Hajdarabad (Indie)
Hajdarabad (hindi हैदराबाद, trb.: Hajdarabad, trl.: Haidarābād; telugu హైదరాబాదు; urdu حیدر آباد; ang. Hyderabad) – miasto w środkowo-południowych Indiach, stolica stanu Telangana. Do 2 czerwca 2014 roku był stolicą Andhra Pradesh i przez kolejne 10 lat od tej daty ma służyć jako tymczasowa stolica tego stanu[2].
 Od góry i od lewej: meczet Charminar, jezioro Hussain Sagar, hinduistyczna Birla Mandir, twierdza Golkonda, pałac Chowmahalla | |
| Państwo | |
|---|---|
| Stan | |
| Powierzchnia |
1230 km² |
| Wysokość |
ok. 500 m n.p.m. |
| Populacja (2016) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+91-40 |
| Kod pocztowy |
500 xxx |
| Tablice rejestracyjne |
AP9, AP10, AP11, AP12, AP13, AP28, AP29 |
Położenie na mapie Andhra Pradeshu  | |
Położenie na mapie Indii  | |
 17°21′57,59″N 78°28′33,59″E/17,365997 78,475997
| |
| Strona internetowa | |
Geografia edytuj
Hajdarabad leży w środkowej części wyżyny Dekan, nad rzeką Musi (dopływ Kryszny).
Historia edytuj
Założony w 1591 jako nowa stolica przez władcę Golkondy Kutbśaha[3]. W XVII wieku na przedmieściach działały znane kopalnie diamentów[4]. Pod koniec tego stulecia miasto zdobył wielki Mogoł Aurangzeb, ale w 1724 Asaf Dżah I ponownie stworzył tu państwo[4]. Rządzony odtąd przez nizamów, Hajdarabad stał się ważnym ośrodkiem artystycznym[4]. W połowie XVIII wieku popadł on w zależność od Francji, a zaraz potem – od Anglii[5].
Podstawowe języki – telugu dla hinduistów, urdu dla ludności muzułmańskiej. Coraz popularniejszy staje się angielski.
Turystyka edytuj
- Ćarminar – Charminar, którego nazwa oznacza cztery wieże stanowi symbol miasta; zbudowany w 1591 roku przez króla Muhammada Kuli Kutbśaha z dynastii Kutbśahi, jako zalążek nowego miasta nad rzeką Musi; według jednej legendy stanął w miejscu, gdzie król ujrzał swoją kochankę, tancerkę Bhagmati, według innej w podzięce za uwolnienie miasta od epidemii; z czterech stron tej budowli znajdują się monumentalne arkady, a na górze najstarszy meczet w mieście. Minarety maja 54 metry wysokości; wokół dzielnica meczetów i bazarów.
- Ćarkaman – cztery łuki triumfalne, wzniesione w 1594 roku; kiedyś prowadziły na dziś już nieistniejący plac apelowy pałaców królewskich; wśród nich ozdobiony motywem symbolizujących pomyślność ryb Maćhli Kaman, Śer-e-dil Kaman, który prowadzi do sklepów sari z brokatu i jedwabiu, Ćarminar Kaman, który stanowił wejście do królewskiego meczetu w Ćarminarze i Daulat-Khan-e-Ali, który wiódł do pałacu.
- Laad Bazaar, słynie ze sprzedaży m.in. wypraw dla panny młodej.
- Szpital Unani, który wzniósł ostatni nizam Hajdarabadu, by podtrzymać tradycję grekoarabskiej medycyny.
- Muzeum Salara Dżanga III, / Salardźanga premiera, Hajdarabadu – w kolekcji wyroby z jadeitu z czasów Mogołów, miniaturowe malarstwo, Koran z podpisami trzech Mogołów.
