Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec

partia polityczna w Niemieckiej Republice Demokratycznej

Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec (SPJN, niem. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED) dawniej powszechnie Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności (NSPJ) – partia polityczna sprawująca rządy w Niemieckiej Republice Demokratycznej (NRD).

Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec
Sozialistische Einheitspartei Deutschlands
Ilustracja
Państwo

 NRD

Skrót

SED

Lider

pierwszy
Otto Grotewohl i Wilhelm Pieck
ostatni
Egon Krenz

Data założenia

21 kwietnia 1946

Data rozwiązania

16 grudnia 1989

Adres siedziby

Berlin Wschodni
Marx-Engels-Platz

Ideologia polityczna

komunizm, leninizm

Poglądy gospodarcze

gospodarka planowa

Członkostwo
międzynarodowe

Kominform (do 1956)

Młodzieżówka

Freie Deutsche Jugend

Barwy

     czerwony

SED powstała w 1946 z połączenia Komunistycznej Partii Niemiec (KPD) i Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD), które odbyło się pod naciskiem okupacyjnych sił radzieckich. SED była partią hegemoniczną. Partią kierował Komitet Centralny.

Nazwa partii w okresie od zakończenia II wojny światowej do powstania RFN i NRD (1946–1949) symbolizować miała dążenie wschodnioniemieckich komunistów do reprezentowania całego państwa niemieckiego, a do budowy muru berlińskiego w 1961 symbolizowała oficjalny postulat pracy na rzecz zjednoczenia kraju. Wraz z pogłębianiem się podziału Niemiec SED usunęła te akcenty ze swojej polityki. Nazwy partii nie zmieniono, natomiast zrezygnowano np. ze śpiewania tekstu hymnu Niemieckiej Republiki Demokratycznej, mówiącego o zjednoczonej ojczyźnie.

W Polsce Ludowej – dostosowując się do zmiany akcentów w polityce NRD – w oficjalnych dokumentach oraz w prasie posługiwano się nazwą przekształconą (Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności – w skrócie NSPJ, oryginalny skrót niemiecki SED był także używany, ale znacznie rzadziej). Pewną rolę odgrywały przy tym także obawy przed rewizjonizmem niemieckim.

Organem prasowym SED była gazeta Neues Deutschland.

8 grudnia 1989 SED przekształciła się w Partię Demokratycznego Socjalizmu (PDS).

Historia

edytuj

Utworzenie SED

edytuj

Po klęsce III Rzeszy w II wojnie światowej alianci ponownie zalegalizowali niektóre ze zdelegalizowanych przez nazistów partii politycznych. W tej liczbie znalazła się Socjaldemokratyczna Partia Niemiec i Komunistyczna Partia Niemiec. W minionych latach współpraca obu partii była znikoma, po 1945 roku partie utrzymywały jednak ze sobą lepsze relacje. Niektórzy członkowie obu partii mówili o zjednoczeniu obu partii. W kwietniu 1946 roku doszło do zjednoczenia obu partii w radzieckiej strefie okupacyjnej. W wyniku połączenia tamtejszych socjaldemokratów i komunistów utworzona została Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec[1]. Do zjednoczenia obu partii doszło przy sporym udziale władz ZSRR, które starały się wytworzyć w Niemczech partię hegemoniczną, która obejmie władzę po zakończeniu okupacji[2][3].

W październiku tego samego roku odbyły się wybory regionalne, w których SED zdobył prawie 50% głosów w Niemczech Wschodnich. W 1950 roku z inicjatywy partii utworzono Front Narodowy, do którego przyłączyły się Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna, Wolna Młodzież Niemiecka, Wolne Niemieckie Związki Zawodowe i Liberalno-Demokratyczna Partia Niemiec. Koalicja była w praktyce kontrolowana przez SED i utrzymywała większość w parlamencie aż do wyborów z 1990 roku[4].

SED w NRD

edytuj

7 października 1949 roku z inicjatywy kierownictwa SED uchwalono nową konstytucję Niemiec, w ramach której utworzono państwo o nazwie Niemiecka Republika Demokratyczna[5]. Wraz z utworzeniem NRD, SED wszedł w skład Kominformu (w 1948 roku odmówiono partii członkostwa)[6].

