Smyczyk obrzeżony

gatunek owada

Smyczyk obrzeżony[1] (Megalotomus junceus) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny smyczykowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję od Europy Zachodniej po Daleki Wschód.

Smyczyk obrzeżony
Megalotomus junceus
(Scopoli, 1763)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Nadrodzina

Coreoidea

Rodzina

smyczykowate

Podrodzina

Alydinae

Rodzaj

Megalotomus

Gatunek

smyczyk obrzeżony

Synonimy
  • Cimex junceus Scopoli, 1763
  • Alydus limbatus Herrich-Schaeffer, 1835
  • Alydus pavidus Gorski, 1852

Taksonomia

edytuj

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1763 roku przez Giovanniego Antonia Scopoliego pod nazwą Cimex junceus. Jako lokalizację typową wskazano Lublanę w Słowenii[2]. W rodzaju Megalotomus umieszczony został w 1860 roku przez Franza Xavera Fiebera[3], a jego gatunkiem typowym, pod synonimiczną nazwą Alydus limbatus, wyznaczony został w 1912 roku przez Wasilija Oszanina[4].

Morfologia

edytuj

Pluskwiak o wydłużonym, wąskim i pośrodku przewężonym ciele długości od 11 do 12 mm[5]. Ciało porasta krótkie i odstające owłosienie[6]. Głowa jest brązowoczarna[1], szeroka, trójkątna w zarysie, zaopatrzona w wyłupiaste oczy złożone i czerwonawe przyoczka. Czułki są czarne, bardzo długie[5][6], zbudowane z czterech walcowatych członów, spośród których pierwszy jest dłuższy od jednakowo długich drugiego i trzeciego, a czwarty jest najdłuższy, dłuższy niż drugi i trzeci razem wzięte[5] i lekko ku dołowi zakrzywiony[6]. Przedplecze jest brązowoczarne[1], o kątach tylno-bocznych zaopatrzonych w wyraźne kolce. Tarczka jest trójkątna, barwy przedplecza z zażółconym wierzchołkiem. Półpokrywy są brązowe do czarnobrązowych z żółto rozjaśnionymi zewnętrznymi krawędziami przykrywek. Listewka brzeżna odwłoka jest wąska, ubarwiona czarno z jasnymi, żółtawymi plamkami[5][6][1]. Odnóża są bardzo długie[6], o walcowatych udach tylnej pary[5] wyposażonych w kilka kolców na odsiebnych odcinkach tylnych krawędzi[6]. Golenie są zwykle czerwonobrązowe z czarnymi szczytami, pozostałe części odnóży zaś czarne[6][1].

Ekologia i występowanie

edytuj

Owad ten zasiedla stanowiska otwarte, ciepłe i suche, zwłaszcza o podłożu wapiennym. Spotykany jest na murawach kserotermicznych, ugorach i przytorzach[5][6][1]. Zarówno larwy jak i postacie dorosłefitofagami ssącymi soki roślinne[1]. Do ich roślin pokarmowych należą: janowiec barwierski, komonica zwyczajna, koniczyny, szczodrzeńce, turzyca sztywna i żarnowiec miotlasty[5][6]. Poza tym osobniki dorosłe ssą padlinę i odchody celem pozyskania substancji mineralnych[1].

Aktywne osobniki spotyka się od lipca do października[1], przy czym postacie dorosłe pojawiają się w sierpniu[6]. Zimowanie odbywa się w stadium jaja[1][6].

Gatunek o rozmieszczeniu transpalearktycznym[5]. W Europie znany jest z Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Macedonii Północnej oraz europejskiej części Rosji[7][8]. W Azji zamieszkuje Syberię, Rosyjski Daleki Wschód, Kazachstan, Iran, Mongolię, Chiny i Koreę[7].

W Polsce jest owadem rzadko spotykanym, znanym z pojedynczych stanowisk w pasie wyżyn, głównie z południowego wschodu kraju[5]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek krytycznie zagrożony wymarciem (CR)[9].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j Megalotomus junceus – Smyczyk obrzeżony. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-07-16].
  2. J.A. Scopoli: Entomologia Carniolica exhibens Insecta Carnioliae indigena et distributa in ordines, genera, species, varietates. Methodo Linneana. Vindobonae: Trattner, 1763, s. 135.
  3. F.X. Fieber: Die europäischen Hemiptera. Halbflügler. (Rhynchota Heteroptera). Wien: Gerold's Sohn, 1860, s. 58.
  4. V.F. Oshanin: Katalog der paläarktischen Hemipteren (Heteroptera, Homoptera - Auchenorhyncha und Psylloidea). Berlin: Friedländer & Sohn, 1912, s. 24.
  5. a b c d e f g h i Barbara Lis, Adam Stroiński, Jerzy A. Lis: Heteroptera Poloniae 1: Coreoidea. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", 2008. ISBN 978-83-7164-568-6.
  6. a b c d e f g h i j k Megalotomus junceus (Scopoli, 1763). [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2022-07-14].
  7. a b Berend Aukema (red.): Megalotomus junceus (Scopoli, 1763). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-07-13].
  8. Megalotomus junceus (Scopoli, 1763). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-07-13].
  9. Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.