Tadeusz Pawlikowski (reżyser)
Tadeusz Pawlikowski (ur. 9 listopada 1861 w Medyce, zm. 28 września 1915 w Krakowie) – reżyser i dyrektor teatrów.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
reżyser |
| Małżeństwo |
Idalia Pawlikowska |
Życiorys
edytujSyn Mieczysława Gwalberta, brat Jana Gwalberta.
Ukończył szkołę średnią w Krakowie, po czym wyjechał na studia muzyczne za granicę. Studiował w Lipsku, Wiedniu, Weimarze, Meiningen. Studiów nie ukończył, wrócił do kraju w 1885 roku[1] i wstąpił do prowincjonalnej trupy teatralnej występującej w Galicji. Następnie przyjechał do Krakowa, gdzie parał się krytyką teatralną. W tygodniku „Nasz Kraj” ogłosił pierwsze polskie przekłady tekstów E.G. Craiga. Pisał także recenzje muzyczne w „Nowej Reformie” oraz w „Czasie”[1].
Był dyrektorem Teatru Miejskiego w Krakowie w latach 1893–1899 i 1913-1915[1] i teatru Miejskiego we Lwowie w latach 1900–1906[2]. Pawlikowski objął dyrekcję i kierownictwo artystyczne teatru lwowskiego po uroczystym oddaniu do użytku w dniu 4 października 1900 nowego gmachu przy Wałach Hetmańskich. W pierwszym sezonie teatralnym wystawił 71 utworów dramatycznych, przy czym w pierwszych trzech miesiącach aż 28 premier. W ciągu sześciu sezonów wystawił na scenie lwowskiej 302 utwory dramatyczne, w tym 144 polskich. W czasie pięciu sezonów operowych wystawił także 43 opery, w tym 17 premier nowości. Pawlikowski był reżyserem wielu z nich.
Wprowadził do swoich teatrów repertuar nowatorski, m.in. dramaty H. Ibsena, M. Maeterlincka. Za jego dyrekcji w teatrze krakowskim debiutowało wielu znanych później dramatopisarzy, m.in. T. Miciński, S. Przybyszewski, S. Wyspiański.
W teatrze był propagatorem nowoczesnych środków inscenizacji – autentyzmu dekoracji, kostiumu, rekwizytów. Zwracał uwagę na właściwe oświetlenie, efekty dźwiękowe. Przywiązywał dużą wagę do precyzyjnej kompozycji scen zbiorowych[3].
W 1898 roku zapoczątkował w teatrze w Krakowie przedstawienia benefisowe, które odbywały się 1 maja. Dochód z nich był przeznaczony na płace dla personelu technicznego teatru. We Lwowie natomiast dochód przeznaczał na cele oświatowe organizacji robotniczych[1].
Z inicjatywy Pawlikowskiego 14 listopada 1896 roku w Teatrze Miejskim w Krakowie po raz pierwszy odbył się pokaz „Żywe Fotografie przedstawione za pomocą Kinematografu - wynalazku Augusta i Ludwika Lumière z Lyonu”[1].
Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze X[4].
Na początku XX wieku był związany z aktorką Konstancją Bednarzewską[5]. Jego żoną była Idalia z domu Kotarbińska (zm. 1937)[6].
Upamiętnienie
edytuj- W Krakowie, na elewacji domu przy Placu Matejki 6, gdzie mieszkał pod koniec swojego życia znajduje się tablica upamiętniająca Pawlikowskiego[1][2];
- W Krakowie od 1951 roku jest patronem ulicy w I dzielnicy Stare Miasto na Piasku[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Teresa Stanisławska, Jan Adamczewski: Kraków ulica imienia. Kraków: Oficyna Wydawnicza „BIK”, 2000, s. 175, ISBN 83-87023-08-6.
- ↑ a b Kazimierz Kisielewski: Ludzie, zdarzenia, zabytki. Tablice pamiątkowe o sławnych ludziach w Krakowie. Kraków: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej Oddział w Krakowie, 1984, s. 24.
- ↑ Nowa encyklopedia PWN. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 807, ISBN 83-01-11967-5.
- ↑ Karolina Grodziska-Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939). Wyd. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 131. ISBN 83-08-01428-3.
- ↑ Sensacyjny romans. „Nowości Illustrowane”. Nr 38, s. 15, 18 września 1909.
- ↑ Zgon wdowy po dyr. Pawlikowskim. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 179 z 11 sierpnia 1937.
Bibliografia
edytuj- Franciszek Pajączkowski – Teatr lwowski pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego 1900-1906, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1961
Linki zewnętrzne
edytuj- Tadeusz Pawlikowski, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22].