Rybno (powiat sochaczewski)

wieś w województwie mazowieckim

Rybnowieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie sochaczewskim, w gminie Rybno oraz siedziba tejże jednostki[4][5]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa skierniewickiego.

Rybno
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Bartłomieja
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

sochaczewski

Gmina

Rybno

Wysokość

88 m n.p.m.

Liczba ludności (2013)

586[2]

Strefa numeracyjna

46

Kod pocztowy

96-514[3]

Tablice rejestracyjne

WSC

SIMC

0736907[4]

Położenie na mapie gminy Rybno
Mapa konturowa gminy Rybno, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rybno”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rybno”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Rybno”
Położenie na mapie powiatu sochaczewskiego
Mapa konturowa powiatu sochaczewskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Rybno”
Ziemia52°14′34″N 20°06′08″E/52,242778 20,102222[1]
Strona internetowa

Sołectwo liczy 586 mieszkańców (stan na 31 grudnia 2013 r.)[2].

Historia

edytuj

XIV–XVII wiek

edytuj

Pierwsza wzmianka o Rybnie pochodzi z 1368 roku z dokumentu wystawionego przez Siemowita III, w którym napisano o konieczności płacenia dziesięciny.

Pierwotnymi właścicielami wsi była rodzina Rybińskich, tytułująca się herbem Radwan i Sulima. Jednym z pierwszych jej przedstawicieli był niejaki Gotarda Rybenio gente Radvanio, kasztelan sochaczewski. Jan Długosz posądził go o otrucie książąt mazowieckich Siemowita VI i Władysława II. Ponoć miał być to akt zemsty Gotarda za to, że został pozbawiony kasztelanii[6].

Inne wzmianki o Rybińskich dotyczą: Jana, który był w 1512 r. kanonikiem gnieźnieńskim, Pawła Klemensa, pierwszego proboszcza parafii Świętego Ducha w Łowiczu oraz Macieja, który był generałem podczas powstania listopadowego.

XVII–XIX wiek

edytuj

Pod koniec XVII wieku, w 1672 r., Rybno zostało nabyte przez rodzinę Zabłockich herbu Łada. Następnie w 1789 r. cześnik gostyniński Stanisław Zabłocki sprowadził do wsi kolonistów niemieckich. Natomiast nowi właściciele osiedlili się dopiero pod koniec XVIII w. Do Rybna przybył wtedy dziedzic Antoni Łączyński, podstoli sochaczewski, chorąży gostyniński oraz krewny Zabłockich. Po jego śmierci wszelkie dobra ziemskie przeszły na bliżej nieznaną Łączyńską, która poślubiła Stanisława Zabłockiego[6].

Łączyńscy prawdopodobnie wybudowali w Rybnie pierwszy murowany kościół w stylu klasycystycznym. Według lokalnej tradycji, Napoleon Bonaparte podczas marszu na Moskwę w 1812 r. modlił się w tym kościele. Notabene Maciej Łączyński był ojcem Marii Walewskiej, która była kochanką Cesarza Francuzów[7].

Kolejnym dziedzicem był Cyprian Franciszek Zabłocki. Jego żoną od 1830 r. była Belgijka Matylda de Proft. Po ich przyjeździe z Brukseli zaczęli gospodarować majątkiem. Od ich imion założono wsie: Cypriany oraz Matyldów, gdzie zamieszkali niemieccy koloniści. Ponadto kiedy Zabłoccy przybyli do Rybna, budowa ich dworu była dopiero na ukończeniu[6].

Sam Cyprian jest głównie kojarzony z historią o mydle. Lokalna tradycja głosi, iż to właśnie ten Zabłocki zrobił kiepski interes. Aby uniknąć opłat celnych, przywiązał mydło do spodu tratwy i płynął nią przez Bzurę i Wisłę do Gdańska. Po dotarciu na miejsce, okazało się, że cały towar się rozpuścił. Od tego wydarzenia pochodzi powiedzenie: „Wyszedł jak Zabłocki na mydle”[8][9]. Jednakże nie ma rzeczywistych śladów funkcjonowania fabryki mydła w okolicy. Jedynie na miejscowym cmentarzu znajduje się żelazna kadź, która jest kojarzona z Zabłockim i jego produktem.

