Powiat dąbrowski (Generalne Gubernatorstwo Lubelskie)
Powiat dąbrowski – dawny powiat istniejący w latach 1915–1919 w Generalnym Gubernatorstwie Lubelskim pod okupacją austriacko-węgierską Królestwa Polskiego. Siedzibą władz powiatu była Dąbrowa Górnicza.
| powiat | |||||
| 1915–1919 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Data powstania |
1915 | ||||
| Data likwidacji |
1919 | ||||
| Siedziba | |||||
| Populacja (1916) • liczba ludności |
| ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Powiat dąbrowski powstał na terenie Zagłębia Dąbrowskiego podczas I wojny światowej, w związku z przedzieleniem powiatu będzińskiego granicą obu okupantów: niemieckiego (Generalne Gubernatorstwo Warszawskie, GGW) i austro-węgierskiego (Generalne Gubernatorstwo Lubelskie, GGL). Zachodnią część powiatu przyłączono do strefy niemieckiej jako powiat będziński, natomiast wschodnią do strefy austriackiej, z której to właśnie utworzono powiat dąbrowski[1].
Powiat dąbrowski podzielono na 11–13 gmin (liczba gmin wahała się w 1915 roku), kilka z nich przcięto granicą stref okupacyjnych[2]:
- gmina Choroń, tylko wschodnia część (z zachodniej utworzono gminę Poraj w GGW[3]);
- gmina Dańdówka, nowa gmina utworzona w 1915 z południowej części gminy Zagórze[4], szybko zniesiona[5];
- gmina Dąbrowa Górnicza (bez północnych części, włączonych do gminy Wojkowice Kościelne w GGW[6]);
- gmina Gołonóg, utworzona ze zniesionej gminy Olkusko-Siewierskiej[3] (bez północnych części, włączonych do gminy Wojkowice Kościelne w GGW[6]);
- gmina Klimontów, nowa gmina utworzona w 1915 z południowej części gminy Zagórze[7], szybko zniesiona[5];
- gmina Kromołów, zredukowana w 1915 obszarowo na korzyść nowego miasta Zawiercie w GGW[8];
- gmina Łosień;
- gmina Niegowa;
- gmina Niwka, nowa gmina utworzona w 1915 z południowej części gminy Zagórze[4];
- gmina Rokitno Szlacheckie, tylko wschodnia część (z zachodniej utworzono gminę Wysoka w GGW[9]);
- gmina Włodowice, zredukowana obszarowo (Kosowska Niwa, Kręciwilk i Nierada) na korzyść nowej gminy Mrzygłód w GGW[10];
- gmina Zagórze, tylko wschodnia część, przejściowo zredukowana na korzyść nowych gmin Dańdówka, Niwka i Klimontów (zachodnią część gminy Zagórze z Konstantynowem, Środulą, obszarem dworskim Zagórze i częścią Dańdówki włączono do GGW, gdzie utworzyły nową gminę Zagórze[11], szybko zniesioną i włączoną głównie do Sosnowca; przejściowo istniała też gmina Modrzejów);
- gmina Żarki, zredukowana obszarowo na korzyść nowych gmin Mrzygłód (Ciszówka) i Poraj (Masłońskie) w GGW[10][3].
1 października 1916 gminie Dąbrowa Górnicza nadano prawa miejskie, po czym powiat otrzymał swoje pierwsze i jedyne miasto[12].
W 1916 roku powiat liczył 120.975 mieszkańców[13].
Powiat zniesiono w marcu 1919 roku, w związku z unieważnieniem zmian w podziale administracyjnym Królestwa Polskiego wprowadzonych przez okupantów, przywracając tym samym powiat będziński w jego oryginalnych granicach[14].
Podział administracyjny
edytuj| Gmina | Typ | Ludność (1916) | Liczba szkół |
|---|---|---|---|
| Choroń | W | 2414 | 2 |
| Dąbrowa Górnicza | M | 29973 | 12 |
| Gołonóg | W | 28790 | 16 |
| Kromołów | W | 6537 | 3 |
| Łosień | W | 5636 | 3 |
| Niegowa | W | 6625 | 4 |
| Niwka | W | 7422 | 2 |
| Rokitno Szlacheckie | W | 6154 | 4 |
| Włodowice | W | 4724 | 5 |
| Zagórze | W | 10715 | 6 |
| Żarki | W | 11985 | 6 |
Przypisy
edytuj- ↑ Kaiserlich Deutsches Generalgouvernement Warschau mit dem angrenzenden K.u.K. Millitärgeneralgouvernement in Polen
- ↑ Ortsverzeichnis für das österr.-ungar. Okkupationsgebiet in Polen
- ↑ a b c Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 2 (str. 8)
- ↑ a b Amtsblatt des Kreises Dombrowa, 1915, No 3
- ↑ a b Dziennik Urzędowy Obwodu Dąbrowskiego, 1915, R. 1, No 12, poz. 152
- ↑ a b Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 2 (str. 8)
- ↑ Amtsblatt des Kreises Dombrowa, 1915, No 5, poz. 58
- ↑ Dziennik Urzędowy Obwodu Dąbrowskiego, 1915, R. 1, No 12, poz. 152
- ↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 2 (str. 8)
- ↑ a b Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 32
- ↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 2 (str. 8)
- ↑ Rozporządzenie Naczelnego Wodza armii z 18. sierpnia 1916, dotyczące ordynacyi miejskiej dla trzydziestu i czterech miast (Dziennik rozporządzeń c. i k. Zarządu wojskowego w Polsce, Część XXV, wydana i rozesłana dnia 23 sierpnia 1916, Nr 65)
- ↑ Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego
- ↑ Rozporządzenie Min. Spraw Wewn. z dnia 19 marca 1919 r. (Dz. Urz. Min. Spraw Wewn. Nr 21 poz. 265)
- ↑ Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego