Ottokar Brzoza-Brzezina
Ottokar Wincenty Brzoza-Brzezina, cz. Ottokar Březina (ur. 3 marca 1883 w Protivínie w Czechach, zm. 30 sierpnia 1968 w Zielonce pod Warszawą) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, pośmiertnie awansowany na generała brygady.
| |
 pułkownik artylerii
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1903–1927 i 1939–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca dywizji |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
     
| |
.png){kind=small}
Życiorys edytuj
Był Czechem. Ukończył cztery klasy szkoły realnej i następnie jeden rok Wyższej Szkoły Przemysłowej w Pilźnie. Wstąpił do Szkoły Kadetów Artylerii w Wiener Neustadt, którą ukończył w sierpniu 1903 i został wcielony do c. i k. 31 pułku artylerii dywizyjnej w Stanisławowie, który w 1908 został przemianowany na c. i k. 31 pułk armat polowych[1][2][3]. W 1909 został przeniesiony do rezerwy i przydzielony w rezerwie do 31 pułku armat polowych[4][5].
W 1911 wstąpił do Związku Walki Czynnej, a następnie do Związku Strzeleckiego, w którym sprawował funkcję komendanta na miasto Stanisławów. Po wybuchu I wojny światowej, od sierpnia 1914 służył w Legionach Polskich. Uczestniczył m.in. w bitwie pod Krzywopłotami, gdzie wsławił się skutecznym ogniem jedynej baterii artylerii, którą dowodził. Do marca 1917 był organizatorem i dowódcą 1 pułku artylerii, a do lipca 1917 sprawował funkcje dowódcy baterii i dywizjonu w c. i k. 28 pułku armat polowych. Po kryzysie przysięgowym został wcielony do armii austriackiej i został dowódcą baterii zapasowej w c. i k. 1 pułku artylerii górskiej. Bohater wiersza Jana Lechonia „Polonez artyleryjski” z tomu Karmazynowy poemat ze znaną strofą To major Brzoza kartaczami w moskiewskie pułki wali. Do 1918 jego oddziałem macierzystym w c. i k. Armii był 31 pułk armat polowych, przemianowany kolejno na 30 pułk armat polowych i 30 pułk artylerii polowej[6].
W listopadzie 1918 wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego. Do grudnia 1918 był dowódcą Podhalańskiego Okręgu Wojskowego w Nowym Targu oraz czasowo szefem i dowódcą Okręgu Generalnego Kraków. W kwietniu 1919 został dowódcą 1 pułku artylerii polowej Legionów. Od kwietnia do czerwca 1920 pełnił funkcję szefa sekcji amunicji w Departamencie Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych, po czym został inspektorem artylerii Armii Rezerwowej. W czerwcu 1920 objął dowództwo 6 Dywizji Piechoty, z którą walczył krótko w wojnie polsko-bolszewickiej. Już w sierpniu 1920 został zastępcą dowódcy artylerii obrony Warszawy. W okresie od stycznia do czerwca 1921 był oficerem inspekcyjnym artylerii przy szefie Sztabu Generalnego. Do września 1922 sprawował funkcję oficera sztabu w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie. 5 września 1922 został przeniesiony z Rezerwy Oficerów Sztabowych DOK I do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu na stanowisko szefa Artylerii i Służby Uzbrojenia[7]. Służbę na tym stanowisku pełnił do listopada 1925 roku, a następnie znajdował się w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu. 31 sierpnia 1927 roku został przeniesiony w stan spoczynku. Zamieszkał w Zielonce pod Warszawą, gdzie za zasługi otrzymał grunty i folwark nazwany „Brzoza”.
1 września 1939 zgłosił się do służby wojskowej. 22 września objął dowództwo nad improwizowanym zgrupowaniem „Brzoza”, które zorganizował z różnych oddziałów zapasowych w rejonie Małoryty. 25 lub 26 września wraz ze swoim zgrupowaniem podporządkował się dowódcy Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. Franciszkowi Kleebergowi. 28 września po włączeniu w jego skład zgrupowania „Drohiczyn Poleski” całość została formalnie nazwana 50 Dywizją Piechoty Rezerwowej. Dowodził tą dywizją w czasie bitwy pod Kockiem. Po kapitulacji SGP „Polesie” wzięty do niewoli niemieckiej, z których został rychło zwolniony, ze względu na swoje czeskie pochodzenie. W połowie października powrócił do Zielonki.
