Sanguszko (herb książęcy)
Sanguszko (Sanguszko I Książę, Sanguszkowicz[1]) – polski herb książęcy, odmiana herbu Pogoń litewska. Herb własny rodziny Sanguszków[2].
 Herb Sanguszko | |
| Typ herbu |
książęcy |
|---|---|
| Alternatywne nazwy |
Sanguszko I Książę, Sanguszkowicz |
Opis herbu
edytujOpis historyczny
edytujJuliusz Ostrowski blazonuje herb następująco[3]:
W polu czerwonem, na ziębionej murawie – mąż zbrojny z mieczem w prawej, z tarczą złotem obramowanej, na której w polu błękitnem krzyż podwójny złoty w lewej ręce, na siwym koniu najeżdża zamek o trzech wieżycach. Nad hełmem w koronie – ogon pawi, Labry czerwone podbite srebrem. Tarczę okrywa płaszcz książęcy z mitrą.
Opis współczesny
edytujOpis skonstruowany współcześnie brzmi następująco[a]:
Na tarczy o polu czerwonym na zielonej murawie mąż zbrojny z mieczem w prawej ręce, z tarczą obramowaną złotem, na której w polu błękitnym krzyż podwójny złoty, w lewej, na siwym koniu najeżdża na zamek o trzech wieżach.
W klejnocie siedem pawich ogonów.
Labry herbowe czerwone, podbite srebrem.
Całość otacza płaszcz heraldyczny, podbity gronostajem.
Płaszcz zwieńcza mitra książęca.
Geneza
edytujHerb książęcy przynależy Sanguszkom ze względu na ich pochodzenie od legendarnego wielkiego księcia litewskiego, Giedymina[2], a dokładniej ze szczepu jednego z synów Fedora Olgierdowicza – Sanguszki Fedkowicza[4].
Wylegitymowani w Galicji, otrzymali potwierdzenie tytułu książęcego z przydomkiem Lubartowicz w Wiedniu 9 czerwca 1765 roku. W Rosji, Roman Sanguszko, syn Władysława Sanguszki, został zatwierdzony w 1858 roku[1].
W swoim herbarzu z lat 1728–1743, Kasper Niesiecki wspomina już o odmianie herbu Pogoń litewska, przynależnej do Sanguszków, jednakże z tą różnicą, że od Pogoni litewskiej miały go różnić jedynie dwa krzyże złożone w jeden na tarczy jeźdźca[5].
Herbowni
edytujInformacje na temat herbownych w artykule sporządzone zostały na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.
Pełne listy herbownych nie są dziś możliwe do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)[6]. Nazwisko znajdujące się w artykule pochodzi z Księgi herbowej rodów polskich, Juliusza Ostrowskiego. Występowanie danego nazwiska w artykule nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Sanguszko. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Herb Sanguszko jest herbem własnym, wiec do jego używania uprawniona jest zaledwie jedna rodzina: Sanguszkowie[7].
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Ostrowski 1906 ↓, s. 363.
- ↑ a b Grandwilewski 2016 ↓, s. 317.
- ↑ Ostrowski 1906 ↓, s. 379.
- ↑ Wolff 1895 ↓, s. 422.
- ↑ Niesiecki 1841 ↓, s. 234–241.
- ↑ Dzieje zasobu ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Gajl ↓, Linki zewnętrzne.
Bibliografia
edytuj- Kasper Niesiecki, Herbarz polski. Powiększony dodatkami z poniżejszych autorów rękopismów, dowodów, urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. VIII, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 655.
- Józef Wolff, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 698.
- Juliusz Ostrowski, Księga herbowa rodów polskich, cz. II, Gł. skł.: Bolcewicz, 1906, s. 388.
- Tadeusz Gajl, Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku. Ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów, Gdańsk: L&L, 2007, s. 543, ISBN 978-83-60597-10-1, OCLC 233447252.
- Waldemar Grandwilewski, Herbarz biograficzny średniowiecza i XVI wieku, Warszawa: Warszawska Grupa Wydawnicza, 2016, s. 357, ISBN 978-83-934138-1-2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Tadeusz Gajl: Nazwiska. gajl.wielcy.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
- Dzieje zasobu. agad.gov.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).