Południowa Magistrala Piaskowa

Południowa Magistrala Piaskowa – zwyczajowa nazwa normalnotorowej, przemysłowej, częściowo dwutorowej, niegdyś zelektryfikowanej linii kolejowej łączącej stacje kolei piaskowej Jęzor Centralny oraz Bór Górny w Sosnowcu z szybami podsadzkowymi oraz mostami zsypowymi piasku budowlanego znajdującymi się w Jaworznie, Katowicach i Rudzie Śląskiej. Linia ta stanowiła i stanowi jedną z głównych magistrali kolei piaskowych w GOP. Poprzez liczne odgałęzienia linia jest połączona także z zakładami przemysłowymi na terenie JaworznaElektrownia Jaworzno, ZG Sobieski oraz Lędzin – KWK Piast. Aktualnie cała magistrala od Jęzora Centralnego JCC do Poniatowskiego jest nieczynna i od marca 2020 roku powoli jest likwidowana.

Linia kolejowa nr 203 (Infra Silesia, odcinek JCA - JCC), 401 (JCC - Wujek)
Jęzor Centralny JCA – podg Tunel
Dane podstawowe
Zarządca

CTL Maczki-Bór, Infra Silesia

Numer linii

203 (Infra Silesia, odcinek JCA - JCC), 401 (JCC - Wujek)

Tabela SRJP

Infra Silesia, CTL Maczki Bór

Długość

21,090 (rzeczywista długość 23,416 mierzona z okręgu JCA) km

Rozstaw szyn

1435 mm

Sieć trakcyjna

brak (istniała w latach 1951 – 2001, napięcie 3000 V)

Prędkość maksymalna

40 km/h

ilustracja
Pociąg piaskowy na szlaku Poniatowski - Ćmok
Historia
Lata budowy

1951-1956

Rok elektryfikacji

1955

Historia

edytuj

Lata 1956-2001

edytuj

W pierwszych latach funkcjonowania wykorzystywano głównie trakcję parową – pociągi były obsługiwane parozowami serii Ty2 oraz Ty45. W późniejszych latach sukcesywnie wprowadzano do eksploatacji lokomotywy ET21 oraz ET22 a także TEM2. Po deelektryfikacji magistrali pociągi piaskowe lub z odpadami górniczymi prowadzone są zazwyczaj TEM2 lub S200. Po podziale w 1991 roku Przedsiębiorstwo Materiałów Podsadzkowych Przemysłu Węglowego na 4 podmioty handlowe ruch prowadzony był przez dwa z nich: Kopalnia Piasku „Szczakowa”, przekształcone następnie w PCC Rail, wykupione przez DB Schenker i przekształcone następnie w DB Schenker Rail Polska oraz Kopalnia Piasku Maczki Bór, przekształcone następnie w CTL Maczki-Bór[1]. Do dziś obsługiwane są mosty zsypowe piasku podsadzkowego: Agata KWK Wieczorek, Poniatowski KWK Wieczorek, Szybu Wentylacyjnego KWK Wujek a także piasku budowlanego Wschodni KWK Mysłowice oraz Most zsypowy w punkcie sprzedaży piasku budowlanego Wysoki Brzeg, należący do DB Schenker Rail Polska. Do przełomu 2009/2010 roku obsługiwany był most zsypowy piasku podsadzkowego Maciej KWK Halemba. Za utrzymanie infrastruktury odpowiadają spółki: Infra Silesia na odcinku JCA - JCC oraz CTL Maczki-Bór na pozostałym odcinku, zaś przewoźnikami korzystającymi z magistrali są CTL, DB Schenker Rail Polska oraz PKP Cargo Service. Magistrala w latach świetności miała liczne połączenia z siecią PKP, w tym od posterunku Maciej do stacji Ruda Kochłowice[2].

Po 2001 roku

edytuj

Ciągłe zmniejszające się zapotrzebowanie na piasek podsadzkowy spowodował likwidację poszczególnych odgałęzień. W latach 2004/2005 zlikwidowano odcinek Maciej – Klara odcinając czynny jeszcze szyb podsadzkowy Lech i powodując konieczność przeładunku piasku z samochodów na pociągi[3]. Na przełomie roku 2011/2012 zlikwidowano odcinek magistrali prowadzący od stacji Wujek do stacji Maciej, po likwidacji KWK Nowy Wirek[4]. Obecnie linia kończy się na posterunku Poniatowski. W 2020 roku rozpoczęła się stopniowa likwidacja ostatniego odcinka magistrali. Zlikwidowano odgałęzienie do szybu Wschodniego KWK Wieczorek, stopniowo likwidowany jest główny tor[5]. Na samej magistrali występują szkody górnicze widoczne na całym szlaku od stacji Jęzor aż do stacji Poniatowski. Magistrala przecinała wiaduktami 3 razy Autostradę A4 w okolicach stacji Brzęczkowice, Wujek oraz Załęże. Stan techniczny magistrali z roku na rok się pogarsza o czym świadczą wykolejenia składów (w okolicach podg Wujek) oraz kontrole UTK[6]

