Rezerwat przyrody Przełom Białki pod Krempachami

Przełom Białki pod Krempachamikrajobrazowy rezerwat przyrody w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim[1][2]. Jest położony na terenie miejscowości Krempachy i Nowa Biała (gmina Nowy Targ), niewielki jego fragment leży także w miejscowości Trybsz (gmina Łapsze Niżne)[1].

Przełom Białki pod Krempachami
Ilustracja
Przełom Białki – widok z Obłazowej
rezerwat krajobrazowy
Typ

krajobrazów[1][2]

Podtyp

krajobrazów naturalnych[1][2]

Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Mezoregion

Pieniny

Data utworzenia

1959

Akt prawny

M.P. z 1959 r. nr 85, poz. 453

Powierzchnia

8,51 ha

Ochrona

częściowa

Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ
Mapa konturowa gminy wiejskiej Nowy Targ, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Przełom Białki pod Krempachami”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Przełom Białki pod Krempachami”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Przełom Białki pod Krempachami”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Przełom Białki pod Krempachami”
Ziemia49°25′44″N 20°07′44″E/49,428889 20,128889

Rezerwat leży w granicach Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz obszaru siedliskowego sieci Natura 2000 PLH120024 „Dolina Białki[3].

Dane ogólne

edytuj

Rezerwat obejmuje krótki przełom rzeki Białki, pomiędzy skałkami Kramnicą (688 m n.p.m., wysokość względna 65 m) na prawym brzegu i Obłazową (670 m n.p.m., wysokość względna 47 m) na lewym. Prócz tych dwóch większych skał występują jeszcze dwie mniejsze (m.in. Okrągła Skałka)[4]. Formalnie rzecz biorąc rezerwat należy do dwóch mezoregionów geograficznych: Kramica znajduje się w Pieninach Spiskich, Obłazowa w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej. Granicą między tymi mezoregionami jest Białka[5]. Faktycznie jednak obydwie te skały są tego samego pochodzenia i stanowiły kiedyś jeden masyw, zostały rozcięte przez Białkę, która utworzyła w nich przełom o szerokości 100 m. Jej koryto wyścielone jest przyniesionymi z Tatr i obrobionymi podczas tego transportu otoczakami granitowymi[4].

Po raz pierwszy utworzono tutaj rezerwat przyrody w 1931 na powierzchni 7,5 ha, w 1959 potwierdzono jego status prawny, zwiększając powierzchnię do 8,51 ha. Rezerwat utworzono ze względu na wielkie walory przyrodnicze, krajobrazowe i naukowe tego miejsca. Występuje tutaj reliktowa roślinność naskalna i zabytki archeologiczne.

 
Przełom Białki i widok na Tatry
 
Przełom Białki – Kramnica
 
Przełom Białki – jedna z jaskiń w Obłazowej

Geologia i archeologia

edytuj

Skały zbudowane są z białych wapieni krynoidowych i czerwonych wapieni bulastych poprzetykanych ceglastoczerwonymi marglami. Występują w nich 3 jaskinie: Jaskinia Obłazowa, Schronisko w Obłazowej I i Schronisko w Obłazowej II[6]. Podczas badań archeologicznych prowadzonych w latach 1985–1992 w Jaskini Obłazowej odkryto ślady człowieka z różnych epok: od środkowego i górnego paleolitu po średniowiecze. Są to najstarsze ślady człowieka w Pieninach – pochodzą sprzed 40 tys. lat. Podczas badań prowadzonych w latach 1989–1995 w jaskini znaleziono m.in. dobrze zachowany, pochodzący sprzed 30 tys. lat bumerang z ciosu mamuta, jest to najstarszy bumerang na świecie. Znaleziono także szczątki zwierząt z owego okresu, m.in.: nosorożca włochatego, lwa jaskiniowego, hieny jaskiniowej. Wejście do jaskini jest zamknięte. Ponadto na ścianach Obłazowej widoczne są skamieniałości, głównie amonity jurajskie[4][7].

W rezerwacie występuje bogata flora. Naliczono tutaj 105 gatunków roślin wapieniolubnych i liczne gatunki górskie, w tym aż 10 gatunków alpejskich, które przybyły tutaj z Tatr z wodami Białki. Według Krystyny Grodzińskiej, autorki monograficznego opracowania flory Spiszu, miało to miejsce głównie w okresie polodowcowym, o czym świadczy fakt, że kolonia tych roślin występuje również na Cisowej Skale (woda z Białki wówczas płynęła u jej podnóża)[8].

Turystyka

edytuj

Okolice rezerwatu są atrakcyjne dla turystów i wczasowiczów. W pobliżu znajdują się inne jeszcze wapienne skały (Skałki Dursztyńskie, Cisowa Skała). Białka to jedna z najczystszych i najzimniejszych rzek w Polsce, podczas upałów daje ochłodę, a jej kamieniska są wykorzystywane jako plaża[9]. Z wierzchołka Kramnicy i Obłazowej widać całą okolicę od Jeziora Czorsztyńskiego po Tatry. Skały te są atrakcyjne dla wspinaczy skałkowych. Jest tu około 30 dróg wspinaczkowych o różnym stopniu trudności: od 30 m wysokości w ścianie Kramnicy (ringi, spity, stanowiska z dwóch punktów połączonych łańcuchami ze stalowym karabinkiem zakręcanym) po krótsze i słabiej ubezpieczone w Obłazowej[10].

Na terenie rezerwatu kręcono niektóre sceny do filmów Janosik, Trzecia granica oraz Karol. Człowiek, który został papieżem[11].

Zagrożenia ekologiczne

edytuj

Duża atrakcyjność turystyczna rezerwatu powoduje, że ściągają tutaj licznie turyści, wspinacze skałkowi i weekendowi wczasowicze, nowożeńcy robią zdjęcia ślubne. Tak duży ruch stanowi zagrożenie dla unikatowego rezerwatu. Mimo zakazu palone są ogniska, teren jest zaśmiecany, niszczona jest roślinność, w tym gatunki chronione prawnie, podłoże rozjeżdżane jest przez pojazdy, skały i porastająca je roślinność rozdeptywana przez wychodzących na nie ludzi, do rzeki wypuszczane są zanieczyszczenia[9].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Rejestr rezerwatów przyrody województwa małopolskiego prowadzony przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie (stan na 31.12.2018 r.) [online] [dostęp 2019-05-13].
  2. a b c Rezerwat przyrody Przełom Białki pod Krempachami, [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [online], Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska [dostęp 2019-05-13].
  3. Na podstawie interaktywnej mapy na stronie Geoserwisu.
  4. a b c Józef Nyka, Pieniny, wyd. IX, Latchorzew: Wyd. Trawers, 2006, ISBN 83-915859-4-8.
  5. Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, ISBN 83-01-12479-2.
  6. Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [online], jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2017-11-20] (pol.).
  7. Tablica informacyjna przy rezerwacie.
  8. Zwierzęta w Pieninach [online] [dostęp 2011-04-24].
  9. a b Zagrożenia ekologiczne przełomu Białki, [w:] Interia.pl [online] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03].
  10. Przełom Białki, [w:] Goryonline.com [online] [dostęp 2011-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-02-03].
  11. Rezerwat Przyrody przełom Białki. [w:] odkryj.pl [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-12)].