Rybitwa krótkodzioba

Rybitwa krótkodzioba
	Gelochelidon nilotica
	(J.F. Gmelin, 1789)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	mewowce
Parvordo	Larida
Nadrodzina	Laroidea
Rodzina	mewowate
Podrodzina	rybitwy
Rodzaj	Gelochelidon; C.L. Brehm, 1830
Gatunek	rybitwa krótkodzioba
Synonimy
	Sterna nilotica J.F. Gmelin, 1789; Gelochelidon macrotarsa (Gould, 1837); Gelochelidon meridionalis C.L. Brehm, 1855; Sterna anglica Montagu, 1813; Sterna aranea Wilson, 1814; Sterna affinis Horsfield, 1821;
	Sterna nilotica J.F. Gmelin, 1789; Gelochelidon macrotarsa (Gould, 1837); Gelochelidon meridionalis C.L. Brehm, 1855; Sterna anglica Montagu, 1813; Sterna aranea Wilson, 1814; Sterna affinis Horsfield, 1821;
Podgatunki
	G. n. nilotica (J.F. Gmelin, 1789); G. n. addenda Mathews, 1912; G. n. macrotarsa (Gould, 1837); G. n. aranea (Wilson, 1814); G. n. vanrossemi Bancroft, 1929; G. n. gronvoldi Mathews, 1912;
	G. n. nilotica (J.F. Gmelin, 1789); G. n. addenda Mathews, 1912; G. n. macrotarsa (Gould, 1837); G. n. aranea (Wilson, 1814); G. n. vanrossemi Bancroft, 1929; G. n. gronvoldi Mathews, 1912;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; obszary lęgowe zimowiska występuje przez cały rok
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rybitwa krótkodzioba^[6] (Gelochelidon nilotica^[7]) – gatunek średniej wielkości ptaka wodnego z rodziny mewowatych (Laridae). Kosmopolityczny, wędrowny.

Podgatunki i zasięg występowania edytuj

Zamieszkuje w zależności od podgatunku^[8]:

rybitwa krótkodzioba (Gelochelidon nilotica nilotica) – Europa i Maghreb, a na wschodzie po Bliski Wschód, Kazachstan, Indie i północno-zachodnie Chiny. Zimuje w pasie od międzyzwrotnikowej Afryki, przez Bliski Wschód po Indie. Do Polski zalatuje sporadycznie (41 stwierdzeń do 2021 roku, łącznie zaobserwowano 47 osobników^[9]).
Gelochelidon nilotica addenda – Mandżuria i wschodnie Chiny. Zimuje w Azji Południowo-Wschodniej.
rybitwa czarnodzioba (Gelochelidon nilotica macrotarsa) – Australia
Gelochelidon nilotica aranea – wschodnie wybrzeże USA od New Jersey po Teksas, Wielkie Antyle oraz wyspowo wybrzeże Meksyku. Zimuje wzdłuż wybrzeży Ameryki Środkowej oraz Południowej po Peru i Brazylię.
Gelochelidon nilotica vanrossemi – zachodnie wybrzeże Ameryki Północnej od Kalifornii po Zatokę Tehuantepec. Zimą przemieszcza się na południe, osiągając Ekwador.
Gelochelidon nilotica gronvoldi – wybrzeża i brzegi rzek od Gujany Francuskiej po północno-wschodnią Argentynę oraz Ekwador i północne Peru.

Rybitwa czarnodzioba (G. n. macrotarsa) jest przez część autorów (np. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny) uznawana za osobny gatunek w oparciu o różnice morfologiczne^[10].

Morfologia edytuj

Osobniki w szacie godowej (Kalifornia)

Cechy gatunku: Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W upierzeniu godowym wierzch głowy i końce skrzydeł czarne, grzbiet i pokrywy skrzydłowe popielate, reszta ciała biała. Dziób i nogi czarne. W szacie spoczynkowej głowa staje się szarawa. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej, jednak na grzbiecie i ogonie mają brązowawe plamki.
Wymiary średnie: długość ciała ok. 33–43 cm^[3]
rozpiętość skrzydeł ok. 85–103 cm^[3]
masa ciała ok. 130–300 g (u G. n. nilotica 190–290 g, u G. n. aranea 160–205 g, u G. n. vanrossemi 163–205 g)^[3]

Ekologia i zachowanie edytuj

Biotop: Gniazduje na piaszczystych wybrzeżach lub mierzejach. Podczas żerowania odwiedza także wydmy, bagna, połacie błotnistych terenów i przybrzeżne zarośla^[11].
Gniazdo: Gniazdo jest wydrapanym w podłożu dołkiem. Niekiedy ptaki wyściełają je kawałkami muszli lub podobnymi wizualnie do traw roślinami^[11].

