Stefan Dybowski
Stefan Dybowski, ps. „Wojciech Bandos” (ur. 31 sierpnia 1903 w Kleczewie, zm. 30 października 1970 w Warszawie) – polski nauczyciel, działacz społeczny, działacz ruchu ludowego, żołnierz; poseł do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm Ustawodawczy (1947–1952), w latach 1947–1952 minister kultury i sztuki, w latach 1956–1963 redaktor naczelny i prezes zarządu Ludowej Spółdzielni Wydawniczej; bibliofil, bibliograf, członek założyciel Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Książki (1927).
| Data i miejsce urodzenia |
31 sierpnia 1903 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
30 października 1970 |
| Minister kultury i sztuki | |
| Okres |
od 6 lutego 1947 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Stefan Dybowski był synem Zofii i Teodora Dybowskiego, który od czasu strajku szkolnego w 1905 pozostawał pod stałym nadzorem policyjnym. Ojciec Teodora brał udział w powstaniu listopadowym. Władze rosyjskie zmusiły Teodora Dybowskiego i jego rodzinę do opuszczenia Zduńskiej Woli i zamieszkania w Piwonicach (obecnie dzielnica Kalisza), gdzie Teodor został nauczycielem[1]. Stefan Dybowski był starszym bratem Janusza Teodora Dybowskiego, pisarza.
Stefan Dybowski w 1920 brał ochotniczo udział w obronie Warszawy jako członek Brygady Syberyjskiej. Od 1921 do 1932 był prezesem oddziału Związku Strzeleckiego w Kaliszu. W Kaliszu ukończył[kiedy?] Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki[2], podjął następnie pracę jako nauczyciel w jednej z kaliskich szkół powszechnych. W 1923 był prezesem Koła Młodzieży Socjalistycznej w Kaliszu i przystąpił do Związku Nauczycielstwa Polskiego.
W 1927 został sekretarzem nowo założonego Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Książki[3][2]. W towarzystwie tym prowadził Dybowski regionalne prace bibliograficzne, celem których było opracowanie pełnej bibliografii druków wydanych przez drukarnie kaliskie i literatury dotyczącej Kalisza, wydał wtedy pracę W sprawie bibliografii literatury o Kaliszu (1928)[2][4]; zbiór kilkuset starodruków uległ zniszczeniu w czasie II wojny światowej (1939–1945)[2]. W 1937 ukończył studia w Państwowym Instytucie Nauczycielskim w Warszawie.
Był żołnierzem Batalionów Chłopskich, działaczem Stronnictwa Ludowego „Wola Ludu”, Stronnictwa Ludowego, a następnie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Był członkiem Rady Naczelnej SL (1945–1949), członkiem Naczelnego Komitetu Wykonawczego SL (1946–1949), członkiem Naczelnego Komitetu Wykonawczego ZSL (1949–1956) i zastępcą członka Naczelnego Komitetu ZSL (od grudnia 1956 do marca 1969). Redaktorem czasopisma regionalnego „Ziemia Kaliska”.
Od 1944 do 1945 był wicewojewodą kieleckim i członkiem prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach (w latach 1952–1954 jej przewodniczącym), a następnie – do 1947 – wojewodą białostockim. W latach 1947–1952 był ministrem kultury i sztuki w pierwszym rządzie Józefa Cyrankiewicza; w czasie urzędowania zorganizował m.in. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu[5] i Państwowe Muzeum na Majdanku[6]. Ponadto był posłem do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm Ustawodawczy.
W latach 1954–1956 był zastępcą profesora i prorektorem Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Warszawie. Od 1959 do 1963 był prezesem Ludowej Spółdzielni Wydawniczej, po czym został wykładowcą na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1959–1961 kierował Towarzystwem Przyjaźni Polsko-Albańskiej.
Był mężem Wandy z Nowickich (1905–1978), nauczycielki[7]. Jego córką była Zofia Dybowska-Aleksandrowicz.
Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A2-Tuje-5)[8].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1946)[9]
- Złoty Krzyż Zasługi (8 maja 1946)[10]
- Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy Rumuńskiej Republiki Ludowej (1948)[11]
- Wielka Wstęga Republikańskiego Orderu Zasługi (Węgry, 1948)[12]
Przypisy edytuj
- ↑ Piotr Sobolewski: Dybowscy. Radio Centrum, 10 grudnia 2014. [dostęp 2018-02-06].
- ↑ a b c d 100 lat „Kościuszki”: Szkoła Handlowa, Gimnazjum i Liceum im. Tadeuszka Kościuszki w Kaliszu: 1905–2005. Aneta Kolańczyk (red.). Kalisz: „Edytor”, 2005, s. 197–199. ISBN 83-922394-2-3.
- ↑ Ewa Andrysiak: Kaliscy bibliofile w międzywojniu. info.kalisz.pl. [dostęp 2018-02-06].
- ↑ Stefan Dybowski: W sprawie bibljografji literatury o Kaliszu. Kalisz: Drukarnia Wydawnicza, 1928, s. 1.
- ↑ Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 17 stycznia 1950 r. w sprawie nadania statutu Państwowemu Muzeum Oświęcim-Brzezinka (M.P. z 1950 r. nr 13, poz. 132).
- ↑ Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 17 stycznia 1950 r. w sprawie nadania statutu Państwowemu Muzeum na Majdanku (M.P. z 1950 r. nr 13, poz. 133).
- ↑ Andrzej Kędziora: Nota biograficzna w Zamościopedii. [dostęp 2023-06-19].
- ↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie. [dostęp 2019-11-14].
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490 („w II rocznicę P.K.W.N. w wyróżnieniu zasług na polu pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju”).
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 119, poz. 219 („za zasługi, położone przy organizacji administracji publicznej służby zdrowia, oświaty oraz za wydajną pracę”).
- ↑ Dekoracja odznaczeniami rumuńskimi Premiera i członków Rządu RP, „Trybuna Tygodnia”, nr 9 (1087), 29 lutego 1948, s. 3.
- ↑ Wysokie odznaczenia dla osobistości polskich i węgierskich, „Dziennik Zachodni”, nr 32, 1–2 lutego 1948, s. 1.
Bibliografia edytuj
- Encyklopedia Powszechna PWN (tom 1) z 1973.
- Tadeusz Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, Warszawa: PWN, 1991, s. 348, ISBN 83-01-10386-8, OCLC 69290887.