 1958 r., Nr. 6, Poz. 31)
- ↑ Uchwała Nr 11/4 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z 8 września 1959 r. sprawie zmiany granic niektórych gromad oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 10 grudnia 1959 r., Nr. 9, Poz. 57)
- ↑ Dz.U. z 1964 r. nr 42, poz. 286
- ↑ Dz.U. z 1971 r. nr 32, poz. 296
- ↑ Obwieszczenie Wydziału Organizacyjno-Prawnego Prezydium WRN w Białymstoku z dnia 26 listopada 1971 r. w sprawie podziału administracyjnego województwa białostockiego – stan na dzień 1 stycznia 1972 r.(Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 24 grudnia 1971 r., Nr. 18, Poz. 234)
- ↑ Uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej Nr XXI/72/72 z dnia 9 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973 r., Nr. 1, Poz. 1)
- ↑ M.P. z 1987 r. nr 20, poz. 180
Linki zewnętrzne
edytuj- Mońki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 662.
- Mońki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 352.