Kocanki
Kocanki (Helichrysum Mill.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje ponad 550 gatunków[4]. Rośliny te występują na Starym Świecie[4], głównie na obszarach o ciepłym klimacie – w południowej Afryce (w Kraju Przylądkowym rośnie 85 gatunków, w tym 35 endemitów[5]), w basenie Morza Śródziemnego, w zachodniej i środkowej Azji oraz w Nowej Zelandii[6]. Poza kontynentami amerykańskimi, gdzie kocanki występują tylko jako introdukowane, brak przedstawicieli tego rodzaju w północnej Europie i znacznej części wschodniej Azji[4]. W Europie rośnie 5 gatunków[7], przy czym w Polsce obecny w naturze jest tylko jeden gatunek – kocanki piaskowe H. arenarium[8].
 Morfologia (kocanki piaskowe) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
kocanki |
| Nazwa systematyczna | |
| Helichrysum Mill. Gard. Dict. Abr. ed. 4. 1754 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Rośliny z tego rodzaju zasiedlają siedliska suche i słoneczne, często górskie[7]. Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne, niektóre wykorzystywane są także jako lecznicze, do zaparzania napojów[5].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Rośliny roczne i wieloletnie, czasem drewniejące[9], osiągające do 2 m wysokości[7].
- Liście
- Skrętoległe lub naprzemianległe, czasem skupione w rozetę przyziemną[7], zwykle całobrzegie i biało lub szaro owłosione[9][7].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki, które tworzą się na szczytach pędów pojedynczo lub zebrane są w baldachogroniaste kwiatostany złożone[9]. Listki okrywy koszyczków są papierzaste, brązowe, żółte, różowe lub białawe[9]. Wykazują wyraźne ruchy higroskopowe w odpowiedzi na zmiany wilgotności powietrza[10]. Dno koszyczka jest płaskie, pozbawione plewinek, rzadko jednak bywają one obecne[9]. W koszyczkach występują wyłącznie kwiaty rurkowate, brak kwiatów języczkowych[6] lub są one nitkowate[9].
- Owoce
- Niełupki nagie lub pokryte krótkimi, albo długimi, podwójnymi, nieco maczugowatymi włoskami. Ości puchu kielichowego wolne lub zrośnięte u nasady, czasem nieco pierzaste[9].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Gnaphalieae w podrodzinie Asteroideae z rodziny astrowatych Asteraceae[11].
- Lista gatunków
Tradycyjnie lub zwyczajowo do rodzaju zaliczane i kocankami nazywane są gatunki z innych rodzajów m.in.: kocanki ogrodowe Xerochrysum bracteatum (≡H. bracteatum), kocanki Cassini'ego Schoenia cassiniana (≡H. cassinianum), szarota żółtobiała, kocanki żółtobiałe Pseudognaphalium luteoalbum (≡H. luteoalbum)[12][4].
Zastosowanie i uprawa edytuj
Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne (często nie tyle dla kwiatów, co dla efektownie, biało lub szaro zabarwionych pędów[7]) lub lecznicze. Nadają się na rabaty kwiatowe, szczególnie w ogrodach skalnych. W Polsce ze względu na klimat są uprawiane jako rośliny jednoroczne.
Do częściej uprawianych należą: Helichrysum forskahlii, kocanki włochate Helichrysum petiolare[5], kocanki włoskie Helichrysum italicum, kocanki wspaniałe Helichrysum splendidum.
Kocanki z reguły wymagają żwirowatego, przepuszczalnego i niezbyt żyznego podłoża oraz słonecznego stanowiska. Rozmnaża się je z nasion, sadzonek pędowych lub przez podział kłączy.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-04].
- ↑ a b c d Helichrysum Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-27].
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 428, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 366. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 92, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e f g Yousheng Chen, Randall J. Bayer: Helichrysum Miller. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-27].
- ↑ Marek Ples, A jednak się porusza! Ruchy higroskopowe roślin, „Biologia w Szkole”, Poznań: Forum Media Polska Sp. z o.o., 2016, s. 52-56 [dostęp 2016-06-07].
- ↑ Genus Helichrysum Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-27].
- ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 95. ISBN 978-83-925110-5-2.