Roman Podoski

polski elektryk

Roman Podoski (ur. 15 sierpnia 1873 w Dąbrowicy, zm. 23 listopada 1954[1] w Zielonce) – polski uczony elektryk, pionier elektryfikacji polskich kolei, profesor Politechniki Warszawskiej, współzałożyciel Stowarzyszenia Elektryków Polskich[2].

Roman Podoski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 sierpnia 1873
Dąbrowica (k. Humania)

Data i miejsce śmierci

23 listopada 1954
Zielonka

Miejsce spoczynku

cmentarz w Zielonce

Zawód, zajęcie

elektryk

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor zwyczajny

Alma Mater

Politechnika Federalna w Zurychu

Uczelnia

Politechnika Warszawska

Rodzice

Cecylia hr. Krasicka i Józef Podoski

Małżeństwo

Maria z Zakrzewskich (od 1898)

Dzieci

Jan Józef (ur. 1904)
Marta (ur. 1905)

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej Oficer Orderu Leopolda (Belgia)
Tablica upamiętniająca Romana Podoskiego na pawilonie wschodnim dworca Warszawa Śródmieście w Warszawie
Grób inż. Romana Podoskiego na cmentarzu parafialnym w Zielonce

Życiorys

edytuj

Był potomkiem galicyjskiej rodziny ziemiańskiej h. Junosza – synem Józefa, dyrektora cukrowni w Cybulowie, i Cecylii z Krasickich. Naukę rozpoczął w gimnazjum księży Pijarów w Tarnopolu, następnie w 1890 kontynuował w gimnazjum we Lwowie, po czym podjął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej. W 1893 przeniósł się na Wydział Elektromechaniczny politechniki w Zurychu, który ukończył w 1896 z tytułem inżyniera. W latach 1896–1897 pracował na uczelni w laboratorium jako asystent profesora Heinricha Friedricha Webera. W 1898 ożenił się z Marią z Zakrzewskich, którą poznał w czasie wakacji na rodzinnej Ukrainie (miał z nią syna Jana i córkę Martę (ur. 1905). Po studiach pracował jako projektant i budowniczy sieci elektrycznej w Zurychu, Kolonii i Katanii. W 1902 założył w Kijowie przedsiębiorstwo, które elektryfikowało miasta w Rosji, m.in. budując elektrownie, zbankrutowało jednak wkrótce na skutek wydarzeń 1905 roku. Od 1907 pracował przy elektryfikacji warszawskich tramwajów jako naczelnik różnych sekcji technicznych i organizacyjnych Zarządu Tramwajów. W czasie I wojny światowej przebywał w Kniaży k. Humania, gdzie do czasu rewolucji październikowej zarządzał majątkiem szwagra. We wrześniu 1918 udało mu się wrócić wraz z rodziną do Warszawy. Później Podoscy przenieśli się do pobliskiej Zielonki.

Był pionierem trakcji elektrycznej w Polsce. W 1918 opracował pierwszy projekt elektryfikacji kolei w Polsce, który później kilkakrotnie modyfikował m.in. biorąc pod uwagę wnioski z wyjazdów studialnych do Szwajcarii, Francji i USA (od 1919). Był inicjatorem systemu zasilania trakcji elektrycznej prądem stałym o napięciu 3 kV. Za zadanie pierwszorzędne uznał zelektryfikowanie warszawskiego węzła kolejowego (szczegółowy plan tego przedsięwzięcia opracował w latach 1928–1930), po którym miała nastąpić stopniowa elektryfikacja linii Warszawa – Katowice / Kraków, Warszawa – Poznań i Katowice – Lwów. W latach 1933–1938 współzarządzał przedsiębiorstwem elektroenergetycznym Oberschlesisches Kraftwerk w Chorzowie, które pod jego kierownictwem przeszło polonizację (m.in. w 1933 zmieniono nazwę firmy na Śląskie Zakłady Elektryczne Spółka Akcyjna w Katowicach[3]). Z tego okresu pochodzi jego autorski projekt elektryfikacji katowickiego węzła kolejowego. Był członkiem zarządu Unii Polskiego Przemysłu Górniczo-Hutniczego i Związku Pracodawców Górnośląskiego Przemysłu Górniczo-Hutniczego oraz członkiem Polskiego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Województwa Śląskiego[2].

