Wikipedia

Stare Przedmieście

osiedle w Gdańsku

Stare Przedmieście (niem. Vorstadt[1]) – osiedle w Gdańsku, w dzielnicy Śródmieście.

Stare Przedmieście na mapie Śródmieścia
Bastion Żubr
Baszta Biała
Stare Przedmieście - ul. Żabi Kruk, ok. 1900

Położenie administracyjne

edytuj

Stare Przedmieście jest położone w Historycznym Centrum Gdańska. Stanowi południowy kraniec dzielnicy Śródmieście. Należy do okręgu historycznego Gdańsk.

Sąsiednie podjednostki

edytuj

Położenie geograficzne

edytuj
 
Ruiny Baszty pod Zrębem
 
Targ Maślany i budynek gimnazjum miejskiego przy ul. Lastadia, ok. 1900

Stare Przedmieście jest równinnym terenem o długości południkowej ok. 1 kilometra i szerokości równoleżnikowej ok. 0,7 km.

Mianem Starego Przedmieścia określano i określa się do dziś tereny położone między Podwalem Przedmiejskim (dawniej: murami miejskimi) na północy oraz ciągiem ulic Okopowej i Trakt św. Wojciecha na zachodzie. Od wschodu osiedle ograniczone jest wodami Motławy i Nowej Motławy. Od południa osiedle otacza pas fortów, oblanych Opływem Motławy będącym dawną fosą.

Historia

edytuj

Stare Przedmieście zostało przyłączone w granice administracyjne miasta w XIV wieku, kiedy to wybudowano system fortyfikacji nad Opływem Motławy.

Od 1425 zwane było Przedmieściem, po 1945 przemianowane zostało na Stare Przedmieście. Początkowo sięgało od Podwala Przedmiejskiego do końca ul. Rzeźnickiej i Żabiego Kruku. W XVII wieku powiększyło się o tereny wokół Placu Wałowego, do Bramy Nizinnej i ul. Dolna Brama[2].

W latach 1617-1640 została zasypana fosa oddzielająca Stare Przedmieście od Głównego Miasta[3]. W 1650 roku powstał Targ Maślany, pełniący początkowo funkcję handlową. W drugiej połowie XIX wieku przemianowany na plac Wintera stał się reprezentacyjnym placem Gdańska, na którym funkcjonowała dwupiętrowa, neogotycka fontanna z kamienia, z tryskającymi wodą żeliwnymi smokami, zwieńczona ażurowym, żeliwnym baldachimem. Znajdujące się przy placu budynki dawnego Gimnazjum Miejskiego (powstałego w 1837 roku) przy ul. Lastadia 2 i bursy (dawny gmach Naddyrekcji Poczty Królewskiej z 1878) przy ul. Lastadia 41 mają od 2017 zostać podane rewitalizacji[4] (koszt 40 mln zł)[5].

W 1936 został ukończony gmach przy ul. Okopowej dla Die Deutsche Arbeitsfront, niemieckiego związku zawodowego[6] (obecnie mieści się w nim Pomorski Urząd Wojewódzki w Gdańsku).

Zbudowana po II wojnie światowej Trasa W-Z rozbiła Śródmieście oraz spowodowała odseparowanie Starego Przedmieścia od Głównego Miasta i degradację tego obszaru[7].

W drugiej dekadzie XXI wieku kolejne obiekty na terenie Starego Przedmieścia są przeznaczane do wyburzenia dla celów związanych z nowym budownictwem. W 2015 roku wyburzono obiekty dawnego dworca Gdańsk Brama Nizinna[8], zapowiedziano też wyburzenie dawnego lazaretu[9].

W 2018 ogłoszono, a w 2019 rozstrzygnięto konkurs urbanistyczno-architektoniczny na zagospodarowanie placu Wałowego w Gdańsku, który ma się stać miejscem rekreacji dla mieszkańców. Plac ten, zabudowany oryginalnymi, ponad 100-letnimi kamienicami, powstał jako skład na amunicję oraz miejsce musztry i ćwiczeń wojskowych. Znajdują się tu również Mała Zbrojownia oraz budynek dawnych koszar Wiebego. Dopiero w II połowie XIX wieku powstał tu miejski skwer z fontanną, która ma zostać odtworzona wraz z nawiązującym do oryginału ogrodzeniem[10][11]. Rozpoczęcie prac przewidziane jest w 2021 roku[12][13].

