Simethis mattiazzii

*Simethis mattiazzii*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	złotogłowowate
Rodzaj	Simethis
Gatunek	Simethis mattiazzii
	Nazwa systematyczna
	Simethis mattiazzii (Vand.) Sacc.; Atti Mem. Reale Accad. Sci. Lett. Arti Padova, n.s., 16: 78 (1900)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Simethis mattiazzii (Vand.) Sacc. – gatunek reliktowych roślin z monotypowego rodzaju Simethis Kunth z rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae), występujący w zachodniej Europie, na terenie południowo-zachodniej Irlandii, Francji, Hiszpanii, Portugalii, zachodniego wybrzeża Włoch, Korsyki i Sardynii oraz w północno-wschodniej Afryce, na terenie Algierii, Tunezji i Maroka^[3].

Nazwa rodzaju pochodzi od imienia Symetis, jednej z oread, mitologicznych nimf górskich i leśnych^[4]. Nazwa gatunkowa nadana została na cześć G. Matteazziego, głównego ogrodnika w Ogrodzie Botanicznym w Padwie w latach 1764–1768^[5].

Morfologia edytuj

Pokrój: Wieloletnie rośliny zielne^[6].

Pędy: Pionowe kłącze pokryte gęstą, włóknistą, ciemnobrązową tuniką, z którego wyrastają zgrubiałe, nieco bulwiaste, cylindryczne lub wrzecionowate korzenie o średnicy 2-7 mm^[6].

Liście: Liście odziomkowe, u nasady gęsto otoczone ciemnobrązowymi włóknami. Blaszki liściowe o długości 15-55 cm i szerokości 0,25-0,8 cm, często przynajmniej częściowo przylegające do ziemi^[6], trawopodobne, często skręcone^[7]. Liście łodygowe, jeżeli obecne, wyraźnie krótsze^[6].

Kwiaty: Zebrane po ok. 10-40 w luźny, silnie rozgałęziony kwiatostan. Pędy kwiatostanowe o długości do 10 cm. Przysadki o wymiarach ok. 2,5-30×1-10 mm, zielone lub czerwono-zielone, niekiedy z błoniastymi brzegami, górne mniejsze, błoniaste, brązowawe, czasami z fioletowym odcieniem. Szypułki o długości ok. 5-15 mm. Listki okwiatu o długości ok. 8-11 mm i szerokości ok. 2-4 mm, często kapturkowato zakrzywione i brodawkowate wierzchołkowo^[6], białe, poniżej fioletowoszare^[7]. Pręciki zwykle krótsze od listków okwiatu, wzniesione. Nitki pręcików o długości ok. 6-10 mm, gęsto owłosione, białe, poszerzone wierzchołkowo. Pylniki o długości 1-2 mm, żółte. Szyjka słupka o długości 4-8 mm^[6].

Owoce: Niemal kuliste torebki, o wymiarach ok. 4-7×4,5-7,5 mm, trójklapowane, zawierające nieregularne nasiona^[6].

Biologia edytuj

Rozwój: Geofity ryzomowe^[3], kwitną w maju i czerwcu^[7].

Siedlisko: W różnych częściach swojego zasięgu zasiedla siedliska łąkowe i wrzosowiskowe, makie, zarośla i lasy korkowo-dębowe^[8].

Cechy fitochemiczne: Z korzeni tych roślin wyizolowano l,8-dihydroksy-3-metyl-antrachinon (chryzofanol)) oraz 2-acetyl-1,8-dihydroksy-3-metyl-naftalen (nepodin)^[9].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 48 (4n = 48)^[6].

Systematyka edytuj

Gatunek z monotypowego rodzaju Simethis z podrodziny liliowcowych (Hemerocallidoideae) z rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae)^[10].

Synonimy nomenklaturowe^[3]

Anthericum mattiazzii Vand., Fasc. Pl.: 12 (1771) (bazonim)
Pubilaria mattiazzii (Vand.) Samp., Anais Fac. Ci. Univ. Porto 22: 5 (1936).