Po śmierci Cypriana kolejnym właścicielem został jego syn Karol, który ożenił się z córką Tertuliana Karczewskiego i Franciszki Bnińskiej – Marią. Mieli syna Stanisława. W związku ze ślubem nasadzono trzy rzędy kasztanowców, które dzisiaj tworzą aleję Kasztanową. Karol założył browar, wznosząc budynek wytwórni wódek[6].

Ostatnim męskim przedstawicielem Zabłockich w Rybnie był syn Stanisława – Karol, który zmarł 27 stycznia 1881 r. w wieku zaledwie 18 lat, trwoniąc majątek w Monte Carlo.

XIX–XXI wiek

edytuj

Po śmierci Karola nowym właścicielem został Józef Koczorowski, który poślubił córkę Zabłockiego - Izabelę. Następnie ich syn Karol został kolejnym dziedzicem. Poślubił on Emilię z Kurnatowskich[6].

W dwudziestoleciu międzywojennym gościem w Rybnie był archeolog Konrad Jażdżewski, który w 1935 r. prowadził prace wykopaliskowe grobowca neolitycznego i przypadkowo odkrył wczesnośredniowieczny pochówek całopalny. Natomiast w dworze znajdował się bogaty księgozbiór gromadzony od czasów Cypriana Zabłockiego i jego szwagra Baltazara Dannenberg. Niestety uległ od dewastacji po 1945 r.

Po II wojnie światowej dwór został przejęty przez armię radziecką, a po opuszczeniu przez ostatnią dziedziczkę popadł w ruinę. Dopiero po przejęciu przez Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie kompleks odzyskał dawny blask[6].

Dla ochrony głównie drewnianej zabudowy wsi, w 1926 r. utworzono Ochotniczą Straż Pożarną, którą dwanaście lat później odwiedził ówczesny prezydent RP Ignacy Mościcki[10].

Na początku XXI wieku został założona Wspólnota Sióstr Służebnic Bożego Miłosierdzia, której duchową założycielką była św. Faustyna Kowalska[11].

W Rybnie znajduje się także Ośrodek Zdrowia, którego nowa siedziba została wybudowana w 2023 r.[12] Ponadto wieś jest siedzibą szkoły podstawowej z oddziałamy przedszkolnymi, której patronem jest Zygmunt Pruski, organizator tajnego nauczania podczas okupacji niemieckiej[13].

Zabytki

edytuj

Kościół parafialny

edytuj

Obecna świątynia została wybudowana w latach 1804–1817 w stylu klasycystycznym. Wzmianki o niej pochodzą z okresu 1818–1820 w związku z procesem o dziesięcinę pomiędzy proboszczem a biskupem poznańskim. Jest to kościół jednonawowy, z dobudowaną zakrystią z 1909 r. Wewnątrz są trzy drewniane ołtarze, pochodzące z I połowy XIX wieku. W bocznych ołtarza znajdują się obrazy Przemienienia Pańskiego i Niepokalanego Poczęcia. Natomiast w głównym umieszczona jest rzeźba Pana Jezusa Ukrzyżowanego oraz obraz na zasuwie św. Józefa namalowany przez Franciszka Ejsmonda[14].

Dzwonnica

edytuj

Przed kościołem stoi piętrowa XIX-wieczna klasycystyczna dzwonnica. Niegdyś w niej zawieszone były dwa duże dzwony, ufundowane przez Wojciecha Wojciechowskiego w 1899 r. Zostały one zabrane przez Niemców 15 lutego 1951 r. W 2023 r. został przeprowadzony generalny remont dzwonnicy[15][16].

Figura Najświętszej Maryi Panny

edytuj

Figura posadowiona na schodkowym cokole z tablicą, całość opasana metalowym ażurowym ogrodzeniem, na którego narożach metalowe słupki podtrzymujące baldachim złożony o formie sklepienia krzyżowego, zdobionego w podłuczu metalowymi aplikacjami w kształcie gwiazd, czoła łuków dekorowane imitacją gzymsu kostkowego i spięte w szczycie kartuszami herbowymi z wizerunkiem putta. Od frontu dwie latarnie zwieńczone krzyżami. Bogata dekoracja balustrady i słupków podtrzymujących baldachim i latarnie, złożona z metalowych esownic.

Dworek

edytuj

Pałac murowany z cegły i otynkowany, wybudowany na planie prostokąta na początku XIX wieku[17][18][19].

Aleja kasztanowców

edytuj

Zespół trzech kasztanowców, powstały w XIX wieku jako element założenia ogrodowego[20].

