Stemona

*Stemona*
	; Stemona curtisii
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	pandanowce
Rodzina	Stemonaceae
Rodzaj	Stemona
	Nazwa systematyczna
	Stemona Lour.; Fl. Cochinch.: 404 (1790)
	Typ nomenklatoryczny
	Stemona tuberosa Lour..
Synonimy
	Roxburghia Roxb..;
	Roxburghia Roxb..;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stemona Lour. – rodzaj wieloletnich roślin z rodziny Stemonaceae, obejmujący 22 gatunki, występujące w Indiach^[5], Chinach, Japonii, Azji Południowo-Wschodniej i północnej Australii^[4]. Rośliny z tego rodzaju wytwarzają specyficzne, farmakoaktywne alkaloidy, w tym tuberostemoninę.

Morfologia

Pokrój: Półkrzewy lub pnącza^[6].

Korzenie: Bulwiaste, wrzecionowate, mięsiste^[6].

Łodyga: Wzniesiona, pnąca lub płożąca^[7].

Liście: Ulistnienie okółkowe, naprzeciwległe lub naprzemianległe, błyszczące^[6]. Liście u nasady ogonka tworzą poduszkę^[7].

Kwiaty: Kwiaty zebrane w wierzchotkowaty kwiatostan wyrastający z pachwiny liścia, rzadziej z ogonka liściowego lub żeberka. Okwiat pojedynczy, o listkach lancetowatych^[6], o długości do 6 cm^[7]. Pręciki wzniesione, osadzone u podstawy listków okwiatu, o nitkach wolnych lub złączonych u nasady^[6]. Główki pręcików z pylnikami osadzonymi brzusznie do nasady łącznika przedłużonego do okwiatopodobnego, równowąsko-lancetowatego, długiego wyrostka^[7]. Zalążnia górna^[6].

Owoce: Jajowata do podługowatej torebka. Nasiona podługowate, żeberkowane^[6], zawieszone na długim sznureczku z elajosomem w postaci pęcherzykowatych włosków^[7].

Biologia i ekologia

Rozwój: Wieloletnie geofity lub helofity, rzadziej pnącza lub chamefity^[4]. Kwitną Kwiaty emitują zapach padliny lub sera. Są zapylane przez muchówki^[7].

Siedlisko: Zacienione miejsca wzdłuż strumieniu w wilgotnych lasach równikowych.

Cechy fitochemiczne: Rośliny z rodzaju Stemona wytwarzają strukturalnie zróżnicowane alkaloidy, z grupy stenin (przede wszystkim tuberostemoninę), stemoamidów, tuberostemospironin, stemoamin i parwistemolin^[8]. W korzeniach Stemona tuberosa obecne są również glikozydy dwubenzylowe (stilbosteminy) o działaniu neuroprotekcyjnym^[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016): Należy do rodziny Stemonaceae, w rzędzie pandanowców (Pandanales) zaliczanych do jednoliściennych (monocots)^[2].

Gatunki^[4]

Stemona angusta I.R.H.Telford
Stemona aphylla Craib
Stemona australiana (Benth.) C.H.Wright
Stemona burkillii Prain
Stemona cochinchinensis Gagnep.
Stemona collinsiae Craib
Stemona curtisii Hook.f.
Stemona griffithiana Kurz
Stemona hutanguriana Chuakul
Stemona japonica (Blume) Miq.
Stemona javanica (Kunth) Engl.

Stemona kerrii Craib
Stemona kurzii Prain
Stemona lucida (R.Br.) Duyfjes
Stemona mairei (H.Lév.) K.Krause
Stemona parviflora C.H.Wright
Stemona phyllantha Gagnep.
Stemona pierrei Gagnep.
Stemona prostrata I.R.H.Telford
Stemona sessilifolia (Miq.) Miq.
Stemona squamigera Gagnep.
Stemona tuberosa Lour.

Zastosowanie

Rośliny lecznicze: Korzenie rośliny Stemona tuberosa są od starożytności stosowane w tradycyjnej medycynie chińskiej. Surowiec, radix stemonae, aplikowany jest w chorobach układu oddechowego, przede wszystkim w ostrym i przewlekłym kaszlu, krztuścu i gruźlicy, a także chorobach pasożytniczych, przede wszystkim owsicy i wszawicy^[10]. Współczesne badania farmakologiczne wykazały, że alkaloidy i dwubenzyle zawarte w tych roślinach wykazują działanie antybakteryjne, antygrzybicze, owadobójcze, przeciwrobacze, przeciwkaszlowe i rozszerzające oskrzela (relaksujące mięśnie gładkie dróg oddechowych)^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-02-19] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. Smithsonian Institution. [dostęp 2011-02-19].
↑ ^a ^b ^c ^d Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-19]. (ang.).
↑ C. Murugan. Stemona curtisii (Stemonaceae) – A New Record for India from the Bay Islands, Little Nicobar. „Rheedea”. 20 (2), s. 77-79, 2010.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Flora of China. Vol. 24: Stemonaceae. [dostęp 2011-02-19].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Klaus Kubitzki: Stemonaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 422-424. ISBN 3-540-64060-6. (ang.).
↑ Tom Maimone: Stemona alkaloids. The Scripps Research Institute. [dostęp 2011-02-19].
↑ Ki Yong Lee, Sang Hyun Sung i Young Choong Kim. Neuroprotective Bibenzyl Glycosides of Stemona tuberosa Roots. „J. Nat. Prod.”. 69, s. 679-681, 2006.
↑ Zhanwen Liu: Essentials of Chinese Medicine: Volume 2. Springer, s. 245. ISBN 978-1-84882-592-5.
↑ Chung Ki Sung, Takeatsu Kimura, Paul P. H. But, Ji-Xian Guo: International Collation of Traditional and Folk Medicine: Northeast Asia. World Scientific Pub Co Inc, s. 164. ISBN 978-981-02-3639-7.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-02-19] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. Smithsonian Institution. [dostęp 2011-02-19].

[kew-4] Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-19]. (ang.).

[5] C. Murugan. Stemona curtisii (Stemonaceae) – A New Record for India from the Bay Islands, Little Nicobar. „Rheedea”. 20 (2), s. 77-79, 2010.

[foc-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Flora of China. Vol. 24: Stemonaceae. [dostęp 2011-02-19].

[kub-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Klaus Kubitzki: Stemonaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 422-424. ISBN 3-540-64060-6. (ang.).

[8] Tom Maimone: Stemona alkaloids. The Scripps Research Institute. [dostęp 2011-02-19].

[9] Ki Yong Lee, Sang Hyun Sung i Young Choong Kim. Neuroprotective Bibenzyl Glycosides of Stemona tuberosa Roots. „J. Nat. Prod.”. 69, s. 679-681, 2006.

[10] Zhanwen Liu: Essentials of Chinese Medicine: Volume 2. Springer, s. 245. ISBN 978-1-84882-592-5.

[11] Chung Ki Sung, Takeatsu Kimura, Paul P. H. But, Ji-Xian Guo: International Collation of Traditional and Folk Medicine: Northeast Asia. World Scientific Pub Co Inc, s. 164. ISBN 978-981-02-3639-7.

[5]

[4]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]