Zabytki[14] i interesujące miejsca

edytuj
 
Brama Nizinna
 
Mała Zbrojownia
 
Kościół św. Piotra i Pawła
 
Kościół Świętej Trójcy

Na Starym Przedmieściu zachowało się wiele umocnień i fortyfikacji dawnego Gdańska, jak np.:

W 2015 odsłonięto fragmenty splantowanego w XIX wieku Bastionu Kot[15][16].

Oprócz elementów fortyfikacyjnych znajdują się tam także:

Transport

edytuj

Stare Przedmieście jest ograniczone od zachodu drogą krajową 91 (E75) w postaci ul. Trakt Św. Wojciecha i ul. Okopowej. Od północy zaś ogranicza je droga wojewódzka nr 501 jako ul. Podwale Przedmiejskie. Przez całą szerokość osiedla biegnie ulica Toruńska, łącząca Stare Przedmieście z Dolnym Miastem poprzez Most Popielny.

Niegdyś na południowym krańcu osiedla, przy ul. Toruńskiej znajdował się początek pierwszego w Gdańsku dworca kolejowego - Gdańsk Brama Nizinna.

Komunikacja miejska

edytuj

Autobusy

edytuj

Przez teren osiedla kursują linie autobusowe.

Tramwaje

edytuj

Tramwaje kursowały w najbliższej okolicy w latach 1878-1971 r.[17][18] Oprócz tego na północnym krańcu osiedla czyli ul. Podwale Przedmiejskie, znajdują się dwa przystanki tramwajowe przystanki tramwajowe.

Kolej

edytuj

1 kwietnia 2015 oddany został do użytku nowy przystanek SKM Gdańsk Śródmieście.

Instytucje

edytuj


Przypisy

edytuj
  1. ↑ Dawne nazwy geograficzne. danzig-online.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-13)].
  2. ↑ Januszajtis: Zapomniane Stare Przedmieście. trojmiasto.gazeta.pl, 7 maja 2011. [dostęp 2011-05-07].
  3. ↑ Podwale Przedmiejskie. danzig.at.
  4. ↑ Nowy Targ Maślany. Siedziba Gdańskich Melioracji i biura do wynajęcia?
  5. ↑ Dariusz Gałązka Zabytki przy Lastadii odzyskają dawny blask
  6. ↑ Brunon Zwarra Wspomnienia gdańskiego bówki tom I., str. 211
  7. ↑ Jaka przyszłość czeka Podwale Przedmiejskie?. trojmiasto.pl, 26 grudnia 2010. [dostęp 2010-12-26].
  8. ↑ Rozbiórka obiektów kolejowych w Gdańsku. Znikają relikty dworca przy Bramie Nizinnej, gdansk.naszemiasto.pl, 2.03.2015 [dostęp: 26.07.2015]
  9. ↑ M. Adamkowicz, Zniknie dawny lazaret przy ul. Toruńskiej, "Dziennik Bałtycki", 22.07.2015 [dostęp: 26.07.2015]
  10. ↑ Kolejny etap rewitalizacji Dolnego Miasta w Gdańsku
  11. ↑ Plac Wałowy ma się zmienić. Fontanna, plac zabaw, udogodnienia dla pieszych
  12. ↑ Plac Wałowy będzie perełką Starego Przedmieścia. Rozstrzygnięto konkurs
  13. ↑ Plac Wałowy przejdzie metamorfozę. Podpisano umowę na projekt zagospodarowania
  14. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych 2011 woj. pomorskie. kobidz.pl.
  15. ↑ Rozebrany Kot i jego towarzysze. Bastiony Starego Przedmieścia
  16. ↑ Odkryto zapomniane kazamaty przy Okopowej
  17. ↑ www.encyklopediagdanska.pl
  18. ↑ www.ztm.gda.pl. [dostęp 2014-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-11)].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stare_Przedmieście&oldid=73734307”