- Purani Haweli – Muzeum Nizamów – kompleks XIX-wiecznych klasycystycznych budowli, siedziba szóstego nizama Mahbub Ali Paszy, w bocznym skrzydle rezydencji, w Massarat Mahal dwupiętrowa garderoba o powierzchni siedemdziesięciu trzech metrów kwadratowych; wśród eksponatów muzeum zdjęcia pokazujące niezwykłe bogactwo nizamów, ich porcelana i srebra.
- Osmania Hospital, wzniesiony w 1925 roku podczas odbudowy miasta przez nizama po powodzi 1908 roku; wraz z gmachami Boy's High School z różowego granitu i Sądu Najwyższego z czerwonego piaskowca i gmachem dworca kolejowego zbudowanymi w latach 1914-36 stanowi on zespół budowli zbudowanych według planów Brytyjczyka Vincenta Esha, używającego w dekoracji islamskich detali.
- Badśahi Aśukhana – Królewski Dom Żałoby, zbudowany w 1595 przez Muhammada Kuli Kutbśaha, piątego władcę z dynastii Kubtśahi jako miejsce, w którym zbierali się szyici w święto Muharram; przechowuje się tu zdobione złotem, srebrem i kamieniami szlachetnymi sztandary niesione w procesji.
- Pałac Falaknuma, najbardziej wystawny z pałaców nizamów, zbudowany 1872 roku; fronton w stylu palladiańskim, a zenanę pomieszczenia dla kobiet– zbudowano w stylu indosaraceńskim; wystrój bardzo bogaty, stropy obite skórą, meble i tkaniny z Francji, a marmury z Włoch; tu gościł król Jerzy VI, ale od czasu, gdy zmarł tu z przepicia szósty nizam Mir Mehbub Ali Khan, pałac używano rzadko; dziś to luksusowy hotel.
- na wzgórzu Kalabahad – Birla Mandir, hinduistyczny kompleks świątynny z białego radżastańskiego marmuru ufundowany w 1976 roku przez indyjskiego przemysłowca G.T. Birlę. Główną świątynię dedykowano manifestacji Kryszny Wenkateśwarze – Panu Góry Wenkata; obok też ufundowane przez Birlę – planetarium i centrum nauki
- Mekka Masdźid – Mecca Masjid, w którego centralny łuk z czarnego granitu wbudowano czerwone cegły z Mekki; zbudowany w 1598 roku przez króla Abdullaha Kutb Szaha; pochowano w nim kilku nizamów z dynastii Asaf Dźahi; w 2007 roku w wyniku wybuchu bomby zginęło czternaście osób, w tym pięć w zamieszaniu zabiła policja.
- Dżama Masdżid/ Jami Masjid, drugi z najstarszych meczetów Hajdaraabadu, wzniesiony w 1597 roku.
- Pałac Ćoumohalla – Chowmohalla, koło Charminaru; należał do siódmego i ostatniego nizama Osmana Ali Paszy (1911-1948); na dziedzińcach z fontannami odbywają się obecnie koncerty pieśni w urdu i perskim.
- Muzeum Archeologiczne Birla mieści się w myśliwskiej rezydencji szóstego nizama Mira Mehbuba Ali Khana, w pałacu Asmangarh – w nim wykopaliska z Andhra Pradesh, w tym rzeźby z brązu przedstawiające Wisznu i Śiwę; na południe od muzeum obelisk nad grobem Michela Raymonda, francuskiego najemnika w wojskach nizama, którego miejscowi uznali za bohatera.
- Państwowe Muzeum Archeologiczne zawiera dużą kolekcję sztuki buddyjskiej, brązy Ćolów, repliki malowideł i rzeźb z grot Elury i Adżanty.
- Rezydencja, obecnie University College for Women, zbudowana w osiemset piątym przez trzeciego nizama w darze dla brytyjskiego ambasadora Jamesa Kirkpatricka, na frontonie portyku – godło Kompanii Wschodnio– Indyjskiej – lew i jednorożec. Na terenie rezydencji znajduje się replika gmachu – dar Kirkpatricka dla żony, hajdarabadzkiej arystokratki Khairunissy Begum.