Na III Kongresie Partii w dniach 20-24 lipca 1950 roku sekretarzem generalnym partii został Walter Ulbricht. Przywódca od początku wdrażał politykę socjalizacji gospodarki życia i gospodarki w NRD. Radykalne reformy wdrażane przez Ulbrichta doprowadziły w czerwcu 1953 roku do wybuchu antyrządowych zamieszek. Zamieszki przyczyniły się do liberalizacji kierunku wyznaczonego przez partię[7]. Po tych wydarzeniach z partii wykluczony został dotychczasowy szef Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego Wilhelm Zaisser (choć on sam był w ówczesnym gronie partii uważany za osobę przeciwną stalinizmowi)[8].

Na VI Kongresie partii w 1963 Ulbricht przedstawił nowy plan reform gospodarczych, które miały zapewnić dynamikę rozwojowi gospodarczemu kraju. Nowa polityka złamała podwaliny starego systemu stalinowskiego a nawet wprowadziła pewne elementy kapitalizmu[9].

Kierownictwo było sceptyczne wobec reform rządu Czechosłowacji w okresie praskiej wiosny i w efekcie poparło interwencję w Czechosłowacji ze strony Układu Warszawskiego[10].

W 1971 roku Ulbricht został zastąpiony przez Ericha Honeckera. Honecker doprowadził do poprawy relacji z RFN i wzajemnego uznania. Honecker wprowadził reformy liberalizujące ustrój a w 1974 roku wdrożył reformę konstytucji[11].

W latach zimnowojennych partia ze swoich funduszy finansowała działalność niektórych partii komunistycznych, szczególności w obszarze Trzeciego Świata[12].

W 1980 roku liczba członków partii osiągnęła 2 260 979 członków[13].

W 1989 roku władzę w partii przejął Egon Krenz. 8 grudnia 1989 SED przekształciła się w Partię Demokratycznego Socjalizmu (PDS)[14].

SED w Berlinie Zachodnim

edytuj

SED do 1962 roku miała własną sekcję w Berlinie Zachodnim. Początkowo cieszyła się dużym poparciem zdobywając w 1946 roku 20% poparcia i 26 mandatów w tamtejszym parlamencie. Z czasem uległa marginalizacji. W 1962 roku zyskała niezależność jako odrębna Socjalistyczna Partia Jedności Berlina Zachodniego[15].

Komitet Centralny SED

edytuj

Sekretarze generalni Socjalistycznej Partii Jedności

edytuj

Lista w porządku chronologicznym:

Przypisy

edytuj
  1. Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986); Siglo XX. II. Europa después de la Segunda Guerra Mundial 1945–1982, s. 117
  2. Wilfried Loth (1994); Stalins ungeliebtes Kind. Warum Moskau die DDR nicht wollte, Rowohlt, Berlin, s. 24
  3. Manfred Wilke (1998); Anatomie der Parteizentrale – die KPD/SED auf dem Weg zur Macht, Akademie Verlag, Berlin, s. 45
  4. Jean Solchany (2003); L'Allemagne au XXe siècle: entre singularité et normalité, Presses universitaires de France, s. 407
  5. Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986); Siglo XX. II. Europa después de la Segunda Guerra Mundial 1945–1982, s. 37
  6. Wilfriede Otto (1997); Ansichten der DDR, Band VII, s. 328
  7. Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986); Siglo XX. II. Europa después de la Segunda Guerra Mundial 1945–1982, s. 371-372
  8. Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986); Siglo XX. II. Europa después de la Segunda Guerra Mundial 1945–1982, s. 372
  9. Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986); iglo XX. II. Europa después de la Segunda Guerra Mundial 1945–1982, s. 427
  10. Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986);Siglo XX. II. Europa después de la Segunda Guerra Mundial 1945–1982, s. 427
  11. Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986); Siglo XX. II. Europa después de la Segunda Guerra Mundial 1945–1982, s. 462-463
  12. Schlußbericht der Unabhängigen Kommission zur Überprüfung des Vermögens der Partei- und Massenorganisationen der DDR. bmi.bund.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-31)]. Bundesministerium des Innern, 2006.
  13. Dirk Jurich (2006); Staatssozialismus und gesellschaftliche Differenzierung: eine empirische Studie, LIT Verlag Münster, s. 31
  14. NRD - Niemiecka Republika Demokratyczna. rok1989.pl. [dostęp 2015-08-29]. (pol.).
  15. Olav Teichert (2011); Die Sozialistische Einheitspartei Westberlins: Untersuchung der Steuerung der SEW durch die SED, s. 63-65

Literatura

edytuj
  • Nefjodov V. V.: SED a kultura NDR. Historicka monografie., Hradec Kralove 2009