Synonimy taksonomiczne^[3]

Anthericum planifolium L., Mant. Pl. 2: 224 (1771).
Anthericum bicolor Desf., Fl. Atlant. 1: 304 (1798).
Anthericum ericetorum Bergeret, Fl. Basses-Pyrénées 2: 168 (1803).
Phalangium bicolor (Desf.) DC. in J.B.A.M.de Lamarck & A.P.de Candolle, Fl. Franç., ed. 3, 3: 209 (1805).
Phalangium planifolium (L.) Pers., Syn. Pl. 1: 367 (1805).
Bulbine planifolia (L.) Spreng., Syst. Veg. 2: 86 (1825).
Hemierium planifolium (L.) Raf., Fl. Tellur. 2: 27 (1837).
Pubilaria bicolor (Desf.) Raf., Fl. Tellur. 2: 27 (1837).
Morgagnia bicolor (Desf.) Bubani, Nuovi Ann. Sci. Nat. 9: 94 (1843).
Simethis bicolor (Desf.) Kunth, Enum. Pl. 4: 618 (1843).
Sieboldia bicolor (Desf.) Heynh., Alph. Aufz. Gew.: 644 (1847).
Simethis planifolia (L.) Gren. & Godr., Fl. France 3: 222 (1855).
Phalangium holosericeum Pourr. ex Willk. & Lange, Prodr. Fl. Hispan. 1: 203 (1862).
Pogonella planifolium Salisb., Gen. Pl.: 70 (1866)
Pubilaria planifolia (L.) Samp., Exsicc. (Herb. Portug.), Apend. 3: 4 (1914).

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-09] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-098]. (ang.).
↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.
↑ Portale della flora di Roma. [dostęp 2021-02-10].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Montserrat Martínez-Ortega M.: Simethis Kunth. W: Rico E., Crespo M.B., Quintanar A., Herrero A. i Aedo C.: Flora iberica. T. 20. Servicio de Publicaciones del CSIC, 2013, s. 314-317.
↑ ^a ^b ^c Wildflower Lily, Kerry Irish Wild Flora Wildflowers of Ireland. [dostęp 2021-02-10]. (ang.).
↑ Lorenzo Gianguzzi, Dario Cusimano, Vito Bonventre, Salvatore Romano i inni. Bio-ecological, phytosociological and conservation aspects of relictual and disjointed populations ofSimethis mattiazzi(Vandelli) Sacc. (Xanthorrhoeaceae) in the Channel of Sicily. „Acta Botanica Gallica”. 159 (3), s. 303–318, 2012. Informa UK Limited. DOI: 10.1080/12538078.2012.737141. ISSN 1253-8078. (ang.).
↑ Cadavid I. i Gato A.. Chrysophanol and Nepodin Constituents of Simethis bicolor Kunth. „Pharmaceutical Biology”. 23 (1), s. 13-15, 1985. DOI: 10.3109/13880208509070680.
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-09]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-09] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-098]. (ang.).

[nop-4] David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.

[ita-5] Portale della flora di Roma. [dostęp 2021-02-10].

[rev-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Montserrat Martínez-Ortega M.: Simethis Kunth. W: Rico E., Crespo M.B., Quintanar A., Herrero A. i Aedo C.: Flora iberica. T. 20. Servicio de Publicaciones del CSIC, 2013, s. 314-317.

[irl-7] Wildflower Lily, Kerry Irish Wild Flora Wildflowers of Ireland. [dostęp 2021-02-10]. (ang.).

[siedl-8] Lorenzo Gianguzzi, Dario Cusimano, Vito Bonventre, Salvatore Romano i inni. Bio-ecological, phytosociological and conservation aspects of relictual and disjointed populations ofSimethis mattiazzi(Vandelli) Sacc. (Xanthorrhoeaceae) in the Channel of Sicily. „Acta Botanica Gallica”. 159 (3), s. 303–318, 2012. Informa UK Limited. DOI: 10.1080/12538078.2012.737141. ISSN 1253-8078. (ang.).

[chem-9] Cadavid I. i Gato A.. Chrysophanol and Nepodin Constituents of Simethis bicolor Kunth. „Pharmaceutical Biology”. 23 (1), s. 13-15, 1985. DOI: 10.3109/13880208509070680.

[grin-10] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-09]. (ang.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]