Poświerka[5], poświerka szponiasta (Calcarius lapponicus) – gatunek małego wędrownego ptaka z rodziny poświerek (Calcariidae), wcześniej zaliczany do trznadlowatych (Emberizidae). Występuje w Eurazji i Ameryce Północnej, w sezonie lęgowym w strefie tundry. W Polsce nieliczny ptak przelotny i zimujący. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Poświerka
Calcarius lapponicus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Samiec poświerki w szacie godowej
Ilustracja
Młoda samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

poświerki

Rodzaj

Calcarius

Gatunek

poświerka

Synonimy
  • Fringilla lapponica Linnaeus, 1758[2]
  • Calcarius laponicus (Linnaeus, 1758)[3]
  • Emberiza lapponicus (Linnaeus, 1758)[3]
Podgatunki
  • C. l. subcalcaratus (C.L. Brehm, 1826)
  • C. l. lapponicus (Linnaeus, 1758)
  • C. l. kamtschaticus Portenko, 1937
  • C. l. alascensis Ridgway, 1898
  • C. l. coloratus Ridgway, 1898
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     tylko w sezonie lęgowym

     przeloty

     zimowiska

Systematyka

edytuj

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, uznawanej za początek nomenklatury zoologicznej. Autor nadał gatunkowi nazwę Fringilla lapponica, a jako miejsce typowe wskazał Laponię[3][6]. Obecnie poświerka umieszczana jest w rodzaju Calcarius[5][7].

Podgatunki

edytuj

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia pięć podgatunków C. lapponicus[7]:

  • C. lapponicus subcalcaratus (C.L. Brehm, 1826)
  • C. lapponicus lapponicus (Linnaeus, 1758)
  • C. lapponicus kamtschaticus Portenko, 1937
  • C. lapponicus alascensis Ridgway, 1898
  • C. lapponicus coloratus Ridgway, 1898

Niektórzy autorzy akceptują tylko trzy z nich – subcalcaratus traktują jako synonim podgatunku nominatywnego, a kamtschaticus jako synonim coloratus[8][9].

Zasięg występowania

edytuj

Poszczególne podgatunki w sezonie lęgowym zamieszkują[7]:

  • C. lapponicus subcalcaratus – północna Kanada i Grenlandia.
  • C. lapponicus lapponicus – północna Europa, północna Azja.
  • C. lapponicus kamtschaticus – północno-wschodnia Syberia.
  • C. lapponicus alascensis – skrajnie wschodnia Syberia, Alaska i północno-zachodnia Kanada.
  • C. lapponicus coloratusWyspy Komandorskie.
Żerujący samiec poświerki
 
Jaja z kolekcji muzealnej

Morfologia

edytuj
Rozmiary
długość ciała 15,5–17 cm[2]
Masa ciała
22,5–35 g[2]

Ekologia i zachowanie

edytuj
Biotop

W sezonie lęgowym zamieszkuje tundrę; unika lasów, zarośli czy obszarów skalistych. Zimą zasiedla otwarte przestrzenie takie jak łąki, pastwiska z krótką trawą, ścierniska czy brzegi jezior[10].

Rozród

Wyprowadza jeden lęg w sezonie. Samica buduje gniazdo na ziemi – w zagłębieniu w mchu lub innej roślinności. Ma ono kształt filiżanki, jest zbudowane z traw i mchu, wyścielone drobną trawą i piórami. W zniesieniu zwykle 4–6 jaj. Wysiadywaniem zajmuje się wyłącznie samica przez 12–13 dni. W tym okresie jest czasami karmiona przez samca. Karmieniem piskląt zajmują się oboje rodzice. Młode opuszczają gniazdo po 8–10 dniach od wyklucia[10].

Pożywienie

Żywi się nasionami i bezkręgowcami. W okresie letnim oprócz nasion zjada owady i ich larwy oraz pająki. Zimą żywi się nasionami traw, turzyc i chwastów[10].

Status i ochrona

edytuj

IUCN uznaje poświerkę za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, mieści się w przedziale 50–200 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy, choć populacja europejska w latach 1980–2013 odnotowała umiarkowany spadek liczebności[4].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[11].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Calcarius lapponicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c Rising, J. & Christie, D.A.: Lapland Longspur (Calcarius lapponicus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-24].
  3. a b c Denis Lepage: Poświerka (Calcarius lapponicus) (Linnaeus, 1758). Avibase. [dostęp 2013-07-08].
  4. a b Calcarius lapponicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Calcariidae Ridgway, 1901 - poświerki - Longspurs (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-13].
  6. K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 180 (łac.).
  7. a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-26]. (ang.).
  8. D.J.T. Hussell & R. Montgomerie: Lapland Longspur (Calcarius lapponicus), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-02-26]. (ang.).  
  9. Handbook of the Birds of the World and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-02-26].
  10. a b c N. Bouglouan: Lapland Longspur or Lapland Bunting. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-11-14]. (ang.).
  11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

edytuj
  • Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy. Warszawa: Świat Książki, 2007. ISBN 978-83-247-0818-5.

Linki zewnętrzne

edytuj