Octavio Paz

meksykański poeta, dziennikarz, krytyk i eseista, noblista

Octavio Paz Lozano (ur. 31 marca 1914 w Meksyku, zm. 19 kwietnia 1998 tamże) – meksykański poeta, eseista, krytyk i dziennikarz. W latach 1945–1968 pracował w służbie dyplomatycznej. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1990.

Octavio Paz
Ilustracja
Imię i nazwisko

Octavio Paz Lozano

Data i miejsce urodzenia

31 marca 1914
Meksyk

Data i miejsce śmierci

19 kwietnia 1998
Meksyk

Narodowość

meksykańska

Język

hiszpański

Alma Mater

Universidad Nacional Autónoma de México

Dziedzina sztuki

poezja, proza

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Alfonsa X Mądrego (Hiszpania) Order Zasługi Republiki Włoskiej II Klasy (1951-2001)
Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie literatury

  • Nagroda Księcia Asturii: Komunikacja i Działania na rzecz Ludzkości, 1993
  • Międzynarodowa Nagroda Neustadt: 1982

Życiorys

edytuj

Dzieciństwo i młodość

edytuj

Octavio Paz urodził się 31 marca 1914, w czasie trwania Rewolucji meksykańskiej. Jego ojciec, adwokat, był przedstawicielem Emiliano Zapaty[1]. Jego matka mieszkała w czasie rewolucji w domu teścia, Ireneo Paz, w Mixcoac, wtedy wioski znajdującej się w pobliżu miasta Meksyk. Pozostali tam do czasu kiedy Octavio Paz Solórzano wraz z reprezentantami ruchu zapatystów musiał szukać azylu w Los Angeles, w Stanach Zjednoczonych, gdzie pozostał aż do 1919.

W tym czasie pozostawał pod opieką swojej matki Josefina Lozano, ciotki Amalia Paz Solórzano i dziadka, Ireneo Paz (1836-1924) byłego żołnierza wojsk Porfirio Díaz. Jego ojciec, Octavio Paz Solórzano (1883-1935), najmłodszy z siedmiorga rodzeństwa, pracował jako notariusz i prawnik dla Emiliano Zapaty, był zaangażowany w reformę rolną, która nastąpiła po Rewolucji. Brał czynny udział w ruchu Vasconcelosego.

W 1931 zakłada wraz z grupą przyjciół pismo literackie Barandal[2]. Debiutuje w 1933 tomikiem wierszy Luna silvestre[3]. Przerywa studia na Uniwersytecie w Meksyku, wyjeżdża na półwysem Jukatan, gdzie zakłada szkołę dla dzieci robotników i chłopów[4].

Późniejsze życie

edytuj

W 1937 wyjeżdża na kongres pisarzy w Hiszpanii, znajdującej się w wtedy w trakcie wojny domowej. Spotyka tam poetów i artystów obszaru języka hiszpańskiego[4]. Do Meksyku wraca w 1938, rozpoczynając działalność polityczno-publicystyczną w środowiskach socjalistycznych[5].

W 1943 dzięki stypendium Guggenheima wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych. Po powrocie do Meksyku wstępuje do meksykańskiej służby zagranicznej. W 1945 wyjeżdża na placówkę dyplomatyczną do Francji[6].

W 1962 zostaje ambasadorem Meksyku w Indiach. Podaje się do dymisji w 1968 w odpowiedzi na użycie broni palnej przez meksykańską policję wobec protestujących w przeddzień otwarcia Letnie Igrzyska Olimpijskie 1968 (Masakra w Tlatelolco)[7]

Stopniowo zyskuje też międzynarodowy rozgłos literacki. Jest wielokrotnie nagradzany i w 1990 otrzymuje Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury.

W 1965 żeni się z Francuzką, Marie-José Tramini.

Po rezygnacji z kariery dyplomatycznej wykłada na Universytecie w Cambridge i Uniwersytecie Harvarda.

Umiera na raka, 19 kwietnia 1998[8]

Nagrody i wyróżnienia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj

Jego wizerunek znajdował się na meksykańskiej monecie okolicznościowej o nominale 20 peso bitej w latach 2000-2001[13].

Twórczość

edytuj

Jego twórczość ulegała wielu wpływom, m.in. marksizmu, surrealizmu i mitologii Azteków.

W poemacie Piedra de sol (Kamień słońca, 1957) posługuje się kontrastowymi obrazami, koncentrującymi się na azteckim kamieniu kalendarzowym (przedstawiającym wszechświat), symbolizującymi samotność jednostki i jej poszukiwania więzi z innymi. Wątkiem jego twórczości są rozważania nad rolą poezji w świecie oraz analiza związku między historią a charakterem.

Poezje

edytuj
  • Dziki księżyc (1933) – debiut
  • No pasaran! (Nie przejdą, 1937)
  • Człowieczy korzeń (1937)
  • W twym jasnym cieniu i inne wiersze o Hiszpanii (1937)
  • Wolność na słowo (Libertad bajo palabra, 1949)
  • Salamandra (1962)
  • Biel (Blanco, 1967)
  • Małpa gramatyczna (1974)
  • Z prochu jesteśmy • Od romantyzmu do awangardy (1974)
  • Pochmurno (1987)
  • Inny głos (1990)
  • Labirynt samotności (1950)
  • Postdata (1968)
  • Podwójny płomień • Miłość i erotyzm (1993)

Przypisy

edytuj
  1. Jeżewski 1981 ↓, s. 120.
  2. Jeżewski 1981 ↓, s. 121.
  3. Jeżewski 1981 ↓, s. 121-122.
  4. a b Jeżewski 1981 ↓, s. 122.
  5. Jeżewski 1981 ↓, s. 123.
  6. Jeżewski 1981 ↓, s. 126.
  7. Jeżewski 1981 ↓, s. 131.
  8. Jonathan Kandell, Octavio Paz, Mexico's Man of Letters, Dies at 84, „The New York Times”, 1998 [dostęp 2013-10-03].
  9. Member of Colegio Nacional. [dostęp 2011-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (hiszp.).
  10. Honorary Degree National Autonomous University of Mexico. [zarchiwizowane z tego adresu].
  11. Honorary Degree Harvard University.
  12. Presidency of the Italian Republic: Awards granted to Octavio Paz by the Italian Republic. [dostęp 2013-08-13]. (wł.).
  13. Meksyk 20 peso, 2000-2001 – Milenium – Octavio Paz. ucoin.net. [dostęp 2024-06-09].

Bibliografia

edytuj
  • Krzysztof A. Jeżewski, Nota biograficzna, [w:] Octavio Paz, Poezje wybrane, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1981, s. 120-133.