Niszczyca blaszkowata

Niszczyca blaszkowata (Gloeophyllum abietinum (Bull.) P. Karst.) – gatunek grzybów należący do rodziny niszczycowatych (Gloeophyllaceae)[1].

Niszczyca blaszkowata
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

niszczycowce

Rodzina

niszczycowate

Rodzaj

niszczyca

Gatunek

niszczyca blaszkowata

Nazwa systematyczna
Gloeophyllum abietinum (Bull.) P. Karst.
Bidr. Känn. Finl. Nat. Folk 37: 80 (1882)
Blaszkowaty hymenofor

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji: Gloeophyllaceae, Gloeophyllales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1789 roku Bulliard nadając mu nazwę Agaricus abietinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1882 roku Karsten, przenosząc go do rodzaju Gloeophyllum[1]. Niektóre synonimy naukowe:

  • Agaricus abietinus Bull. 1789
  • Cellularia abietina (Bull.) Kuntze 1898
  • Daedalea abietina (Bull.) Fr. 1821
  • Gloeophyllum abietinellum Murrill 1908
  • Irpex umbrinus Weinm. 1836
  • Lenzites abietina (Bull.) Fr. 1838
  • Lenzites abietinella (Murrill) Sacc. & Trotter 1912
  • Lenzitina abietina (Bull.) P. Karst. 1889
  • Reisneria abietina (Bull.) Teixeira 1986
  • Reisneria papyracea Velen. 1922
  • Xylodon umbrinus (Weinm.) Kuntze 1898[2].

Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r., Stanisław Domański opisywał ten gatunek pod nazwą niszczyca jodłowa, a Józef Jundziłł jako siatkowiec jodłowy[3].

Morfologia

edytuj
Owocnik

Grubość u nasady do 7 mm, szerokość do 8 cm. Zazwyczaj przyrasta bokiem i ma kształt półkolisty, kolisty czasami listewkowaty. Górna powierzchnia ciemnobrązowa, z wiekiem jaśniejsza, jak gdyby wyprana, stare owocniki mogą być jednak niemal czarne. Młode owocniki są owłosione, z czasem owłosienie zanika i stają się nagie. Brzeg owocnika ostry, czasami falisty, ochrowy[4].

Hymenofor

Blaszkowy. Blaszki zwykle faliste, na jednym cm przy brzegu kapelusza znajduje się ich 8-12. oprócz głównych blaszek występują międzyblaszki. Pojedyncza blaszka ma grubość do 1 mm, szerokość przy podstawie ok. 1 cm i barwę od jasnobrązowej do ciemnobrązowej[4].

Miąższ

Ciemny i włóknisty. Ma grubość ok. 2 mm, w pobliżu blaszek jest gęsty i zbity, przy górnej powierzchni kapelusza rzadszy. Brak wyraźnego zapachu[4].

Cechy mikroskopowe

Strzępki generatywne ze sprzążkami, cienko lub nieco grubościenne. Mają grubość 2–4 μm. Strzępki szkieletowe grubościenne, o barwie od żółtawej do jasnobrązowej, rzadko rozgałęzione, kręte. Jest ich w owocniku najwięcej. Mają grubość 3–6 μm. Strzępki łącznikowe nieliczne, bardzo rozgałęzione, kręte, żółtawo-brązowe, o grubości 2–4 μm. Cystydy liczne, grubościenne, o wierzchołku szydłowatym lub zaokrąglonym i barwie brązowawej. Mają gładką powierzchnię, czasami tylko na wierzchołku występują kryształki. Mają rozmiar 25-60 × 4–7 μm i są równe z powierzchnią obłoczni, lub niewiele tylko ponad nią wystają. Podstawki zgrubiałe, 4-sterygmowe, ze sprzążką przy podstawie. Mają rozmiar 26-32 × 5–6 μm. Zarodniki cylindryczne, hialinowe, gładkie, nieamyloidalne. Rozmiar: 9-12 × 3–4 μm[4].

Występowanie i siedlisko

edytuj

W Europie i Azji jest szeroko rozprzestrzeniony, występuje także w Australii, na Nowej Gwinei, Karaibach i w stanie Ontario w USA. W Europie jest pospolity, na północy sięga po północne krańce Półwyspu Skandynawskiego, brak go na Wyspach Brytyjskich i w Islandii[5]. W Polsce jest pospolity[3].

Występuje w lasach iglastych i w parkach, głównie na jodle pospolitej, świerku pospolitym i sośnie pospolitej. W Polsce zanotowano występowanie także na innych, uprawianych gatunkach drzew iglastych: na jodle wonnej (Abies amabilis) i daglezji zielonej (Pseudotsuga menziesii). Saprotrof pojawiający się głównie na martwym drewnie, również na konstrukcyjnym drewnie budowlanym, np. na ogrodzeniach, słupach, mostach[3]. Bardzo rzadko tylko atakuje żywe jeszcze, ale bardzo osłabione drzewa – stare i już zamierające[6].

Owocniki są jednoroczne, ale przy odpowiedniej pogodzie rozwijają się przez cały rok – od stycznia do grudnia[3].

Gatunki podobne

edytuj

Najbardziej podobna jest niszczyca płotowa (Gloeophyllum sepiarium), która czasami również ma blaszkowaty hymenofor, jednak bardziej gęsty (15-4 blaszek na 1 cm), ponadto zwykle blaszki te anastomozują z sobą[6]. Ponadto niszczyca płotowa ma jaśniejszy owocnik, a jego brzeg jest żółtawy. Istnieją też różnice mikroskopowe[4].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2015-03-15] (ang.).
  2. Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
  3. a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. a b c d e Mycobank. Gloeophyllum abietinum. [dostęp 2015-03-12].
  5. Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-04-18].
  6. a b Piotr Łakomy, Hanna Kwaśna: Atlas hub. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008. ISBN 978-83-7073-650-7.