Oxycarenus pallens

gatunek owada

Oxycarenus pallensgatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny skupieńcowatych. Fitofag żerujący na roślinach zielnych. Pierwotnie miał zasięg południowopalearktyczny, jednak w XXI wieku jest w ekspansji na północ w wyniku ocieplania się klimatu.

Oxycarenus pallens
(Herrich-Schaeffer, 1850)
Ilustracja
Osobnik dorosły
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Infrarząd

Pentatomomorpha

Nadrodzina

Lygaeoidea

Rodzina

skupieńcowate

Rodzaj

Oxycarenus

Podrodzaj

Oxycarenus (Euoxycarenus)

Gatunek

Oxycarenus (Euoxycarenus) pallens

Synonimy
  • Stenogaster pallens Herrich-Schaeffer, 1850
  • Stenogaster collaris Mulsant et Rey, 1852
  • Oxycarenus collaris (Mulsant et Rey, 1852)
  • Oxycarenus roseus Lethierry, 1875
  • Oxycarenus luteolus Hoberlandt, 1943

Taksonomia

edytuj

Gatunek ten został opisany po raz pierwszy w 1850 roku przez Gottlieba A.W. Herricha-Schäffera pod nazwą Stenogaster pallens[1]. Nazwa rodzajowa Stenogaster została później zsynonimizowana z rodzajem Oxycarenus; obecnej kombinacji jako pierwszy użył Franz Xaver Fieber w 1861 roku[2][3]. W 1969 roku O. Samy wyznaczył omawiany takson gatunkiem typowym nowego podrodzaju Oxycarenus (Euoxycarenus)[4].

Morfologia

edytuj

Pluskwiak o ciele długości od 3 do 4,5 mm, przy czym samce są przeciętnie mniejsze od samic. Głowa ma punktowaną powierzchnię[5] i barwę ciemnobrązową do czarnej u pokolenia zimującego, a jasnobrązową u pokolenia wiosennego[6][5]. Czułki mają człon pierwszy blady, człon drugi blady, czasem z lekkim przyciemnieniem w części nasadowej, człon trzeci bladożółty do brązowego, a człon czwarty ciemnobrązowy. Czarna kłujka przekracza wysokość bioder tylnej pary odnóży. Przedplecze jest punktowane, o krawędziach bocznych prostych, ubarwione blado z poprzecznym pasem w przedniej połowie[5], który u pokolenia zimującego jest ciemnobrązowy do czarnego, a u pokolenia wiosennego jasnobrązowy[6]. Przednia połowa tarczki jest brązowa do czarnej, tylna zaś jasnożółtawa[5]. Półpokrywy mają bladożółtą przykrywkę[7], bladą międzykrywkę z ciemniejszym punktowaniem i przezroczystą zakrywkę. Linia oddzielająca przykrywkę od zakrywki jest wyraźnie zakrzywiona[5], a długość zakrywki jest większa niż przykrywki[7]. Odnóża mają blado ubarwione golenie i stopy. Przednia para odnóży ma jasne uda uzbrojone w kolce. Niekiedy spotyka się osobniki o nieco odmiennym ubarwieniu np. z czerwonawą głową i czerwoną przepaską poprzeczną na przedpleczu albo całkowicie jasne. Genitalia samca mają edeagus z jedną wezyką o dwóch błoniastych wyrostkach ustawionych grzbietowo, pozbawiony płata wezykalnego jak i drugiego sklerytu[5].

Biologia i ekologia

edytuj
 
Kopulująca parka
 
Agregacja na spodzie kory

Owad ten jest fitofagiem ssącym soki roślin z rodzajów: chaber, ostrożeń[7], mlecz, oset[8][9], psianka, czystek, kostrzewa i tamaryszek[5]. Wydaje na świat dwa pokolenia w roku[7]. Samice składają jaja od końca maja w pseudancjach roślin żywicielskich. Osobniki dorosłe nowego pokolenia obserwuje się od lipca[8].

Rozprzestrzenienie

edytuj

Gatunek palearktyczny, szeroko rozprzestrzeniony na południu krainy[7]. W Europie wykazany został z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Niemiec, Austrii, Włoch, Polski, Ukrainy, Czech, Słowacji, Węgier, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Macedonii Północnej, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Grecji (w tym Korfu[10]) i południowej Rosji[11]. W Afryce Północnej znany jest z Maroka, Tunezji, Algierii i Egiptu. W Azji występuje od Cypru, Turcji i Kaukazu przez Syrię, Izrael, Kazachstan, Turkmenistan, Iran po północne Indie i północne Chiny[10][2].

Zmiany klimatyczne związane z globalnym ociepleniem powodują, że gatunek ten znajduje się w XXI wieku w silnej ekspansji w kierunku północnym[7]. W Niemczech po raz pierwszy stwierdzony został w 2004 roku w Bawarii[12]. W 2005 występował już w Saksonii, w 2007 w Nadrenii-Palatynacie, a w 2017 w Hesji[9][13]. W Polsce gatunek ten po raz pierwszy wykryto w 2013 roku w Beskidzie Śląskim[14], gdzie przedostał się najprawdopodobniej przez Bramę Morawską tzw. morawskim szlakiem migracyjnym[6]. W 2014 roku znaleziono go w Beskidzie Niskim, gdzie dotarł przypuszczalnie przez niższe przełęcze tzw. ondawskim szlakiem migracyjnym[6]. W 2018 doniesiono o jego występowaniu we wschodniej części polskich Beskidów[15] i Górnym Śląsku[16], a w 2019 na Dolnym Śląsku[17]. W 2019 znany był w Polsce już z 9 stanowisk[7].

