TS-1/34 Promyk
TS-1/34 "Promyk" – polski szybowiec wyczynowy zbudowany w dwudziestoleciu międzywojennym.
| |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Konstruktor | |
| Typ | |
| Konstrukcja |
drewniana |
| Załoga |
1 |
| Historia | |
| Data oblotu | |
| Wycofanie ze służby | |
| Liczba egz. |
1 |
| Dane techniczne | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
11,8 m |
| Wydłużenie |
10,2 |
| Długość |
6 m |
| Wysokość |
1,5 m |
| Powierzchnia nośna |
13,6 m² |
| Masa | |
| Własna |
105 kg |
| Użyteczna |
90 kg |
| Startowa |
195 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość minimalna |
42 km/h |
| Prędkość ekonomiczna |
55 km/h |
| Prędkość optymalna |
80 km/h |
| Prędkość min. opadania |
0,79 m/s |
| Doskonałość maks. |
22,5 (przy 80 km/h) |
| Dane operacyjne | |
| Użytkownicy | |
| Polska | |
Historia edytuj
Koncepcja szybowca powstała w 1934 roku, kiedy to inżynierowie Tadeusz Tarczyński i Wiesław Stępniewski opracowali założenia dla szybowca o małej rozpiętości skrzydeł[1]. Był to pomysł wynikający z dyskusji i badań przeprowadzonych w tym czasie wielu krajach[2].
Do realizacji projektu, z powodów problemów finansowych Warsztatów Szybowcowych ZASPL oraz przeniesienia inż. Stępniewskiego z PZL do Instytutu Techniki Szybownictwa we Lwowie, doszło dopiero w 1936 roku[3]. Była to pierwsza w Polsce konstrukcja, w której zastosowano klapy. W ITS opracowano dokumentację konstrukcyjną, nie powstała natomiast dokumentacja szczegółowa. Sprawdzano w ten sposób możliwość prowadzenia produkcji w oparciu o dokumentację uproszczoną[4].
Warsztaty Szybowcowe ZASPL ukończyły budowę prototypu na początku 1937 roku. Oblotu szybowca dokonał Zbigniew Żabski na lotnisku w Skniłowie. Następnie został przekazany do Instytutu Technicznego Lotnictwa w Warszawie do dalszych badań[2]. Potwierdziły one bardzo dobre osiągi i własności pilotażowe szybowca. Odznaczał się bardzo dobrą sterownością na dużych kątach natarcia[5]. Zastosowane w szybowcu klapy dawały możliwość krążenia z prędkościami poniżej 50 km/h, skracały znacznie start za samolotem oraz mogły być wykorzystywane jako hamulec aerodynamiczny[6].
Jesienią 1937 roku inż. Zbigniew Oleński na podstawie badań własności lotnych szybowca opracował technikę walki powietrznej z użyciem klap, którą później zaprezentował Brytyjczykom w bazie RAF w Farnborough[7].
Szybowiec został przekazany do szkoły szybowcowej w Bezmiechowej, gdzie był używany do wybuchu II wojny światowej[7]. Z uwagi na jednoczęściową konstrukcję płata, utrudniającą transport, szybowiec nie był wykorzystywany do przelotów. Konstruktorzy opracowali wersję rozwojową oznaczoną jako TS-2, jednak wybuch wojny przerwał dalsze prace. Jedyny istniejący egzemplarz nie przetrwał wojny[4].
Konstrukcja edytuj
Jednomiejscowy szybowiec wyczynowy w układzie wolnonośnego grzbietopłatu o konstrukcji drewnianej.
Kadłub o konstrukcji półskorupowej, zakończony statecznikiem pionowym. Osłona kabiny jednoczęściowa, zdejmowana.
Płat o obrysie trapezowym, jednoczęściowy, jednodźwigarowy. Mocowany trzema sworzniami do wieżyczki nad kadłubem. Wyposażony w lotki oraz klapy z zamykanym przepływem konstrukcji Rudolfa Matza.
Usterzenie klasyczne, krzyżowe. Usterzenie poziome płytowe, wychylane różnicowo, zamontowane na dwóch wysięgnikach do kadłuba. Statecznik poziomy i pionowy o konstrukcji i pokryciu drewnianym, stery kryte płótnem.
Podwozie jednotorowe z płozą podkadłubową amortyzowaną dętką i płozą ogonową[8][6].
Malowanie edytuj
Cały szybowiec był malowany na kremowo, z czerwonym noskiem kadłuba, pasem wzdłuż kadłuba i środkową częścią skrzydła. Na stateczniku znajdował się napis TS-1/34 Promyk i logo ZASPL[9].
Przypisy edytuj
- ↑ Przegląd ostatnich polskich szybowców. „Skrzydlata Polska”. 8/1937, s. 194-195, sierpień 1937. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- ↑ a b Jerzy B. Cynk 1971 ↓, s. 702.
- ↑ TS-1 / 34 Promyk. piotrp.de. [dostęp 2019-10-14]. (pol.).
- ↑ a b Andrzej Glass 1976 ↓, s. 406.
- ↑ Feliks Pawłowicz: Szybowiec wyczynowy TS-1/34 „Promyk”. „Skrzydlata Polska”. 41/1957, s. 16, 8 października 1957. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- ↑ a b Polski szybowiec o małej rozpiętości TS-1/34 - „Promyk”. „Skrzydlata Polska”. 5/1938, s. 151, maj 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- ↑ a b Jerzy B. Cynk 1971 ↓, s. 703.
- ↑ Andrzej Glass 1976 ↓, s. 406-407.
- ↑ Andrzej Glass 1976 ↓, s. 407.
Bibliografia edytuj
- Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company, 1971. ISBN 0-370-00085-4. OCLC 831346721.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976. OCLC 830596725.