Ognik (roślina)
Ognik (Pyracantha M.Roem.) – rodzaj krzewów z rodziny różowatych. Liczy w zależności od ujęcia systematycznego od 6[3] do ok. 10[5][6] gatunków (problematyczna jest zarówno klasyfikacja wewnątrzrodzajowa, jak i relacje względem blisko spokrewnionych rodzajów). Zasięg rodzaju obejmuje strefę klimatu ciepłego wzdłuż południa Europy i Azji, przy czym w południowej Europie rośnie tylko jeden gatunek – ognik szkarłatny P. coccinea, a reszta w Azji, z centrum zróżnicowania w Chinach[3][5][6]. Krzewy te zasiedlają zwykle miejsca skaliste i formacje zaroślowe[7]. Na wielu obszarach poza zasięgiem dziczeją z upraw i rozsiewają się w różnych siedliskach[6].
 Owocujący ognik szkarłatny | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
ognik | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Pyracantha M.Roem. Fam. Nat. Syn. Monogr. 3: 219 (1847)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Pyracantha coccinea M.J. Roemer[4] | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Szereg gatunków rozpowszechnionych jest w uprawie na obszarach o łagodnym klimacie (znanych jest ponad 100 kultywarów). Rośliny te cenione są ze względu na obfite kwitnienie i owocowanie oraz jaskrawe zabarwienie zachowujących się przez zimę owoców[6][7]. Najbardziej rozpowszechnionym w uprawie jest ognik szkarłatny P. coccinea[8], jedyny gatunek z tego rodzaju uprawiany w Polsce[9].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Krzewy, czasem wyrastają też w formie niewielkich drzew, osiągają do 6 m wysokości. Pędy są cierniste, zróżnicowane na krótko- i długopędy, bywają owłosione lub nagie[5][6].
- Liście
- Zwykle zimozielone, jeśli sezonowe, to późno opadające, skrętoległe (na krótkopędach w pęczkach), krótkoszypułkowe lub siedzące, wsparte wolnymi, lancetowatymi, odpadającymi przylistkami. Blaszka zwykle nieco skórzasta, jajowata, eliptyczna do lancetowatej, o długości od 1 do 7 cm, całobrzega lub drobno piłkowana albo karbowana[5][6].
- Kwiaty
- Zebrane po kilka do parudziesięciu w wiechowate, baldachokształtnie spłaszczone kwiatostany. Hypancjum owłosione lub nagie, dzwonkowate, osiąga do 4 mm średnicy. Działek kielicha jest 5, są one rozpostarte, szerokoeliptyczne lub trójkątne. Płatków korony jest także 5, są one zaokrąglone. Cała korona rzadko przekracza średnicę 1 cm. Pręciki, których jest 15–20, są krótsze od płatków. Zalążnię tworzy 5 owocolistków przyległych w środkowej części do hypancjum, tworzących 5 szyjek słupka[6].
- Owoce
- Pozorne określane mianem głogowatych – ich nibyowocnia powstaje z mięśniejącego dna kwiatowego, otaczającego właściwe owoce – bardzo twarde, jednonasienne orzeszki. Owoce pozorne są kulistawe, o średnicy zwykle 3–8 mm, barwy czerwonej, pomarańczowej, rzadziej żółtej[6].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Pyreae, podrodziny Spiraeoideae (dawniej Pomoideae) z rodziny różowatych Rosaceae[10] lub (w innym ujęciu) do podplemienia Malinae, plemienia Maleae, podrodziny Amygdaloideae w tej samej rodzinie[11].
- Wykaz gatunków[3]
- Pyracantha angustifolia (Franch.) C.K.Schneid.
- Pyracantha coccinea M.Roem. – ognik szkarłatny
- Pyracantha crenulata (D.Don) M.Roem.
- Pyracantha densiflora T.T.Yu
- Pyracantha inermis J.E.Vidal
- Pyracantha koidzumii (Hayata) Rehder
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-20] (ang.).
- ↑ a b c d e Pyracantha M.Roem.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-24].
- ↑ Pyracantha M. J. Roemer. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-12-24].
- ↑ a b c d e Gu Cuizhi, Stephen A. Spongberg: Pyracantha M. Roemer. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-12-24].
- ↑ a b c d e f g h Ronald W. Lance, Peter F. Zika: Pyracantha M. Roemer. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-12-24].
- ↑ a b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 258. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 774, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: PWN, 2011, s. 259-260. ISBN 978-83-01-15369-4.
- ↑ D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
- ↑ Genus Pyracantha M. Roem.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-12-24].