- Park KBR.
- Jusufian Dargah – grób sufickiego świętego z XVII wieku, z bractwa Czisztija.
- Utworzone w XVII wieku jezioro Husajn Sugar; wzdłuż niego trzykilometrowa promenada, przy której posągi wielkich postaci Andhra Pradesh; na środku na skale 22-metrowy, monolityczny posąg Buddy Purnima Pełni Księżyca. Posąg waży trzysta pięćdziesiąt ton. Transportowany na miejsce w 1986 roku spadł z promu do wody, stanął na skale wydobyty z wody dopiero po siedmiu latach; nad jeziorem Park Lumbini, w którym w sierpniu 2007 roku w wyniku wybuchu dwóch bomb zginęły czterdzieści dwie osoby; jezioro oddziela właściwy Hajdarabad od Sikandarabadu,.
- Sikandarabad – Sekundarabd – zbudowana w 1806 dzielnica garnizonowa dla oddziałów brytyjskich; przez dwieście lat stała się bliźniaczym dla Hajdarabadu miastem, w centrum którego znajduje się Plac Defilad – Parade Ground, obok niego kościół świętego Andrzeja, Sucendarabad Club, neogotycki kościół św. Trójcy z 1848, otoczone murem ziemie pałaców Pajga zamieszkałych przez hajdarabadzką arystokrację, w wśród nich Wikar Manzil i Hiszpański Meczet z 1906 roku.
- filmowe miasteczko Ramdźi – produkcja filmów Tollywood – w języku telugu.
- Cyberabad – nowo powstałe miasto firm technologii komputerowej.
- w pobliżu Hajdarabadu umiejscowione są groby nizamów i kolebka Hajdarabadu, twierdza Golkonda.
Szkolnictwo wyższe edytuj
- Uniwersytet Osmania (zał. w 1917)
- Uniwersytet Hyderabadu (zał. w 1974)
- Indyjska Szkoła Biznesu (zał. w 1999)
- Uniwersytet Prawa (zał. w 1998)
- Krajowy Uniwersytet Urdu im. Maulana Azada (zał. w 1998)
Klimat edytuj
Latem temperatura waha się od 18 do 43 stopni Celsjusza (zimą od 9 do 26 stopni). Pora deszczowa – między czerwcem a październikiem. Monsun mniej odczuwalny niż na południu i bliżej wybrzeża.
Hajdarabad w filmie indyjskim edytuj
Akcja wielu filmów indyjskich, szczególnie produkowanych w języku telugu, rozgrywa się w Hajdarabadzie, np:
Od 1995 roku odbywa się tu co dwa lata międzynarodowy festiwal filmów dla dzieci.
Miasta partnerskie edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ World urban areas
- ↑ THE ANDHRA PRADESH REORGANISATION ACT, 2014. The Gazette of India, 2014-03-01. [dostęp 2014-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-08)].
- ↑ Nowa encyklopedia powszechna, PWN, Warszawa 1995–1996
- ↑ a b c Ibidem
- ↑ Emanuel Rostworowski, Historia powszechna: wiek XVIII, Warszawa 2004
Bibliografia edytuj
- Słownik cywilizacji indyjskiej, Louis Frederic, Książnica 1998
- Indie. Życie, legendy i sztuka, Chakravarthi Ram-Prasad, National Geographic 2007
- Indie Dorling Kindersley, Wiedza i Życie, Hachette Livre Polska
- Indie David Abram, Nick Edwards, Mike Ford, Daniel Jacobs, Devdan Sen, Gavin Thomas i Beth Wooldridghe (wyd. Rough Guides, w Polsce Global PWN, Warszawa 2011)
- Indie Pippa de Bruyn, Keith Bain, Niloufer Ventatraman, Shonar Joshi, wydawnictwo PASCAl,Bielsko-Biała 2009
- Indie Mediaprofit Warszawa 2006 (tłum. z Insight Guides, Londyn)