Arthur Ashkin
Arthur Ashkin (ur. 2 września 1922 w Nowym Jorku, zm. 21 września 2020 w Rumson) – amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 2018, otrzymał połowę nagrody, drugą podzielili się Gérard Mourou i Donna Strickland.
.jpg) Arthur Ashkin (2018) | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
2 września 1922 |
| Data i miejsce śmierci |
21 września 2020 |
| Doktor nauk fizycznych | |
| Specjalność: optyka | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1952 – fizyka |
| Zatrudnienie | |
| Instytucja | |
| Okres zatrudn. |
1952–1991 |
| Nagrody | |
Życiorys edytuj
Urodził się 2 września 1922 w Nowym Jorku[1][2]. Rozpoczął studia na Uniwersytecie Columbia[2]. W czasie studiów pracował przy budowie magnetronów do radarów[3]. Gdy studiował na drugim roku, otrzymał powołanie do wojska, lecz dzięki interwencji swego opiekuna, Sida Millmana, został przeniesiony do rezerwy[3]. Studia ukończył w 1947[2], następnie rozpoczął studia doktoranckie na Uniwersytecie Cornella, gdzie wcześniej studiował jego brat, Julius. Podobnie jak brat, Arthur Ashkin studiował fizykę nuklearną, lecz nie chcąc konkurować z bratem, porzucił tę dziedzinę[3]. Stopień doktorski uzyskał w 1952[1]. Od 1952 do 1991 pracował w AT&T Bell Labs[2], gdzie zatrudnił się za namową Sida Millmana, który pracował tam od jakiegoś czasu. W swojej pracy naukowej początkowo zajmował się promieniowaniem mikrofalowym, a po około dziesięciu latach zajął się technologią laserową. W swych pracach skupił się na ciśnieniu promieniowania. W 1967 odkrył, że może popychać promieniem lasera lateksową kulkę o mikrometrowej średnicy zawieszoną w wodzie. Odkrył też, że kulka wciągana jest z brzegów ku środkowi laserowej wiązki. Używając dwóch promieni laserowych mógł uchwycić i przytrzymać kulkę. W ten sposób utworzył pierwszą pułapkę optyczną. Informacje o tym zamieścił w „Physical Review Letters” w 1970[3].
Następnym krokiem było schwytanie w pułapkę atomów, lecz pojawiły się problemy z uzyskaniem dostatecznie wolnych („zimnych”) atomów. Użycie efektu Dopplera pozwoliło na „schłodzenie” atomów i w latach 1980. Ashkin był w zespole, który złapał atomy w laserową pułapkę, za co w 1997 główny autor publikacji opisującej to osiągnięcie, Steven Chu, otrzymał Nagrodę Nobla z dziedziny fizyki[4].
W 1986 Ashkin zademonstrował szczypce optyczne[5], a następnie zajął się ich możliwościami i zastosowaniem do manipulowania obiektami organicznymi, takimi jak wirusy, bakterie czy erytrocyty[3].
W 2009 został członkiem honorowym Amerykańskiego Towarzystwa Optycznego[2]. 2 października 2018 Królewska Szwedzka Akademia Nauk ogłosiła, że Ashkin otrzyma połowę Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki „za stworzenie szczypiec optycznych oraz opracowanie ich zastosowania”, drugą połową podzielili się Gérard Mourou i Donna Strickland[1][6].
Zmarł 21 września 2020 w Rumson w stanie New Jersey, w wieku dziewięćdziesięciu ośmiu lat[7][8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c The Nobel Prize in Physics 2018. nobelprize.org. [dostęp 2018-10-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e Arthur Ashkin. osa.org. [dostęp 2018-10-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e Arthur Ashkin. LaserFest. [dostęp 2018-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-02)]. (ang.).
- ↑ Tomasz Ulanowski, Wirtuozi lasera. Fizyczka, dwóch fizyków i jedna Nagroda Nobla [online], wyborcza.pl, 2 października 2018 [dostęp 2018-10-03].
- ↑ Jermey N.A. Matthews. Commercial optical traps emerge from biophysics labs. „Physics Today”, s. 26, 2009-02. American Institute of Physics. (ang.).
- ↑ Noble 2018: Trzecia kobieta w historii za osiągnięcia w fizyce. Chodzi o laser. focus.pl. [dostęp 2018-10-02].
- ↑ Dylan Loeb McClain: Arthur Ashkin, 98, Dies; Nobel Laureate Invented a ‘Tractor Beam’. nytimes.com, 2020-09-29. [dostęp 2020-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-29)]. (ang.).
- ↑ In Memoriam: Arthur Ashkin, 1922-2020