Nosorożec indyjski
Nosorożec indyjski[3], nosorożec pancerny (Rhinoceros unicornis) – gatunek nosorożca o długości ciała dochodzącej do 4 m i wysokości w kłębie ok. 1,7 m. Waga ok. 2000 kg. Maksymalnie do 3000 kg. Na pysku ma tylko jeden róg. U osobników w niewoli zwykle starty i z tego powodu niewielki. U dorosłych samców w naturalnym środowisku może dorastać do 57,2 cm. Gruba skóra zwierzęcia tworzy charakterystyczne fałdy przypominające tarcze pancerza. Zamieszkuje podmokłe leśne obszary Nepalu i północno-wschodnich Indii.
| Rhinoceros unicornis[1] | |
| Linnaeus, 1758 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
nosorożec indyjski |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
 Zasięg historyczny i obecny | |
W 1513 pierwszy nosorożec indyjski popłynął do Europy jako prezent dla króla portugalskiego. Okaz ten wzbudził prawdziwą sensację i został uwieczniony przez sławnego niemieckiego malarza Albrechta Dürera[4].
W krajach południowej Azji panuje przekonanie, że wszystko co pochodzi od nosorożca, ma właściwości cudowne i lecznicze, w szczególności jego róg i krew. W Nepalu w czasie wypełniania obrzędów religijnych składano dawniej ofiary z krwi i mięsa nosorożców. W Indiach istniał zwyczaj wypijania jego krwi podczas pewnych uroczystości świątecznych lub przynajmniej picia wody i mleka z kubków wyrzeźbionych z rogu tego zwierzęcia. Kto chciał się zabezpieczyć od złośliwości złych duchów i chorób, wieszał u wejściowych drzwi domu ampułkę z moczem nosorożca[4].
W 1961 roku w Azji żyło tylko 600 okazów tego gatunku (440 na terenie Indii i 160 w Nepalu)[4]. W związku z wprowadzoną ochroną, w roku 2006 populacja wynosiła 2575 okazów i wciąż wzrastała[5].
Genetyka
edytujWiększość nosorożcowatych cechuje się diploidalną liczbą chromosomów 82, także nosorożec indyjski i jawajski. Tylko nosorożec czarny ma 84. Jest to prawie największa liczba chromosomów wśród ssaków, jedynie pewne gatunki gryzoni mają ich więcej w genomie[6].
Ewolucja
edytujNosorożcowate są starą rodziną ssaków. Pojawiły się jeszcze w epoce eoceńskiej, wywodząc się z tej samej grupy, co dwie inne blisko spokrewnione rodziny nosorożców, Hyracodontidae, do których zaliczały się największe lądowe ssaki wszech czasów, jak Paraceratherium, a także prowadzące częściowo wodny tryb życia Amynodontidae. Pierwsze właściwe nosorożcowate pojawiły się w Euroazji i były niewielkimi zwierzętami, dopiero późnej zwiększając swe rozmiary zgodnie z zasadą Cope’a. Nie miały też jeszcze rogów. W oligocenie osiągnęły już znaczną różnorodność, choć nie opanowały jeszcze Afryki, z którą kojarzą się obecnie. W epoce tej istniały już formy o średnich i dużych rozmiarach. W oligocenie pojawiły się też pierwsze rogate nosorożce, Diceratherium. Był to także jedyny znany przedstawiciel amerykańskiej megafauny przez 10 milionów lat[6].
Nosorożcowate osiągnęły istotny sukces ewolucyjny, obejmując szeroki zakres nisz ekologicznych. Dzięki dużym rozmiarom mogły wykarmić się szorstkim, słabej jakości pokarmem, w tym niską roślinnością bogatą w krzemionkę, na co odpowiedziały molaryzacją przedtrzonowcow. Jej stopień nie był jednak w obrębie gatunku cechą stałą, co doprowadziło do istotnego zamieszania w XX-wiecznej paleontologii, kiedy to na podstawie takich niestałych cech opisywano taksony, które potem okazywały się synonimiczne. Zwierzęta te zasiedliły Amerykę, Europę i Azję, a także Afrykę. Ich sukces z oligocenu nie trwał jednak wiecznie, jako że w miocenie doszło do wymarcia części linii w skutek zmian klimatycznych. Wymarły prawie wszystkie nosorożcowate amerykańskie, w Eurazji przetrwały tylko dwie linie. Przedstawiciele jednej z nich przypominały dzisiejsze nosorożce sumatrzańskie. Z tej właśnie linii wywodzi się sławny nosorożec włochaty, zamieszkujący w plejstocenie tereny północy Euroazji[6].
Dzisaiejsze nosorożcowate dzieli się na dwie linie: afrykańskie Dicerotinae i azjatyckie Rhinocerotinae z rodzajem Rhinoceros, obejmującym nosorożce indyjskiego i jawajskiego. Pozycja nosorożca sumatrzańskiego na drzewie rodowym nosorożcowatych nie została do końca wyjaśniona. Zazwyczaj zalicza się go tej samej podrodziny, jednakże część autorów uważa go za bliższego nosorożcowatym afrykańskim, z którymi łączy go posiadanie obu rogów[6]
W przeciwieństwie do starego nosorożca sumatrzańskiego gatunki z rodzaju Rhinoceros są znacznie młodsze. Nosorożec indyjski i nosorożec jawajski pojawiły się w środkowym plejstocenie[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Rhinoceros unicornis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Rhinoceros unicornis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b c Leńkowa Antonina, Oskalpowana Ziemia, 1988 wyd. "Śląsk" Katowice wydanie IV zaktualizowane
- ↑ Syangden, B.; Sectionov; Ellis, S.; Williams, A.C.; Strien, N.J. van; Talukdar, B.K.: Report on the regional meeting for India and Nepal IUCN/SSC Asian Rhino Species Group (AsRSG); March 5–7, 2007 Kaziranga National Park, Assam, India. Kaziranga, Asian Rhino Specialist Group, 2008. [dostęp 2019-12-27].
- ↑ a b c d e E. Dinerstein, Family Rhinocerotidae (Rhinoceroses), [w:] D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy), Handbook of the Mammals of the World, t. 2. Hoofed Mammals, Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 144-, ISBN 978-84-96553-77-4 (ang.).