Siedliska (powiat zamojski)
Siedliska (ukr. Сєдліска) – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, w gminie Zamość[5][6].
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
84 |
| Kod pocztowy |
22-400[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LZA |
| SIMC |
0906485 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Zamość  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zamojskiego  | |
 50°43′53″N 23°09′42″E/50,731389 23,161667[1]
| |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0906491 | Koło Wojcieszka | część wsi |
| 0906500 | Zamojska | część wsi |
| 0906516 | Zarudzka | część wsi |
| 0906522 | Zawadzka | część wsi |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zamojskiego. W promieniu około 3 km znajdują się jeszcze dwie małe wsie: Kolonia Siedliska I (na zachód) oraz Kol.Siedliska II (południowy zachód).
Wieś jest sołectwem w gminie Zamość[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 629 mieszkańców[8].
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Jacka w Płoskim[9].
Historia edytuj
Po raz pierwszy Siedliska wzmiankowano (jako Syedlysczko) w 1398 roku, w akcie darowizny dóbr włości szczebrzeskiej Dymitra z Goraja bratankom, synom Iwonii z Klecia.
4 września 1457 roku Jan Czuryło ze Stoyanic, opiekun Zygmunty panny dziedziczki włości szczebrzeskiej, z zezwoleniem tejże Pankraczowi i Michałkowi ruskim szlachcicom z Siedlisk nadał grunta wsi z obowiązkiem, „iż rzeczeni Pankracy i Michałko z jednym koniem na koszt pana z łukiem służyć są zobowiązani, tak w pospolitym ruszeniu, jak i poza nim kiedy zajdzie potrzeba”[10]. Prawo to 4 i 7 kwietnia 1593 roku Jan Czarnkowski dziedzic włości szczebrzeskiej, zatwierdził z pewnymi odmianami (a to po zniszczeniu przez Tatarów praw dawniejszych) z zastrzeżeniem, że oprócz obowiązku służby na rozkaz każdy dziedziców z każdej osiadłosci, od wszelkich innych robót ich uwolnił[10]. Prawo to 15 czerwca 1662 roku potwierdził Jan „Sobiepan” Zamoyski[10], hrabia na Tarnowie, wnuk kanclerza Jana Zamoyskiego. Prawo to w roku 1685 potwierdził Marcin Zamoyski[11]. Na koniec w roku 1760 pułkownik Klemens ordynat Zamoyski przepisał włościanom Siedlisk obowiązek dawania stróżów do zamku zamojskiego lub tam gdzie „indziey wypadnie”[12].
Przez kilka stuleci mieszkańcy Siedlisk, razem z innymi obrońcami, chronili przed nieprzyjacielem zamek w Zamościu, m.in. przed kozakami Bohdana Chmielnickiego w 1648 r., przed szwedzkimi wojskami Karola Gustawa w 1655 r. i siedmiogrodzką armią Jerzego Rakoczego w 1657 r. Także przed wojskami saskimi, rosyjskimi i kozackimi w dobie wojny północnej lat 1700–1721.
Narodowość siedliszczan nie była jednolita. Mieszkali tutaj i miejscowi Rusini (drobna szlachta, potomkowie braci Pankracego i Michałka), i Polacy, i Niemcy (potomkowie kolonistów osiadłych na Zamojszczyźnie na podstawie kontraktów z ordynatem Andrzejem Zamojskim z dnia 14 września 1784 roku[13], 28 lutego 1785 roku[14] і 1 maja 1785 roku[15]), a także potomkowie 12 kozaków zaporoskich najętych do osobistej ochrony przez hetmana koronnego Jana Zamojskiego podczas wojny ze Szwecją (1602 r.) i osadzonych w Siedliskach. Opowieść o tych ostatnich to legenda, którą zgodnie przekazują rozrzuceni po świecie siedliszczanie. Językiem powszechnym w Siedliskach był język ruski (ukraiński) z domieszką słów polskich. W całej historii wieś zamieszkiwali prawie wyłącznie prawosławni (grekokatolicy), chociaż niektóry zawierali małżeństwa z rzymskimi katolikami.
Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego Siedliska wieś i folwark w powiecie zamojskim, gminie Wysokie, parafii rzymskokatolickiej Wielącza, odległe 8 wiorst od Zamościa. Posiada według opisu z roku 1889 cerkiew parafialną szkołę początkową, 128 domów i 960 mieszkańców (w tym 34 katolików i 10 żydów.) oraz 1645 mórg roli żyznej.
W 1827 r. było tu 94 domy zamieszkałe przez 487 mieszkańców. Folwark należał do dóbr ordynacji Zamoyskich, w kluczu Bortatycze. Opisana w XIX wieku cerkiew parafialna murowana wzniesiona została w 1863 r. przez ordynację Zamoyskich w miejsce dawnej drewnianej o nie znanej dacie erekcji. Odrestaurowana została kosztem i staraniem rządu w 1875 r[16].
Sąsiedzi nazywali Siedliska – „Państwo w państwie”. Przed II wojną światową mieszkało w Siedliskach ponad tysiąc ludzi. Była szkoła, własna straż pożarna i remiza, spółdzielnia spożywców, sklep społeczny, społeczna kasa oszczędnościowa, amatorski teatr, trzy orkiestry, chóry: młodzieżowy i cerkiewny, zespół taneczny, drużyny piłki nożnej i siatkówki. Mieszkańcy pracowali na roli, ale byli też we wsi stolarze, szewcy, krawcy, kowale, budowniczowie i tkacze.