_01.jpg)
W czasie okupacji prowadził firmę budowlaną. Od listopada 1939 nawiązał kontakt z Komendą Główną SZP. Jego majątek pełnił rolę konspiracyjnego ośrodka Okręgu Warszawskiego SZP, a następnie ZWZ-AK. W 1943 powstała w nim baza szkoleniowa dla podoficerów batalionu terytorialnego AK „Dęby”. Ottokar Brzoza-Brzezina czynnie współpracował z wywiadem AK. W swoim folwarku ukrywał także grupę Żydów. W 1944 został aresztowany przez Niemców i wywieziony do Oflagu IIC Woldenberg.
Po uwolnieniu z niewoli, powrócił do Polski. Ponownie zamieszkał w Zielonce, gdzie zmarł. Został pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 110-O-IV-13). Jego imieniem nazwano ulicę znajdującą się w Zielonce na tzw. Bankówce[8], oraz polski system niszczycieli czołgów Ottokar–Brzoza[9]. 5 maja 2018 jego szczątki zostały przeniesione z honorami wojskowymi na warszawski Cmentarz Wojskowy na Powązkach[10] (kwatera 18A-3-30)[11].
Awanse edytuj
- kadet-zastępca oficera – 1 września 1903[12]
- podporucznik – 1 listopada 1905[13]
- porucznik – ze starszeństwem z 1 maja 1911[14]
- kapitan – 1914 (w c. i k. Armii kapitan rezerwy ze starszeństwem z 1 września 1915[15])
- major – 1915
- podpułkownik – 1918
- pułkownik – 1920
- generał brygady – 1969 (pośmiertnie, mianowanie z 15 lutego przez Prezydenta RP na Uchodźstwie Augusta Zaleskiego)
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari (1970, pośmiertnie)[16]
- Krzyżem Złotym Orderu Wojennego Virtuti Militari nr nadania 199 za II wojnę światową[17]
- Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari nr nadania 13976 za II wojnę światową
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari – nr 7502 – za wojnę 1920 roku
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie (po raz pierwszy 1921)[18]
- Znak oficerski „Parasol”
- Krzyż Żelazny II kl. nadany w 1916
Przypisy edytuj
- ↑ Schematismus 1904 ↓, s. 862.
- ↑ Schematismus 1908 ↓, s. 821, 901.
- ↑ Schematismus 1909 ↓, s. 908.
- ↑ Schematismus 1910 ↓, s. 857, 923.
- ↑ Schematismus 1912 ↓, s. 933.
- ↑ Ranglisten 1918 ↓, s. 1170.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 28 z 19.08.1922 r.
- ↑ Brzozy-Brzeziny Ottokara, gen. (ul), 05-220 Zielonka [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2017-09-02] (pol.).
- ↑ Ottokar Brzoza - Polska kupuje niszczyciele czołgów. Wyjaśniamy, czym jest ten sprzęt [online], WP Tech, 20 lipca 2022 [dostęp 2023-09-08] (pol.).
- ↑ Gen. Ottokar Brzoza-Brzezina spoczął na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach [online], radiomaryja.pl [dostęp 2018-06-17].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ Schematismus 1904 ↓, s. 791.
- ↑ Schematismus 1909 ↓, s. 840.
- ↑ Schematismus 1912 ↓, s. 862.
- ↑ Ranglisten 1918 ↓, s. 1052.
- ↑ Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 209.
- ↑ Wojciech Stela, Polskie Ordery i Odznaczenia Vol. 1 Virtuti Militari, Warszawa 2015.
- ↑ „Za męstwo i osobistą odwagę okazane w walce z nieprzyjacielem w obronie Ojczyzny”; Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1836 z 12 lipca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1209)
Bibliografia edytuj
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1904. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1903. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1908. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1907. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1909. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1909. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1912. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1911. (niem.).
- Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.).
- Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione.
- Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 754-755. ISBN 83-211-1096-7.