Wykaz posterunków ruchu

edytuj
Nazwa posterunku Kilometraż Rodzaj Stan Odgałęzienie
Jęzor Centralny JCA 0,000 km stacja czynny Sosnowiec Jęzor PKP PLK
Huta Cedler R1
Szyb Ostatek
Długoszyn PKP PLK
Jęzor Centralny JCB 0,483 km post. odgałęźny czynny Bór Górny
Huta Cedler R1
Jęzor Centralny JCC 2,200 km stacja czynny Dąbrowa,
Most zsypowy piasku budowlanego Wysoki Brzeg
Brzęczkowice 5,442 km post. odgałęźny nieczynny Bocznica szybu wschodniego KWK Wieczorek przeniesiona z podg. Ćmok, rozjazdy posiadają kluczowe urządzenia SRK
Słupna 7,153 km post. odgałęźny nieczynny bocznica szybów wschodnich KWK Mysłowice - Wesoła, obecnie rozjazd posiada kluczowe urządzenia SRK
Ćmok 8,498 km post. odgałęźny zlikwidowany bocznica szybu podsadzkowego Wschodni Agata KWK Wieczorek, obecnie odgałęzia się na podg. Brzęczkowice
Poniatowski Pn 12,451 km post. odgałęźny nieczynny most podsadzkowy KWK Staszic Szyb IV
Poniatowski 12,913 km post. odgałęźny nieczynny Katowice Janów PKP PLK, Katowice Muchowiec PKP PLK, KWK Śląsk, Szyb Poniatowski KWK Wieczorek
Szadok 15,000 km post. odgałęźny zlikwidowany przejście rozjazdowe na sieć PKP PLK, bocznica do KWK Wujek-Śląsk
Wujek 21,090 km post. bocznicowy zlikwidowany Most zsypowy szybu wentylacyjnego KWK Wujek
Załęże post. odgałęźny zlikwidowany Stacja PKP Katowice Załęże
Kleofas Zachodni post. odgałęźny zlikwidowany Stacja KWK Kleofas, Most zsypowy szybu wschodniego KWK Kleofas
Nowy Wirek/Maciej stacja i post. bocznicowy zlikwidowany na przełomie 2011 i 2012 r. Most zsypowy Maciej KWK Halemba, Most zsypowy Szybu Północnego KWK Halemba[7], Most Zsypowy KWK Pokój
Wanda-Lech post. odgałęźny zlikwidowany Most zsypowy szybu Lech KWK Wawel
Maria post. odgałęźny zlikwidowany
Paweł stacja zlikwidowana
Klara post. odgałęźny, stacja zlikwidowany Most zsypowy Szybu Klara, Warsztaty Naprawcze Taboru Kolejowego Ruda Śląska
Tunel post. odgałęźny zlikwidowany Połączenie z siecią Magistrali Zachodniej (KP Kotlarnia)

Ciekawostki

edytuj

Na magistrali odbywał się ruch pociągów służbowych, prowadzonych EN57 oraz ET21 z wagonem osobowym 94A w relacji Jęzor Centralny JCA – Wujek oraz JCA – Maciej. Ruch pociągów służbowych zawieszono po 2001 roku, wraz z komercjalizacją PMPPW, przy czym sieć trakcyjna istniała jeszcze w latach 2004-2006 na odcinku JCC – Klara – Tunel. 20 lutego 2006 roku odbył się specjalny przejazd szynobusu SA132 Katowice – Katowice w ramach akcji Pierwszy prywatny pociąg pasażerski przewoźnika PCC Rail. Pociąg specjalny jechał całym używanym ówcześnie szlakiem od stacji Maciej, przez stację Wujek do stacji JCC, z rozkładowymi zatrzymaniami pociągu[2]. Był to pierwszy pociąg pasażerski jadący po magistrali po likwidacji w 2001 roku pociągów służbowych na Wujka i Maciej, obsługiwanych przez skład wagonowy ET21+94A lub jednostkę elektryczną EN57. Według służbowego rozkładu jazdy pociągów CTL przejazd szlakiem JCC – Wujek wynosi obecnie od 12 do 15 minut w zależności od lokomotywy prowadzącej skład pociągu[8], natomiast z JCC do Agaty 13 do 15 minut[8].

Przypisy

edytuj
  1. CTL Maczki-Bór – CTL Logistics. [dostęp 2014-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-31)].
  2. a b Dworzec kolejowy w strukturze miasta– konferencja w Tczewie. [dostęp 2022-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)].
  3. Fotogaleria Transportowa [online], rail.phototrans.eu [dostęp 2020-07-30] (ang.).
  4. Był sobie Nowy Wirek... - OK-KOLEJ.pl - Pozytywna Galeria Kolejowa [online], www.ok-kolej.pl [dostęp 2020-07-30].
  5. Górnictwo: bliski koniec Magistrali Południowej? [online], nettg.pl, 18 listopada 2018 [dostęp 2020-07-30] (ang.).
  6. Kontrola Prezesa UTK wykazała nieprawidłowości w utrzymaniu infrastruktury kolejowej przez zarządcę na linii nr 401 - Aktualności - Urząd Transportu Kolejowego [online], utk.gov.pl [dostęp 2017-11-19] (pol.).
  7. Magistrala Południowa: St. Maciej- Szyb Północny KWK Halemba- Wirek. [dostęp 2014-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)].
  8. a b CTL Maczki-Bór S.A. w Sosnowcu. [dostęp 2014-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-31)].

Bibliografia

edytuj
  • Krzysztof Soida, Tomasz Roszak, Mariusz Furtek: Koleje piaskowe. Tom 1. Rybnik: Betezda, 2007. ISBN 978-83-923322-2-0.
  • Krzysztof Soida, Tomasz Roszak, Mariusz Furtek: Koleje piaskowe. Tom 2. Katowice: ApLand, 2002. ISBN 83-912575-2-5.

Linki zewnętrzne

edytuj