We wrześniu 1939 r. siedliszczanie ukrywali przed sowietami i nazistami żołnierzy polskich po ostatniej odsieczy Zamościa (19 września), policjantów z posterunku na stacji Zawada i Żydów z Zamościa, na których polowali naziści. W nocy z 24 na 25 grudnia 1941 r. siedliszczanie zorganizowali ucieczkę jeńców z obozu na Korolówce i ukrywali 160 zbiegów we wsi przez kilka miesięcy do maja 1942 roku[17]. Naziści za ten sprzeciw represjonowali mieszkańców wsi, niektórzy z nich zginęli w lokalnych siedzibach Gestapo.
W ramach akcji Zamość 5 grudnia 1942 prawosławna ludność wsi została wysiedlona w okolicy Hrubieszowa i sprowadzono do niej niemieckich kolonistów z Besarabii, Litwy i Łotwy. W odwecie za pacyfikację przez Niemców wsi Sochy 1 czerwca 1943, w nocy 4/5 czerwca 1943 polski oddział partyzancki zaatakował niemiecką ludność w Siedliskach i spalił wieś.
W 1944 r. rdzenni mieszkańcy Siedlisk na skutek represji reżimu stalinowskiego zostali przymusowo wysłani do USRR, gdzie byli wykorzystani do prac przymusowych w kołchozach centralnych i południowych obwodów Ukraińskiej SRR. Na ich miejsce do Siedlisk zostali przysłani katolicy z terenów włączonych do ZSRR.
Czyny siedliszczan zostały nagrodzone, już po ich przymusowej ewakuacji do USRR Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 19 sierpnia 1946 roku uchwalił na wniosek WRN w Lublinie odznaczyć za pomoc udzielaną oddziałom partyzanckim w czasie okupacji Krzyżem Grunwaldu III klasy „gromadę Siedliska powiat Zamość”[17].
Krzyż Grunwaldu, którym uhonorowano rdzennych mieszkańców Siedlisk jest eksponowany w gablocie izby pamięci w miejscowej Szkole Podstawowej. Symboliczne w tym wszystkim jest, iż dzisiejszy budynek szkoły to przebudowana siedliska cerkiew, której kolejne gmachy stały na tym miejscu przez kilkaset lat. W najważniejszym dla rdzennych siedliszczan miejscu wsi znalazł schronienie krzyż, którym właśnie oni – dziś nieobecni – zostali wyróżnieni. Bo przecież Krzyża Grunwaldu nie dostała wieś – domy, ulice, ogrody. Zasłużyli na niego konkretni ludzie[18].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121899
- ↑ Wieś Siedliska w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-11-24], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-11-24].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2015, s. 1142 [zarchiwizowane 2015-09-10].
- ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2016-02-29].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2016-02-29].
- ↑ Jednostki pomocnicze gminy Zamość. Urząd Gminy Zamość. [dostęp 2016-04-15].
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-08-18].
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ a b c Józef Kus. Przywileje wsi Siedlisk // Archiwariusz Zamojski. Zamość: Archiwum Państwowe w Zamościu, 2011. 128 s. S. 7–14. S. 13.
- ↑ Sławomir Myk. O Siedliskach spod Zamościa // Zamojski Kwartalnik Kulturalny. Zamość, 1990. Nr 1/23. S. 49–53. S. 49.
- ↑ Wiesław Bondyra i inni, Dzieje miejscowości Gminy Zamość, Zamość 2010.
- ↑ Archiwum Główne Akt Dawnych, m. Warszawa. Zesp. 385. Archiwum Zamojskich Sygn. 2594. Akta poszczegulnych dobr Zamojskich 1603–1785 i b. d. Kontrakt między Ordynatem Zamojskim a urzędem cyrkularnym zamojskim z dnia 14 września 1784 r. K. 165–172.
- ↑ Archiwum Państwowy w Lublinie. Zesp. 71. Akta ogulne administracji jeneralnej Dóbr Ordynacji Zamojskiej dotyczące się kolonistów. Sygn. 5235. Akta ogulne administracji jeneralnej Dóbr Ordynacji Zamojskiej dotyczące się kolonistów. Kontrakt pomiędzy Ordynatem Andrzejem Zamojskim właścicielem Ordy/nacji/ Zamojskiej z jednej strony, a 100 kolonistami niemieckimi mającymi być nasiedlonymi w dobrach ordynackich z drugiej strony z dnia 28 lutego 1785 r. K. 1–8.
- ↑ Archiwum Główne Akt Dawnych, m. Warszawa. Zesp. 385. Archiwum Zamojskich Sygn. Sygn. 2594. Akta poszczegulnych dobr Zamojskich 1603–1785 i b. d. Kontrakt między Ordynatem Zamojskim a urzędem cyrkularnym zamojskim z dnia 1 maja 1785 r. K. 173–187.
- ↑ Siedliska (13), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 510.
- ↑ a b Gromada Siedliska // Andrzej Czerkawski, Tadeusz Jurga. Dla Ciebie Ojczyzno. Miejscowości, powiaty i województwa odznaczone orderami państwowymi. Wywanie drugie, uzupełnione. Warszawa: Sport i turystyka, 1970. 566 s. S. 470–472.
- ↑ Andrzej Kłos. Czym zawiniły groby w Siedliskach? // Zamość. Nasze miasto. 2016. (25 marca). http://zamosc.naszemiasto.pl/artykul/czym-zawinily-groby-w-siedliskach-artykul-i-apel-czytelnika,3687292,artgal,t,id,tm.html.