Wikipedia

Żyłkowiec różowawy

gatunek grzyba
(Przekierowano z Rhodotus palmatus)

Żyłkowiec różowawy (Rhodotus palmatus (Bull.) Maire) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)[2].

Żyłkowiec różowawy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

obrzękowcowate

Rodzaj

żyłkowiec

Gatunek

żyłkowiec różowawy

Nazwa systematyczna
Rhodotus palmatus (Bull.) Maire
Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 40(4): 308 (1926) [1924]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]

Multimedia w Wikimedia Commons
Blaszki
Wysyp zarodników
Żyłkowiec różowawy

Systematyka i nazewnictwo edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Rhodotus, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1785 Jean Baptiste François Pierre Bulliard nadając mu nazwę Agaricus palmatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w 1926 René Charles Joseph Ernest Maire[3]. Gatunek typowy dla rodzaju żyłkowiec (Rhodotus)[4]. Do roku 2013 był jedynym przedstawicielem tego rodzaju[5].

Nazwa polska według Władysława Wojewody[6].

Synonimy nazwy naukowej[7]:

  • Agaricus palmatus Bull. 1785
  • Pleuropus palmatus (Bull.) Gray 1821
  • Crepidotus palmatus (Bull.) Gillet 1876
  • Pleurotus palmatus (Bull.) Quél. 1883
  • Gyrophila palmata (Bull.) Quél. 1896
  • Agaricus palmatus Sowerby 1797
  • Pleuropus palmatus ß rubescens Gray 1821
  • Agaricus subpalmatus Fr. 1838
  • Pleurotus subpalmatus (Fr.) Gillet 1876
  • Dendrosarcus subpalmatus (Fr.) Kuntze 1898
  • Rhodotus subpalmatus (Fr.) S. Imai 1938
  • Agaricus palmatus var. sessilis Berk. 1859
  • Entoloma cookei Richon 1879
  • Agaricus phlebophorus var. reticulatus Cooke 1886
  • Rhodotus palmatus f. cystidiophorus Maire 1932

Morfologia edytuj

Kapelusz

O barwie jaskrawej różowo-łososiowej, galaretowata skórka pokryta jest u młodych owocników bardzo wyraźną siateczką białych żyłek, średnica 1,5–9 cm[8][9][10].

Blaszki

Przylegające do wykrojonych, gęste, o szerokości do 11 mm, nierozwidlone, bladoczerwonawe, niebarwiące; brzegi równe, blaszki w 2 do 4 poziomach[9][10].

Trzon

Krótki, o wymiarach 1,5–3 × 0,4–1 cm, zwykle ekscentryczny. Powierzchnia sucha, pokryta bardzo cienką warstwą krótkich, pionowych, delikatnych, białych włosków, które łatwo się ścierają[8][9].

Miąższ

Lity, jasnoróżowy do kremowego, niebarwiący, o grubości do 8 mm. Smak gorzki. Zapach nie jest charakterystyczny, trochę owocowy, nieco ostro-aromatyczny[9][10].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników różowawy[8]. Basidium maczugowate, 4–zarodnikowe, mierzy 33,6–43,2 × 5,6–8 μm. Zawartość drobnoziarnista z licznymi dużymi oleistymi kroplami; szkliste w KOH. Bazydiospory kuliste do jajowatych, brodawkowane z cienkimi ścianami, o rozmiarach 6–8,7 × 6–7,4 µm, szkliste w KOH i są nieamyloidalne. Brak pleurocystyd. Cheilocystydy liczne, o rozmiarach 27,2–48 × 13–25 μm, wrzecionowate do butelkowatych z wyjątkowo długimi i wąskimi podstawkami, ściany gładkie, cienkie. Jasnożółte w odczynniku Melzera[9][11].

Występowanie i siedlisko edytuj

Występuje w wielu krajach Europy (w tym Skandynawii), Północnej Afryki, wschodniej części Ameryki Północnej i Kanady, Korei i Japonii[8][11][12]. Gatunek o zasięgu cyrkumborealnym. W Polsce rzadki, odnotowany po ponad stu latach na terenie Polski na jednym tylko stanowisku w Puszczy Białowieskiej[8], choć według opracowania z 2010 wyraźnie się w niej rozprzestrzenia[13]. W 2020 r. znany już na 6 stanowiskach[14]. W Polsce podlega ochronie ścisłej[15] Kategoria zagrożenia E (Wymierające)[16]. Gatunek wpisany do Czerwonej księgi gatunków zagrożonych IUCN – dla Europy kategoria zagrożenia VU narażone (vulnerable)[1] a globalnie kategoria zagrożenia NT bliskie zagrożenia (near threatened)[1].

Saprotrof, rośnie w lasach liściastych, na martwym drewnie przede wszystkim wiązów (Ulmus sp.)[17][10]. Owocniki wyrastają pojedynczo lub gromadnie po 2-3 razem. W strefie umiarkowanej Europy owocniki pojawiają się głównie od sierpnia do listopada[8][10][18].

Znaczenie edytuj

Podczas badań nad działaniami trombolitycznymi, fibrynolitycznymi i powodującymi krzepnięcie mleka oraz ogólnie proteolitycznymi owocników 400 gatunków podstawczaków należących do różnych grup taksonomicznych i ekologicznych, stwierdzono, że wśród saprotrofów wysoki i stabilny poziom enzymów trombolitycznych występuje u gatunków lignotroficznych: płomiennicy zimowej (Flammulina velutipes) i żyłkowca różowawego (Rhodotus palmatus)[19].

Wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe, w tym przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne[20].

Wyniki aktywności przeciwutleniającej badanych frakcji fenolowych i 307 frakcji polisacharydowych pochodzących od pięciu gatunków grzybów z północno-wschodniej Portugalii, wykazały najwyższy potencjał przeciwutleniający u frakcji fenolowych otrzymanych z żyłkowca różowawego (Rhodotus palmatus)[21].

Gatunki podobne edytuj

  • Boczniak różowy (Pleurotus djamor) w kształcie i kolorze do młodego owocnika żyłkowca różowego, lecz blaszki u boczniaka są przyrośnięte, a u żyłkowca wykrojone. U dojrzałych owocników żyłkowca kapelusz staje się półkolisty, a u boczniaka pozostaje płaski[11].
  • Rhodotus asperior różni się od żyłkowca różowawego (Rhodotus palmatus) cechami mikroskopowymi (zasadniczo elipsoidalne do prawie kulistych, bardziej chropowate bazydiospory i dłuższe cheilocystydy o lekko pogrubionych ściankach) oraz występowaniem w środowisku tropikalnym i subtropikalnym[5].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c R. Iršėnaitė, I.L. Kałucka, I. Olariaga Ibarguren, Rhodotus palmatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species, DOI: 10.2305/iucn.uk.2019-2.rlts.t70402359a70402387.en [dostęp 2020-03-03] (ang.).
  2. ↑ a b Index Fungorum. [dostęp 2020-03-02]. (ang.).
  3. ↑ Index Fungorum. [dostęp 2020-03-02]. (ang.).
  4. ↑ Index Fungorum – Names Record [online], www.indexfungorum.org [dostęp 2020-03-02].
  5. ↑ a b Li-Ping Tang i inni, Morphological and molecular evidence for a new species of Rhodotus from tropical and subtropical Yunnan, China, „Mycological Progress”, 13 (1), 2014, s. 45–53, DOI: 10.1007/s11557-013-0890-x, ISSN 1861-8952 [dostęp 2020-03-02] (ang.).
  6. ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  7. ↑ Species Fungorum – GSD Species [online], www.speciesfungorum.org [dostęp 2020-03-02].
  8. ↑ a b c d e f Anna Bujakiewicz, Joanna Nita, Rhodotus palmatus (Bull.: Fr) R. Maire – mieszkaniec Białowieskich ostępów, „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”, 60 (5), 2004, s. 82–85, ISSN 0009-6172.
  9. ↑ a b c d e W.J. Sundberg, Andrew Methven, H.L. Monoson, Rhodotus palmatus (Basidiomycetes, Agaricales, Tricholomataceae) in Illinois, „Mycotaxon”, 65, 1997, s. 403-410, ISSN 0093-4666.
  10. ↑ a b c d e Thomas Læssøe, Jens H. Petersen, Fungi of Temperate Europe, Princeston and Oxford: Princeston University Press, 2019, s. 231, ISBN 978-0-691-18037-3.
  11. ↑ a b c Sang-Kuk Han i inni, Some Unrecorded Higher Fungi of the Seoraksan and Odaesan National Parks, „Mycobiology”, 34 (2), 2006, s. 56–60, DOI: 10.4489/MYCO.2006.34.2.056, ISSN 1229-8093, PMID: 24039471, PMCID: PMC3769548 [dostęp 2020-03-03].
  12. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2020-03-02].
  13. ↑ Dariusz Karasiński i inni, Plan Ochrony Białowieskiego Parku Narodowego. Operat ochrony gatunków grzybów, Białowieża 2010, s. 1-22 [dostęp 2020-03-04].
  14. ↑ Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  15. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów [online], prawo.sejm.gov.pl [dostęp 2019-12-12].
  16. ↑ Zarzycki K. Mirek Z., Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Wojewoda W., Szeląg Z., Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
  17. ↑ Tab. 3. Gatunki grzybów wielkoowocnikowych włączone do kategorii ochrony ścisłej w stosunku do listy poprzedniego Rozporządzenia. | Polskie Towarzystwo Mykologiczne [online] [dostęp 2020-03-03] (pol.).
  18. ↑ Soňa Ripková, Ladislav Hagara, New, rare and less known macromycetes in Slovakia I, „Czech mycology”, 55 (3-4), 2003, s. 187-200, ISSN 1211-0981.
  19. ↑ Nina P. Denisova, History of the Study of Thrombolytic and Fibrinolytic Enzymes of Higher Basidiomycetes Mushrooms at the V.L. Komarov Botanical Institute in Saint Petersburg, Russia, „International Journal of Medicinal Mushrooms”, 12 (3), 2010, s. 317–325, DOI: 10.1615/IntJMedMushr.v12.i3.110, ISSN 1521-9437 [dostęp 2020-03-04] (ang.).
  20. ↑ Kiran R. Ranadive i inni, Glimpses of antimicrobial activity of fungi from World, „Journal on New Biological Reports”, 2, 2013, s. 142-162, ISSN 2319-1104.
  21. ↑ Sandrina A. Heleno i inni, Phenolic, Polysaccharidic, and Lipidic Fractions of Mushrooms from Northeastern Portugal: Chemical Compounds with Antioxidant Properties, „Journal of Agricultural and Food Chemistry”, 60 (18), 2012, s. 4634–4640, DOI: 10.1021/jf300739m, ISSN 0021-8561 [dostęp 2020-03-04] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żyłkowiec_różowawy&oldid=72667100”