Przypisy

edytuj
  1. G.H.W. Herrich-Schaeffer: Die Wanzenartigen Insekten. Nurnberg: C.H. Zeh'schen Buchhandlung, 1850.
  2. a b Pablo M. Dellapé, Thomas J. Henry, DC David C. Eades: Oxycarenus (Euoxycarenus) pallens (Herrich-Schaeffer, 1850). [w:] Lygaeoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2020-04-14].
  3. F.X. Fieber: Die Europaischen Hemiptera. Halbflugler (Rhynchota Heteroptera). Wien: Gerold, 1861.
  4. O. Samy. A revision of the African species of Oxycarenus (Hemiptera: Lygaeidae). „Transactions of the Royal Society of London”. 121 (4), s. 79-165, 1969. 
  5. a b c d e f g Miguel Costas, M.A. Vázquez, Tomás López. Sobre las especies del género Oxycarenus Fieber, 1837 (Heteroptera, Lygaeidae) de la Península Ibérica. „Zool. baetica”. 8, s. 5-17, 1997. 
  6. a b c d Artur Taszakowski, Grzegorz Kolak. Drugie stwierdzenie Oxycarenus pallens (Herrich-Schaeffer, 1850) (Hemiptera: Heteroptera: Oxycarenidae) na terenie Polski. „Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica”. 9, s. 7-8, 2015. ISSN 2083-201X. 
  7. a b c d e f g Marek Bunalski, Tomasz Klejdysz, Agnieszka Rosińska. Pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: Heteroptera) północno-zachodniej Polski. Część 4. Rodzaj Oxycarenus (FIEBER, 1837) (Lygaeoidea: Oxycarenidae). „Wiadomości Entomologiczne”. 38 (4), s. 206–211, 2019. 
  8. a b Ekkehard Wachmann, Albert Melber, Jürgen Deckert: Wanzen. Band 3: Pentatomomorpha I: Aradoidea (Rindenwanzen), Lygaeoidea (Bodenwanzen u. a.), Pyrrhocoroidea (Feuerwanzen) und Coreoidea (Randwanzen u. a.). Keltern: Goecke & Evers, 2007, seria: Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile nach ihren Merkmalen und nach ihrer Lebensweise. ISBN 978-3-937783-29-1.
  9. a b Ringo Dietze, Michael Münch, Doris Vogel. Bemerkenswerte Funde von Wanzen in Sachsen (Heteroptera). „Sächsische Entomologische Zeitschrift”. 1, 2006. 
  10. a b J.A. Slater: A catalogue of the Lygaeidae of the world. Vol. I. Baltimore, Maryland: Wavely Press, 1964.
  11. Oxycarenus (Euoxycarenus) pallens (Herrich-Schäffer, 1850). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-04-14].
  12. Markus Bräu: Wanzen, Zikaden, etc. – Die Bodenwanze Oxycarenus pallens (Heteroptera: Oxycarenidae) erreicht Bayern. [w:] Arbeitsgemeinschaft Bayerischer Entomologen [on-line]. 2018.
  13. Alexander Schneider, Wolfgang H. O. Dorow. Erstnachweis von Oxycarenus pallens (HERRICH-SCHAEFFER, 1850) für Hessen und neue Nachweise von Oxycarenus lavaterae (FABRICIUS, 1787) in Hessen. „Heteropteron”. 50, s. 37-40, 2017. 
  14. B. Lis, G. Dubiel. Acetropis longirostris Put. i Oxycarenus pallens (H.-S.) – dwa gatunki pluskwiaków różnoskrzydłych (Hemiptera: Heteroptera) nowe dla fauny Polski, z wykazem gatunków zebranych w okolicach Bystrej w Beskidzie Śląskim. „Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica”. 7, s. 33-44, 2013. 
  15. A. Taszakowski, J. Gorczyca. Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: Heteroptera) Beskidu Wschodniego – geneza fauny. „Monographs of the Upper Silesian Museum”. 8, s. 1-159, 2018. 
  16. Gierlasiński G., Kolago G., Rutkowski T., Taszakowski A., Klejdysz T., Regner J., Fiedor M., Rakoczy T., Żurawlew P.. Nowe stanowiska rzadkich i ciekawych gatunków pluskwiaków różnoskrzydłych (Hemiptera: Heteroptera) w Polsce. „Heteroptera Poloniae – Acta Faunistica”. 12, s. 65-73, 2018. 
  17. A. Taszakowski, N. Kaszyca-Taszakowska. Pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: Heteroptera) nieczynnego kamieniołomu „Golcówka" w Imielinie (Wyżyna Śląska). „Acta Entomologica Silesiana”. 27, s. 1-13, 2019.