Ryś iberyjski
Ryś iberyjski[4], ryś cętkowany, ryś hiszpański[5], ryś lamparci, pardel[5] (Lynx pardinus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych, niekiedy jest traktowany jako podgatunek rysia (Felis lynx pardina). Pierwotnie zamieszkiwał cały Półwysep Iberyjski, w 1996 występowało na nim zaledwie 9 izolowanych od siebie populacji, liczących łącznie około 250 osobników[6], a w raporcie IUCN z 2005 liczbę dorosłych osobników żyjących na wolności oszacowano pomiędzy 100 a 120.
| ||
| Lynx pardinus[1] | ||
| (Temminck, 1827) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Infragromada | łożyskowce | |
| Rząd | drapieżne | |
| Rodzina | kotowate | |
| Rodzaj | ryś | |
| Gatunek | ryś iberyjski | |
| Synonimy | ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 Zasięg w 2003 r. | ||
Charakterystyka ogólnaEdytuj
O połowę mniejszy od rysia euroazjatyckiego. Długość ciała 68,2–82 cm, długość ogona 12,5–16 cm; masa ciała 7–14 kg (samce są o 25% większe od samic)[7]. Futro szarożółte lub brązowawe, cętki ciemnobrązowe lub czarne, wyraźniejsze niż u rysia euroazjatyckiego, biegnące po bokach ciała równoległymi rzędami. Uszy zakończone charakterystycznym pędzelkiem, ogon ciemniejszy na czubku.
PokarmEdytuj
Stanowią go przede wszystkim króliki; zimą mogą też polować na daniele i młode osobniki jelenia lub muflona. Wiosną polują na dzikie kaczki.
RozródEdytuj
Ciąża trwa około 60 dni, w miocie jest od 2 do 4 kociąt (szczyt porodów przypada na marzec i kwiecień); samice dojrzewają płciowo przed 12 miesiącem życia, samce później, ale w rozrodzie biorą udział najprawdopodobniej dopiero po osiągnięciu 4 roku życia; samice po raz pierwszy rodzą wtedy, gdy ustanowią własne stałe terytorium.
Długość życiaEdytuj
Na wolności dożywają 14 lat.
Tryb życiaEdytuj
Prowadzą samotniczy, nocny tryb życia; niekiedy obserwuje się usamodzielnione młode osobniki ucztujące razem z matką. Rewiry samic i samców mają powierzchnię około 20 km². Rysie iberyjskie często aktywnie strzegą swych rewirów, czasem nawet ze skutkiem śmiertelnym. Takie zachowanie tłumaczy się chwilowym przegęszczeniem całkowicie odizolowanych populacji.
SiedliskoEdytuj
Rysie iberyjskie zamieszkują krzaczaste zarośla śródziemnomorskiej makii. Największa ich populacja zamieszkuje góry Sierra Morena
StatusEdytuj
Ryś iberyjski należy do kotów najbardziej zagrożonych wyginięciem. Status z punktu widzenia ochrony przyrody: zagrożony. W ciągu ostatnich 200 lat gatunek ten uległ zredukowaniu do 9 populacji, izolowanych terenami rolniczymi, które są dla tych zwierząt nie do przebycia. Najliczniejsza populacja rysia iberyjskiego znajduje się w górach Sierra Morena[7].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Lynx pardinus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Lynx pardinus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 29 sierpnia 2009]
- ↑ A. Rodríguez & J. Calzada 2015, Lynx pardinus [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018 [online], wersja 2018-1 [dostęp 2018-07-07] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 137. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 156. ISBN 83-01-14344-4.
- ↑ K. Newell, P. Jackson: Wild Cats. Status Survey and Conservation Action Plan. Gland, Szwajcaria: IUCN/SSC Cat Specialist Group, 1996. ISBN 2-8317-0045-0. (ang.)
- ↑ a b M.E. & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 151. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.)