Cmentarz parafialny oraz kwatera wojenna żołnierzy z września 1939 r.

edytuj
Osobny artykuł: Cmentarz Wojenny w Rybnie.

Nekropolia została założona prawdopodobnie w 1829 r. W kwaterze wojskowej spoczywa 1586 żołnierzy z armii „Poznań” i „Pomorze”, którzy polegli w walkach nad Bzurą, oraz wojskowi z 55 Pułku Piechoty z Leszna Wielkopolskiego zamordowani przez Niemców w szpitalu polowym[21].

Kopiec upamiętniający żołnierzy z I wojny światowej oraz wojny polsko-bolszewickiej

edytuj

W pobliżu kościelnej dzwonnicy, znajduje się ziemny kopiec zwieńczony kamiennym krzyżem. Upamiętnia żołnierzy z parafii, którzy polegli na froncie wschodnim podczas I wojny światowej oraz wojny polsko-bolszewickiej. Powstał w 1931 r., o czym wspomina inskrypcja na dolnym głazie:

Rybno

Gmina

dla

swoich

poległych

1931

Na szczycie pagórka stoi głaz, na którym zamieszczono tablicę z jedenastoma nazwiskami oraz inskrypcją:

Padli na polu chwały

odpierając z granic państwa polskiego

pod wodzą Józefa Piłsudskiego

nawałę najeźdźców w latach 1918/20.[22]

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Rybno[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0736913 Nowe Rybno część wsi
0736936 Rybno Poduchowne część wsi
0736920 Rybno-Ląd część wsi

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119000
  2. a b Wykaz sołectw i sołtysów. Liczba mieszkańców w dniu 31.12.2013 [online], rybno.e-sochaczew.pl [dostęp 2015-09-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1112 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. a b c d e f Historia - Gmina Rybno, powiat sochaczewski, woj. mazowieckie [online], gminarybno.com [dostęp 2024-01-19].
  7. Adam Boniecki: Herbarz polski. T. 15: Liwscy – Łopuscy. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1912, s. 1-396.
  8. Ile Zabłocki zarobił na mydle? [online], Kurier Historyczny [dostęp 2020-09-18].
  9. Historia - Gmina Rybno [online], www.gminarybno.com [dostęp 2020-09-18].
  10. OSP Rybno - Gmina Rybno, powiat sochaczewski, woj. mazowieckie [online], gminarybno.com [dostęp 2024-02-07].
  11. + Wspólnota Sióstr Służebnic Bożego Miłosierdzia + [online], misericordiadei.pl [dostęp 2024-01-19].
  12. Zakończyła się budowa nowego ośrodka zdrowia — uroczyste otwarcie już we wrześniu 2023 roku - Gmina Rybno, powiat sochaczewski, woj. mazowieckie [online], gminarybno.com [dostęp 2024-01-20].
  13. HISTORIA SZKOŁY Szkoła Podstawowa z Oddziałami Przedszkolnymi w Rybnie im. Zygmunta Pruskiego | e-Sochaczew.pl [online], e-sochaczew.pl [dostęp 2024-02-07].
  14. https://gminarybno.com/pliki/plik/8768rybno-kosciol-1489491777.pdf
  15. Zakończył się remont elewacji wraz z wykonaniem odwodnienia wokół dzwonnicy przy kościele parafialnym w Rybnie [online], e-Sochaczew.pl, 15 czerwca 2023 [dostęp 2024-01-19] (pol.).
  16. https://gminarybno.com/pliki/plik/8509rybno-dzwonnica-1489491776.pdf
  17. Patrycja Grygoruk, Dwór Rybno [online], Dwory i Pałace Polski dipp.info.pl [dostęp 2024-01-19] (pol.).
  18. Rybno [online], Polskie Zabytki [dostęp 2024-01-19].
  19. https://gminarybno.com/pliki/plik/1837rybno-palac-1489491773.pdf
  20. https://gminarybno.com/pliki/plik/3787rybno-aleje-1489491774.pdf
  21. https://gminarybno.com/pliki/plik/6608rybno-cmentarz-parafialny-1489491776.pdf
  22. Rybno - Pomnik-kopiec wdzięczności (pomnik poległych). Atrakcje turystyczne Rybna. Ciekawe miejsca Rybna [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2024-02-07].

Linki zewnętrzne

edytuj