Jaja z kolekcji muzealnej

Jaja: W zniesieniu 1–3 jaj (dane dla Georgii)^[11].
Wysiadywanie, pisklęta: Jaja wysiadywane są przez 22–23 dni przez obydwoje rodziców. Puszyste, kremowe pisklęta po kilku dniach opuszczają gniazdo. Po 28–35 dniach potrafią latać i przemieszczają się na pobliskie plaże, gdzie karmią je rodzice^[11].
Pożywienie: Owady, kraby, raki, jaszczurki, małe ssaki, płazy, ryby, okazjonalnie ptasie pisklęta, także innych gatunków rybitw^[11].

Stado rybitew krótkodziobych w szacie spoczynkowej (Uganda)

Status i ochrona edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje rybitwę krótkodziobą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)^[5]. Rybitwę czarnodziobą uznaje za osobny gatunek i również klasyfikuje jako gatunek najmniejszej troski^[12]. Liczebność światowej populacji (wliczając rybitwę czarnodziobą) w 2006 roku szacowano na 150–420 tysięcy osobników^[5].

W Polsce jest objęta ścisłą ochroną gatunkową^[13].

Zobacz też edytuj

ptaki Polski

Przypisy edytuj

↑ Gelochelidon nilotica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Gelochelidon, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Gochfeld, M., Burger, J. & Kirwan, G.M.: Common Gull-billed Tern (Gelochelidon nilotica. [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2015). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (20 września 2015)].
↑ ^a ^b ^c ^d D. Lepage: Gull-billed Tern Gelochelidon nilotica. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-20]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c BirdLife International, Gelochelidon nilotica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-1 [dostęp 2020-07-04] (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sterninae Vigors, 1825 - rybitwy (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-04].
↑ Eli S. Bridge, Andrew W. Jones & Allan J. Baker. A phylogenetic framework for the terns (Sternini) inferred from mtDNA sequences: implications for taxonomy and plumage evolution. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 35 (2), s. 459–469, 2005. DOI: 10.1016/j.ympev.2004.12.010.
↑ Gull-billed Tern (Gelochelidon nilotica). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, gulls, terns, auks. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-07-04]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Bradford Winn and Todd M. Schneider: Gull-billed Tern. Species account. Georgia Department of Natural Resources, czerwiec 2010. [dostęp 2015-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-25)].
↑ BirdLife International, Gelochelidon macrotarsa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2019-2 [dostęp 2019-09-07] (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne edytuj

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Gelochelidon nilotica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Gelochelidon, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-03-02] (ang.).

[hbwa-3] Gochfeld, M., Burger, J. & Kirwan, G.M.: Common Gull-billed Tern (Gelochelidon nilotica. [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2015). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (20 września 2015)].

[avibase-4] D. Lepage: Gull-billed Tern Gelochelidon nilotica. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-20]. (ang.).

[iucn-5] BirdLife International, Gelochelidon nilotica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-1 [dostęp 2020-07-04] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-6] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sterninae Vigors, 1825 - rybitwy (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-04].

[Bridge2005-7] Eli S. Bridge, Andrew W. Jones & Allan J. Baker. A phylogenetic framework for the terns (Sternini) inferred from mtDNA sequences: implications for taxonomy and plumage evolution. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 35 (2), s. 459–469, 2005. DOI: 10.1016/j.ympev.2004.12.010.

[ibc-8] Gull-billed Tern (Gelochelidon nilotica). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).

[kf2021-9] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.

[ioc-10] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, gulls, terns, auks. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-07-04]. (ang.).

[pdf-11] Bradford Winn and Todd M. Schneider: Gull-billed Tern. Species account. Georgia Department of Natural Resources, czerwiec 2010. [dostęp 2015-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-25)].

[iucn1-12] BirdLife International, Gelochelidon macrotarsa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2019-2 [dostęp 2019-09-07] (ang.).

[13] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]