Generalne Gubernatorstwo Lubelskie

Generalne Gubernatorstwo Wojskowe w Polsce (niem. Militärgeneralgouvernement in Polen, Militärgeneralgouvernement Lublin) – austro-węgierska administracja okupacyjna w Królestwie Polskim (Kongresowym), działająca od 1 września 1915 r. do 3 listopada 1918 r.

Generalne Gubernatorstwo Lubelskie
Militärgeneralgouvernement
in Polen
terytorium okupowane
1915–1918
Herb
Herb
Państwo

 Austro-Węgry

Siedziba

Kielce, Lublin

Data likwidacji

1918

Zarządzający

Anton Lipoščak

Języki urzędowe

niemiecki, polski

Położenie na mapie
Położenie na mapie

W wyniku ofensywy państw centralnych, przeprowadzonej w okresie od maja do sierpnia 1915 r. całe terytorium Królestwa Polskiego znalazło się pod okupacją Niemiec i Austro-Węgier. Siedzibą Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Polsce były początkowo Kielce, a od 1 października – Lublin. Generalne Gubernatorstwo Wojskowe podporządkowane było bezpośrednio Naczelnej Komendzie Armii Austro-Węgier. Obszar Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego obejmował gubernie lubelską, kielecką, radomską i część piotrkowskiej oraz – jako enklawę na obszarze okupacji niemieckiejJasną Górę.

Od listopada 1916 r. na terenie Generalnych Gubernatorstw Lubelskiego i Warszawskiego rozpoczęto organizowanie zależnego od Niemiec i Austro-Węgier Królestwa Polskiego. W 1917 r. administracja polska przejęła od władz okupacyjnych sądownictwo (1 września) oraz szkolnictwo (1 października).

Wizyta warszawskiego gubernatora generalnego von Beselera 13 grudnia 1916 r. w Lublinie, drugi od lewej austro-węgierski gubernator generalny w Lublinie Karl Kuk

Generalni gubernatorzy lubelscy

edytuj

Polacy w strukturach Gubernatorstwa

edytuj

We władzach okupacyjnych pełniło służbę wielu Polaków, oficerów cesarskiej i królewskiej Armii, m.in.:

  • generał Wiktor Grzesicki – zastępca generalngo gubernatora (VII 1916 – I 1917),
  • major Józef Rybak – zastępca szefa sztabu generalngo gubernatora (od 1 sierpnia 1917 r.)
  • pułkownik Eugeniusz Dąbrowiecki – komendant obwodowy w Końskich (od IX 1915), we Włodzimierzu Wołyńskim (od XI 1915) i w Radomsku (od VI 1917)
  • generał Stanisław Napoleon Ursyn-Pruszyński – komendant obwodowy w Zamościu i zastępca generała-gubernatora w Lublinie (I-VI 1918)
  • starszy lekarz sztabowy 1 klasy Henryk Rump – szef sanitarny Generalnego-Gubernatorstwa Lubelskiego (1916-1917)
  • generał starszy lekarz Aleksander Majewski – szef sanitarny Generalnego-Gubernatorstwa Lubelskiego (VIII – XI 1918)
  • dr Jerzy Madeyski – Szef Krajowego Komisariatu Cywilnego (4 VIII 1916 – 19 II 1918)
  • pułkownik/generał major Tadeusz Wiktor – komendant okręgowy w Opocznie (VI 1915 – V 1917) i Piotrkowie (VII 1917 – XI 1918)
  • pułkownik Julian Jan Fischer-Drauenegg – komendant obwodowy w Zamościu (1915–1918)
  • podpułkownik Medard Obertyński – c. i k. komendant powiatu w Lublinie (do 8 III 1918)
  • podpułkownik Adam Rozwadowski – c. i k. komendant powiatu w Puławach i Krasnymstawie
  • pułkownik Antoni Zawadzki – c. i k. komendant obwodowy w Lubartowie i Puławach

Kalendarium wydarzeń politycznych

edytuj
  • 24 sierpnia 1915 – utworzenie Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego
  • 1 września 1915 – utworzenie Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Kielcach[2]
  • 21 listopada 1915 – rozwiązanie trybunału lubelskiego przez władze okupacyjne
  • 1 października 1916 – nadanie ordynacji miejskiej Kielcom, Lublinowi, Piotrkowowi i Radomiowi
  • 5 listopada 1916 – proklamacja cesarza niemieckiego oraz cesarza Austrii i króla Węgier zapowiadająca utworzenie Królestwa Polskiego
  • 6 grudnia 1916 – powołanie przez generał-gubernatorów warszawskiego i lubelskiego Tymczasowej Rady Stanu
  • 21 grudnia 1916 – wydanie przez Generalne Gubernatorstwo Wojskowe zakazu publikacji prasowych dotyczących działalności Józefa Piłsudskiego jako organizatora i dowódcy legionów polskich
  • 10 kwietnia 1917 – przekazanie przez Austro-Węgry zwierzchnictwa nad Legionami Polskimi niemieckim władzom okupacyjnym oraz utworzenie Polskiej Siły Zbrojnej
  • 30 czerwca 1917 – nadanie ordynacji miejskiej Dąbrowie
  • 12 września 1917 – wydanie przez generał-gubernatorów warszawskiego i lubelskiego patentu w sprawie władzy państwowej w Królestwie Polskim
  • 29 września 1917 – ustanowienie samorządu powiatowego
  • 1 marca 1918 – nadanie ordynacji miejskiej Noworadomsku
  • 19 lutego 1918 – dymisja generalnego gubernatora lubelskiego gen. Stanisława Szeptyckiego
  • 22 października 1918 – przekazanie Radzie Regencyjnej władzy w Generalnym Gubernatorstwie Lubelskim
  • 3 listopada 1918 – zakończenie działalności Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Polsce

Przypisy

edytuj
  1. Utworzenie c.k. Wojskowego Generalnego Zarządu gubernialnego (Dz. Urz. c. i k. Komendy obwodowej w Lublinie z 1915 r. Cz. I, poz. 1).
  2. Rozporządzenie Naczelnego Wodza armii z 25 sierpnia 1915. dotyczące ustanowienia Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego w Kielcach (Dz. Rozp. c. i k. Zarządu wojskowego w Polsce Cz. VII, poz. 34).

Bibliografia

edytuj
  • Marian Eckert, Historia Polski 1914-1939, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990, ISBN 83-02-04044-4, OCLC 830062724.
  • Sebastian Haffner, Prusy bez legendy, zarys dziejów, Andrzej Marcinek (tłum.), Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX Wieku, 1996, ISBN 83-905989-3-0, OCLC 749278246.
  • Janusz Pajewski, Historia powszechna 1871-1918, Warszawa 1978

Linki zewnętrzne

edytuj