Wikipedia

Murzyn

określenie osoby czarnoskórej
(Przekierowano z Murzyni)
Zobacz też: inne znaczenia haseł „Murzyn” i „murzyn”.
Murzyn amerykański (Chicago, 1973)

Murzyn – określenie osoby czarnoskórej w języku polskim. Etymologia słowa nie jest jednoznacznie ustalona, może wywodzić się od staropolskiego „murzyć” (czernić coś)[1], a to z kolei z łac. maurus poprzez dodanie -in[2].

Według słowników – w tym „Słownika Języka Polskiego” PWN – słowo „Murzyn” jest neutralne[3] i nie jest opatrzone kwalifikatorem „pogardliwie”, którym z kolei oznaczone jest słowo „czarnuch” (ang. nigger)[4][5]. Opinię tę podzielają m.in. dwaj językoznawcy: profesorowie Jerzy Bralczyk[6] i Jan Miodek[7]. Początkowo podzielał ją też czarnoskóry były poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej – John Godson (nazywający siebie Murzynem[8]), który w 2011 roku stwierdził:

„Naprawdę nie widzę nic złego w tym słowie. Przecież mówiąc o kimś, że jest ciemnoskóry możemy też mieć na myśli Meksykanina, Brazylijczyka czy Egipcjanina. Nie obrażam się na słowo „Murzyn”, jeśli słyszę je od osoby, która czuje szacunek do czarnoskórych”.

Jednak w czerwcu 2020 roku Godson wyraził krytyczny stosunek wobec używania słowa „Murzyn”:

Spory o słowo „Murzyn” jest podobnie do słowa „Dziewka”. Niby nic, ale która kobieta chciałby dziś być nazywany DZIEWKĄ? Podobnie jest do słowa Murzyn. Ewoluował. Skoro zainteresowani nie chcą być nazwani murzynami – proszę ich tak nie nazywać[9].

Dla części osób, w tym niektórych czarnoskórych, jest to wyraz pejoratywny, obraźliwy[10][11][12][13][14][15][16][17]. Polski poseł Killion Munyama zapytany, czy uważa słowo „Murzyn” za obraźliwe, odpowiedział twierdząco, dodając, że „Murzyn kojarzy się ze złymi powiedzeniami typu „sto lat za Murzynami” i jest obraźliwym określeniem[18]”. W 2013 roku sam jednak miał użyć tego związku frazeologicznego kierując go do posła Godsona[19].

W badaniu CBOS z r. 2007 19% Polaków stwierdziło, że słowo to jest obraźliwe lub krzywdzące, 12% – że czasem jest, a czasem nie jest, a 68% że nie jest obraźliwe[20][21][22].

Na gruncie językoznawstwa argumentem za neutralnością wyrazu „Murzyn” w znaczeniu osoby przynależącej do rasy czarnej jest możliwość jego łączenia z wyrazami oznaczającymi cechy pozytywne, np. „piękna Murzynka”, „przystojny Murzyn”, w odróżnieniu od określeń o wydźwięku pejoratywnym, w przypadku których takie połączenia budziłyby przeciwstawne odczucia, np. „miły czarnuch”[23].

Jednocześnie wyraz ten funkcjonuje także w pejoratywnym znaczeniu osoby ciężko pracującej nie na swoje nazwisko lub osoby wykorzystywanej do ciężkiej pracy[24] (por. polisemia) i jest wówczas zapisywany małą literą[25][26]. W tym drugim znaczeniu wyraz ten używany jest także w utartych związkach frazeologicznych (np. „robić za murzyna”) oraz w powiedzeniu „murzyn zrobił swoje, murzyn może odejść”. Dodatkowo wyraz „murzyn” występuje także w związku frazeologicznym „opalić się na murzyna” (opalić się bardzo mocno, na ciemny kolor)[26].

