Krempachy
Krempachy (węg. Bélakorompa, do 1899 Dunajecz-Krempach, niem. Krempach[1]), wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Nowy Targ. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim. Położona jest w południowej Małopolsce w regionie geograficznym Kotlina Nowotarska i historyczno-etnograficznym Spisz[2].
| ||||
| ||||
.jpg) Kościół parafialny św. Marcina | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  małopolskie
| |||
| Powiat | nowotarski | |||
| Gmina | Nowy Targ | |||
| Wysokość | ok. 600 m n.p.m. | |||
| Liczba ludności (2004) | 1315 | |||
| Strefa numeracyjna | 18 | |||
| Kod pocztowy | 34-433 | |||
| Tablice rejestracyjne | KNT | |||
| SIMC | 0457320 | |||
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ   Krempachy | ||||
Położenie na mapie Polski  Krempachy | ||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  Krempachy | ||||
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  Krempachy | ||||
 49°26′02″N 20°09′43″E/49,433889 20,161944
| ||||
| Strona internetowa | ||||
Nazwa pochodzi prawdopodobnie od Krummbach (niem.) - kręty potok, co odnosi się do Dursztyńskiego Potoku (dawniej Kręcina). Jeszcze w XIX wieku i na początku XX wieku w powszechnym użyciu była nazwa Krempach.
HistoriaEdytuj
Założył je w XIV w. ród Berzeviczych. Podobnie jak inne wsie spiskie wchodziły w skład posiadłości niedzickich, których właścicielami były znane rody węgierskie: Brzeviczych, Zapolyich, Horvathów i Salomonów, a w XVI w. polski ród Łaskich. W 1549 wieś przechodzi na luteranizm za sprawą właściciela Horvatha, a jej rekatolicyzacja nastąpiła dopiero po 1660 za sprawą rodu Stansithów-Horvathów.
Od 1920 wieś weszła w granice państwa polskiego; w okresie 1939–1945 okupowana przez Słowację.
Kościół cmentarny św. Walentego 
Kręty Potok w Krempachach 
Budynek straży pożarnej
.jpg)
.jpg)
ZabytkiEdytuj
Wieś ma typową dla spiskich wsi zabudowę. Wrzecionowaty rynek powstał z rozdwojenia osi głównej na dwie drogi zbiegające się na jego końcach. Przy rynku stoi kościół parafialny a po obu stronach domy zwrócone szczytami do drogi oraz rzędy stodół okalające zabudowę w pewnej odległości od domów ze względów przeciwpożarowych oraz obronnych.
Szczególnie cennymi zabytkami wsi są dwa kościoły - parafialny św. Marcina i cmentarny św. Walentego.
Kościół św. MarcinaEdytuj
Kościół św. Marcina - murowany, o jednokalenicowej konstrukcji dachu, kryty gontem - reprezentuje styl przejściowy między gotykiem i renesansem, wybudowany został w I poł. XVI w. jego wyposażenie zaś pochodzi z połowy XVIII w. Kościół posiada sklepienie kolebkowe z lunetami, w prezbiterium z żebrami dekoracyjnymi. W nawie pilastry. We wnęce ołtarza obraz św. Marcina klęczącego przed ukazującym mu się na górze Chrystusem XVIII w. Na szczególną uwagę zasługuje tu gotycka monstrancja z roku 1528 w kształcie kapliczki z figurką św. Piotra. Na północnej ścianie współczesna polichromia obrazująca legendę o św. Marcinie - w stroju rzymskim, odcina mieczem pół płaszcza i oddaje żebrakowi.
Renesansowa wieża po stronie zachodniej jest elementem, którego nie spotka się w innych polskich kościołach poza Spiszem (występuje również we Frydmanie). Obiega ją hurdycja (czatownia), która mogła spełniać funkcje obronne lub być doskonałym punktem widokowym. Nad drewnianą hurdycją znajduje się attyka z elementami zbliżonymi do motywu jaskółczego ogona.
Kościół św. WalentegoEdytuj
Bezwieżowy kościół cmentarny, leżący na skraju wsi, został wybudowany w roku 1761 na miejscu starego drewnianego kościoła, prawdopodobnie starszego od kościoła parafialnego. Wnętrze podzielone pilastrami. Sklepienie kolebkowe z lunetami podzielone jest na pole, wypełnione gipsową ornamentyką. Ołtarz główny zdobi obraz przedstawiający świętych Stanisława, Walentego i Mikołaja - tzw. święta rozmowa, który jest środkowym obrazem z dawnego tryptyku pochodzącego ze starego, drewnianego kościoła.
Zdobione ołtarze obydwu kościołów stanowią przykłady urządzenia świątyni w stylu rokokowym.
TurystykaEdytuj
W okolicy znajduje się rezerwat przyrody Przełom Białki pod Krempachami, gdzie można zobaczyć m.in. reliktową roślinność naskalną. Wapienne skałki w okolicy ciągną się od Kramnicy w przełomie Białki do Czerwonej Skały.
Przez Krempachy przebiega zielony szlak turystyczny z Nowej Białej do Dursztyna.
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Andrzej Olejko, "Niedoszły sojusznik czy trzeci agresor? Wojskowo-polityczne aspekty trudnego sąsiedztwa Polski i Słowacji 1918-1939", Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego i Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, Kraków - Rzeszów 2012, strona 10
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
BibliografiaEdytuj
- Polski Spisz Stanisław Figiel. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1997. ISBN 83-7005-396-3