Sikwiaki (Sipuncula) – niewielka grupa wyłącznie morskich, pierwoustych zwierząt bezkręgowych zaliczanych do lofotrochorowców (Lophotrochozoa), klasyfikowana najczęściej w randze typu, blisko spokrewniona z pierścienicami (Annelida). Obejmuje około 320 naukowo opisanych gatunków charakteryzujących się niesegmentowanym, walcowatym ciałem. W zapisie kopalnym występują rzadko. Trzy gatunki są znane z dolnego kambru[2].

Sikwiaki
Sipuncula[1]
Rafinesque, 1814
Okres istnienia: kambr–dziś
0/0
0/0
Ilustracja
Golfingia sp.
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

sikwiaki

Synonimy
  • Sipunculida

Występowanie

edytuj

Występują w morzach różnych stref klimatycznych – od tropików po wody polarne, na różnych głębokościach, w większości w wodach płytkich. Kilka gatunków zaobserwowano na głębokości 7 km[3]. Niektóre zagrzebują się w piasku lub mule dennym, inne w szczelinach skalnych lub w opuszczonych muszlach małży.

Morfologia

edytuj

Sikwiaki mają ciało o robakowatym kształcie – obłym, wydłużonym lub niekiedy przypominającym ziarno fasoli – wyraźnie podzielone na cylindryczny tułów i wysmukły ryjek. Długość ciała od 3 mm do 66 cm[3]. Ciało sikwiaków nie jest segmentowane – w odróżnieniu od pierścienic, do których niekiedy są zaliczane. W przedniej części ciała znajduje się introwert zakończony otworem gębowym, zwykle otoczony pierścieniem drobnych czułków. Od otworu gębowego biegnie jelito, które tworząc pętlę w jamie ciała (celoma) kończy się odbytem leżącym po stronie grzbietowej w przedniej części tułowia. Mięśnie przedniej części ciała zwane retraktorami umożliwiają wciąganie introwertu do tułowia[3].

Biologia

edytuj

U sikwiaków brak jest układu krążenia i oddechowego, wymiana gazowa odbywa się poprzez nabłonek czułków, a składniki odżywcze i tlen dyfundują poprzez płyn w jamie ciała do poszczególnych jego części. Organem wydalniczym są nefrydia (zwykle parzyste metanefrydia[3]).

 
Skamielina †Lecthaylus gregarius

Większość jest rozdzielnopłciowa. U jednego z gatunków stwierdzono obojnactwo, a u innego fakultatywną partenogenezę[3]. Dymorfizm płciowy nie jest widoczny. Zapłodnienie zewnętrzne po wydaleniu gamet do wody. Larwa nazywa się trochoforą i jest składnikiem planktonu.

Sikwiaki żywią się mikroskopijnymi organizmami filtrowanymi z wody za pomocą czułków – lub detrytusem pobieranym z dna. Niektóre gatunki prowadzą drapieżny tryb życia, a jeden gatunek żyje w symbiozie z koralowcami[3].

Systematyka

edytuj

Pozycja systematyczna tej grupy zwierząt ma długą historię, w trakcie której wielokrotnie ulegała zmianie. W 1814 roku Rafinesque zaproponował wydzielenie niesegmentowanych robaków z rodzaju Syrinx do nowej rodziny Sipuncula. Stefano Delle Chiaje w 1823 zaliczył je pod nazwą Sifunculacei jako poddział pierścienic. Kolejną nazwę dla tej grupy – Sipunculidia – wprowadził de Blainville w 1827. Została ona zastąpiona w 1847 przez Gephyrea, autorstwa Quatrefagesa i obejmowała szczetnice oraz niezmogowce. Kilka innych nazw pojawiło się w literaturze w drugiej połowie XIX wieku, włącznie z Sipunculoidea, którą Sedgwick wprowadził w randze typu. Ostatecznie L.H. Hyman ustaliła dla tego typu – nadaną przez Rafinesque'a nazwę – Sipuncula[4].

Morfologiczne podobieństwa do mięczaków i szczetnic przyczyniły się do powstania licznych hipotez filogenetycznych. Badacze dopatrywali się w sikwiakach grupy siostrzanej m.in. mięczaków lub szczetnic, albo też pierścienic. Badania genetyczne oparte na wąskiej grupie danych sugerowały, że sikwiaki należy zaliczyć do pierścienic[5]. Szersze badania oparte na porównaniu genomów wskazują jednak, że Sipuncula są dla pierścienic taksonem siostrzanym[2].

Według Systema Naturae 2000 typ dzieli się na 2 gromady, obejmujące łącznie 4 rzędy i 6 rodzin:

Przypisy

edytuj
  1. Sipuncula, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b Shen et al. A close phylogenetic relationship between Sipuncula and Annelida evidenced from the complete mitochondrial genome sequence of Phascolosoma esculenta. „BMC Genomics”. 10, s. 136, 2009. DOI: 10.1186/1471-2164-10-136. (ang.). 
  3. a b c d e f Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 396–401. ISBN 978-83-01-16108-8.
  4. Edward Bayler Cutler: The Sipuncula: their systematics, biology, and evolution. Cornell University Press, 1994, s. 453. ISBN 978-0-8014-2843-2.
  5. Struck et al. Annelid phylogeny and the status of Sipuncula and Echiura. „BMC Evolutionary Biology”. 7, s. 57, 2007. DOI: 10.1186/1471-2148-7-57. (ang.).