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Afrykańczyk nie jest Murzynem, Afryka.org, 7 sierpnia 2008 [dostęp 2020-06-12] (pol.).
  2. ↑ Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927, s. 366, OCLC 749803663.
  3. ↑ Murzyn.
  4. ↑ Czarnuch – definicja, synonimy, przykłady użycia. Słownik języka polskiego. [dostęp 2020-05-04].
  5. ↑ Murzyn, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2017-03-30].
  6. ↑ BezMaskiVideo: Bez Maski odc 10 Profesor Jerzy Bralczyk. YouTube. [dostęp 2020-05-04].
  7. ↑ Gusła, odc. 177. Słownik polsko@polski. [dostęp 2020-05-04].
  8. ↑ Poseł, Afrykanin i mowa Reja.
  9. ↑ John Abraham Godson on Twitter: "Spory o słowo „Murzyn” jest podobnie do słowa „Dziewka”. Niby nic ale która kobieta chciałby dziś być nazywany DZIEWKĄ? Podobnie jest do słowa Murzyn. Ewoluował. Skoro zainteresowani nie chcą być nazwani murzynami - proszę ich tak nie nazywać. https://t.co/UqR2aY5cus", Twitter [dostęp 2020-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-21] (pol.).
  10. ↑ „Murzyn” dyskryminuje afryka.org.
  11. ↑ Jeliński, Julian (2014) Czy „Murzyn” odejdzie wreszcie na emeryturę? natemat.pl.
  12. ↑ Katarzyna Kłosińska, Kłopotliwy Murzyn – Poradnia językowa PWN, Poradnia językowa Wydawnictwa Naukowego PWN, 31 stycznia 2017 [dostęp 2020-05-04], Cytat: „Zdaję sobie jednak sprawę z tego, że część czarnoskórych Polaków uważa ją za niestosowną, obraźliwą czy wręcz raniącą. Wiedząc o tym, staram się jej przy nich nie używać – nie w imię politycznej poprawności, lecz zwykłej ludzkiej życzliwości.” (pol.).
  13. ↑ Edyta Gietka, Nie mów do mnie Murzyn, Przegląd, 7 sierpnia 2005 [dostęp 2020-05-04], Cytat: „Polak myśli, że jest sympatyczne, jak w waszym wierszyku dla dzieci. Ale gdy ktoś mówi do mnie „Murzynka”, nie czuję, że to coś dobrego. Nie brzmi tak, jakby powiedział „piękna”. W Kamerunie też jest takie jedno słowo na białych. Po polsku znaczy „świnia”.” (pol.).
  14. ↑ Michał Nogaś, Rusinek: Słowo „Murzyn” deprecjonuje, Podcast 8:10. Gazeta Wyborcza, 10 czerwca 2020 [dostęp 2020-06-15] (pol.).
  15. ↑ Dorota Wysocka-Schnepf, Stop calling me MURZYN. Rozmowa z mamą młodej aktywistki, Podcast 8:10. Gazeta Wyborcza, 11 czerwca 2020 [dostęp 2020-06-15] (pol.).
  16. ↑ Magda Fjołek, Czy słowo „Murzyn” jest obraźliwe? „Tu nie chodzi o cenzurę języka, lecz o empatię” – mówi prof. Kłosińska, 12 czerwca 2020 [dostęp 2020-06-15], Cytat: „Zaryzykuję tezę, że to nie musi być wyłącznie kwestia słowa „Murzyn” (choć, trzeba to jasno powiedzieć, niebagatelną rolę odgrywa tu to słowo, które – jak mówiłam – w odczuciu wielu osób jest obraźliwe).” (pol.).
  17. ↑ #DontCallMeMurzyn. Afropolki tłumaczą dlaczego to słowo boli, Noizz, 11 czerwca 2020 [dostęp 2020-06-15] (pol.).
  18. ↑ Śmigulec-Odorczuk 2012 ↓.
  19. ↑ Munyama do Godsona: „Jesteśmy sto lat za Murzynami”. „Newsweek” o kulisach dyskusji PO. Tok FM, 2013-02-25. [dostęp 2020-05-04].
  20. ↑ Michał Feliksiak, Społeczna percepcja przemocy werbalnej i mowy nienawiści. Komunikat z badań., Warszawa: CBOS, maj 2007, Tabela 3 [dostęp 2020-05-04].
  21. ↑ Wojciech Tymowski: Afrykanin to nie Murzyn. Jak mówić, by nie obrażać. Gazeta Wyborcza, 2010-06-11. [dostęp 2020-02-28].
  22. ↑ Tymowski 2010 ↓.
  23. ↑ Pomagamy, Problem z Murzynem.
  24. ↑ Murzyn – definicja, synonimy, przykłady użycia. Słownik języka polskiego. [dostęp 2020-05-04].
  25. ↑ Wielki słownik ortograficzny PWN, hasło: Murzyn.
  26. ↑ a b Słownik języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego, hasło: „Murzyn”.

BibliografiaEdytuj

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Murzyn&oldid=60465428”