Szczur timorski

gatunek ssaka

Szczur timorski[4] (Rattus timorensis) – gatunek ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący w południowo-wschodniej Azji; według IUCN brak jest danych na określenie status zagrożenia tego gatunku.

Szczur timorski
Rattus timorensis[1]
Kitchener, Aplin & Boeadi, 1991[2]
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Podrodzina

myszy

Plemię

Rattini

Rodzaj

szczur

Gatunek

szczur timorski

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

brak danych

Zasięg występowania

edytuj

Szczur timorski znany jest tylko z miejsca typowego w zachodniej części wyspy Timor, w części należącej do Indonezji[5]. Z zapisu subfosylnego wynika, że gatunek ten mógł zamieszkiwać większy obszar[3].

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1991 roku australijsko-indonezyjski zespół zoologów (Australijczycy Darrell J. Kitchener i Ken Aplin oraz Indonezyjczyk Bapak Boeadi), nadając mu nazwę Rattus timorensis[2]. Holotyp pochodził z obszaru 7 km na wschód od Desa Nenas (około 9°31′00″S 126°16′00″E/-9,516667 126,266667), na wysokości 1900 m n.p.m., na górze Gunung Mutis, na Timorze, na Małych Wyspach Sundajskich, w Indonezji[6]. Holotypem była dorosła samica o numerze katalogowym WAM M34827 (skóra przygotowana była jako „okaz szafkowy”, tusza utrwalona w 10% w formalinie i zakonserwowana w 70% w etanolu; wątroba, nerki, próbki krwi znajdowały się w ultra-zamrażaniu w Western Australian Museum) odłowiona w pozostałościach lasu górskiego[2].

Pokrewieństwa filogenetyczne R. timorensis są niejasne, ale w oparciu o analizę immunologiczną albumin i niepublikowaną elektroforezę allozymów wydaje się, że jest on bliżej spokrewniony z Komodomys rintjanus i Bunomys chrysocomus, co sugeruje, że R. timorensis powinien być umiejscowiony w innym rodzaju[6][7][5], zwłaszcza że autorzy formalnego opisu stwierdzili, że jego umieszczenie w Rattus jest niepewne[8]. R. timorensis jest znany z dużej serii szczątków subfosylnych zebranych przez Iana Glovera i występujących na całym obszarze Timoru[9]. Istnieje jeszcze jeden nieopisany gatunek szczura z Timoru odłowiony w 2003 roku przez Kena Aplina, również reprezentowany przez duże serie w zbiorach subfosylnych Glovera[6][7]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[5].

Etymologia

edytuj
  • Rattus: łac. rattus „szczur”[10].
  • timorensis: Timor, Indonezja[11].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) 157 mm, długość ogona 77 mm i więcej, długość ucha 20,5 mm, długość tylnej stopy 30 mm; masa ciała 112 g[7]. Szczur timorski jest mały i charakterystyczny, z miękkim i stosunkowo długim futrem. Strona grzbietowa jest koloru przeważnie oliwkowobrązowego z ciemnobrązowymi włosami ochronnymi (włosy ochronne na zadzie zakończone jasnym cynamonowym odcieniem) z końcówką w kolorze brązowooliwkowym. Boki ciała są ciemnooliwkowe, nakrapiane cynamonowym odcieniem, który przechodzi w jasny odcień na stronie brzusznej[7]. Przednie stopy są białe, natomiast tylne – neutralnie szare z białymi palcami, obie są ochrowołososiowe od strony brzusznej. Uszy są małe, zaokrąglone i ciemnoszare; włosy czuciowe długie[7]. Długość ogona jest nieznana, ponieważ ogon okazu typowego był złamany, ale jest wyraźnie dwukolorowy, u góry neutralnie szary, zaś u dołu biały, pokryty krótkim włosiem[7]. Czaszka jest gładka, z długim rostrum w porównaniu do innych gatunków z rodzaju Rattus[5]. Występują trzy pary sutków: jedna pod pachą i dwie pachwinowe[7].

Ekologia

edytuj

Szczur timorski zamieszkuje górski las deszczowy na wysokości około 1900 m n.p.m. (szczątki subfosylne znaleziono na wysokości 500 m n.p.m.)[3][7]. Okaz typowy został wydobyty z tuneli w stromym wąwozie erozyjnym[3].

Brak danych na temat nawyków pokarmowych, składu diety, aktywności dobowej, migracji, rozrodu i organizacji społecznej[7].

Status zagrożenia i ochrona

edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii DD (ang. Data Deficient „brak danych”)[3]. Brak jest informacji o aktualnym stanie populacji[3]. Gatunek ten nie został odnotowany podczas kilkutygodniowych prac badawczych prowadzonych na nieco mniejszych wysokościach (około 1500 m n.p.m.), co sugeruje, że jest niezwykle rzadki[3]. Możliwe, że występuje szerzej, ale na Timorze pozostało bardzo mało odpowiednich dla niego siedlisk[3]. Zagrożeniem dla tego gatunku są rozległe utraty siedlisk i wylesianie spowodowane wypalaniem i wypasem na obszarze całego Timoru[3][7]; wypalanie jest na ogół niekontrolowane i może łatwo rozprzestrzenić się na lasy eukaliptusowe oraz na pozostałości lasów rodzimych[7]. Zachodzi pilna potrzeba badań, aby w pełni zrozumieć historię naturalną, taksonomię i zagrożenia dla szczura timorskiego[7].

Przypisy

edytuj
  1. Rattus timorensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c Kitchener, Aplin i Boeadi 1991 ↓, s. 446.
  3. a b c d e f g h i E. Clayton & R. Kennerley, Rattus timorensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2021-3 [dostęp 2022-01-15] (ang.).
  4. Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 280. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  5. a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 476–477. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  6. a b c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rattus timorensis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-06].
  7. a b c d e f g h i j k l Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 842–843. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  8. Kitchener, Aplin i Boeadi 1991 ↓, s. 445.
  9. I. Glover. Archaeology in eastern Timor, 1966-67. „Terra Australis”. 11, s. 78–79, 1986. (ang.). 
  10. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 601, 1904. (ang.). 
  11. Kitchener, Aplin i Boeadi 1991 ↓, s. 454.

Bibliografia

edytuj