Od 1919 Roman Podoski był wykładowcą na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, gdzie wykształcił inżynierów, którzy w późniejszych latach prowadzili elektryfikację kolei. Jego zespół naukowy prowadził wiele badań, m.in. nad mocą silników trakcyjnych i prądami błądzącymi. Asystentami profesora Podoskiego byli, m.in.: Zdzisław Grunwald, Jan Podoski, Witold Szuman[4]. Działalności dydaktycznej nie zaniechał także w trakcie okupacji hitlerowskiej, prowadząc m.in. tajne nauczanie w ramach konspiracji działającej przy Szkole Wawelberga i Rotwanda oraz pracując nad słownictwem technicznym ze swojej dziedziny[5].

Po zakończeniu II wojny światowej i krótkim pobycie w Krakowie, gdzie organizował wykłady z elektrotechniki w Akademii Górniczej[6], wrócił do Zielonki. Na Politechnice Warszawskiej objął nową Katedrę Kolejnictwa Elektrycznego i Prostowników, którą prowadził aż do śmierci. Był w tym czasie doradcą Ministra Komunikacji i współautorem planu elektryfikacji kolei polskich w nowych granicach państwowych. W okresie powojennym pracował też m.in. nad odbudową warszawskiego węzła kolejowego, budową Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście, elektryfikacją linii Warszawa – Śląsk i sieci kolei piaskowych, a także rozbudową sieci trolejbusowej w Wałbrzychu.

Roman Podoski był aktywnym członkiem Biura Elektryfikacji Kraju, a także współinicjatorem powstania m.in. Stowarzyszenia Elektryków Polskich (był długoletnim członkiem zarządu i prezesem Oddziału Warszawskiego tej organizacji) oraz Biura Studiów Elektryfikacji Kolei (w 1919). Od 1921 był współwydawcą „Przeglądu Elektrotechnicznego” (m.in. jako redaktor naczelny). Habilitację uzyskał w 1923[6]. Potwierdzeniem jego kwalifikacji naukowych było uzyskanie Veniam legendi – od 1923 był docentem, a od 1933 profesorem tytularnym Politechniki Warszawskiej[6]; w 1946 otrzymał nominację na profesora zwyczajnego, zaś w 1951 uzyskał stopień doktora nauk technicznych[potrzebny przypis]. Był członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1950), a następnie Polskiej Akademii Nauk (od 1952).

Pochowany na cmentarzu Parafii Matki Bożej Częstochowskiej w Zielonce (sektor E-21-27_28)[7].

Ważniejsze publikacje

edytuj

Ordery i odznaczenia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj

W latach 60. na wschodnim pawilonie dworca Warszawa Śródmieście umieszczono pamiątkową tablicę[10], zaś od 2003 imię Romana i Jana Podoskich nosi ulica w warszawskiej dzielnicy Śródmieście. Imię Romana Podoskiego nadano m.in. Zespołowi Szkół Mechanicznych w Krakowie i Szkole Podstawowej nr 4 w Oleśnicy.

Od 1974 Stowarzyszenie Elektryków Polskich przyznaje Medal im. prof. Romana Podoskiego, za szczególne osiągnięcia naukowe oraz pracę zawodową i społeczną w zakresie rozwoju trakcji elektrycznej[11].

Wkład Romana Podoskiego w elektryfikację kolei został doceniony i opisany w wielu publikacjach periodycznych oraz książkowych. Przykładowe publikacje książkowe:

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Marta Muszyńska: Roman Podoski. elektro.info.pl, 12 lipca 2013. [dostęp 2015-06-02].
  2. a b Jerzy Kubiatowski: Roman Podoski. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2015-06-02].
  3. Rys Historyczny. elektrownia.chorzow.pl. [dostęp 2011-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-27)]. (pol.).
  4. Medale SEP (1974) – prof. Roman Podoski – Tydzień w SEP nr 249 [online], sep.com.pl [dostęp 2022-06-05].
  5. Sylwetka miesiąca. „Młody Technik”. 8 (301), s. 3, 1973. redaktor naczelny: Zbigniew Przyrowski. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”. (pol.). 
  6. a b c Stefan Weinfeld, Poczet wielkich elektryków, Nasza Księgarnia, Warszawa, 1968, s. 208.
  7. Cmentarz parafialny w Zielonce – wyszukiwarka osób pochowanych [online], zielonka.grobonet.com [dostęp 2022-05-05].
  8. M.P. z 1929 r. nr 274, poz. 630 „za zasługi na polu pracy naukowo-publicystycznej w zakresie kolejnictwa elektrycznego jako czynnika gospodarki samorządowej”.
  9. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
  10. Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 21. ISBN 83-912463-4-5.
  11. Medal SEP im. prof. Romana Podoskiego (1873–1954) [online], www.ee.pw.edu.pl [dostęp 2022-05-05].

Linki zewnętrzne

edytuj
  • Roman Podoski, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-03-01].