Tank Piłsudskiego (inna nazwa Józef Piłsudski) – polski improwizowany samochód pancerny z okresu wojny polsko-ukraińskiej. Tank Piłsudskiego powstał na podstawie samochodu ciężarowego nieznanej marki[1].

Tank Piłsudskiego
Ilustracja
Polski automobil pancerny obrońców Lwowa z widocznym orłem i flagą USA
Dane podstawowe
Państwo

 Polska

Typ pojazdu

samochód pancerny

Trakcja

kołowa

Załoga

7-8

Historia
Produkcja

listopad 1918

Egzemplarze

1

Dane techniczne
Długość

ok. 6,2 m

Wysokość

ok. 2,20 m

Masa

ok. 5 ton

Dane operacyjne
Uzbrojenie
4 karabiny maszynowe
Użytkownicy
Polska

Historia

edytuj
 
Tank Piłsudskiego na ulicach Lwowa w dniu oswobodzenia miasta przez Polaków 22 listopada 1918

Po wybuchu walk we Lwowie zrodził się pomysł zbudowania samochodu pancernego, który miałby wspierać szturm piechoty na zajęte przez wroga budynki.

5 listopada ppor. Edward Sas-Świstelnicki otrzymał od kpt. Tadeusza Kudelskiego polecenie zorganizowania samochodu pancernego, natomiast projekt pojazdu opracował prof. Antoni Markowski, który kierował budową[2]. Budowa pojazdu w Warsztatach Kolejowych trwała kilka dni do 7 listopada, gdy komendantem auta został mianowany ppor. Świstelnicki[3][4][1].

Pojazd ruszył do boju już 9 listopada, kiedy to wspierał atak oddziału por. Kazimierza Schleyena przez Ogród Jezuicki. Poza dowódcą pozostałą załogę stanowili: Eugeniusz Bernacki i Władysław Kubala (kierowcy) oraz Mieczysław Kretowicz, Edward Kustanowicz, Bronisław Nizioł i Stefan Zambelli (celowniczy karabinów maszynowych). Atak pojazdu został zatrzymany przez ustawioną przeszkodę, a następnie pojazd silnie ostrzelano. Na domiar złego trzy z czterech karabinów maszynowych będących uzbrojeniem pojazdu uległy zacięciu. Wobec tego pojazd został wycofany[1].

 
Tank Piłsudski

Za główny sukces taktyczny Tanku podczas natarcia 9 listopada uznaje się ściągnięcie na siebie większości ognia broni maszynowej Ukraińców, co znacznie ograniczyło i tak poważne straty polskiej piechoty, oraz wyeliminowanie obsług nieprzyjacielskich karabinów maszynowych w Pałacu Gołuchowskich. W efekcie natarcia udało się opanować kwartał zabudowy na południe od Ogrodu Jezuickiego, oraz zająć gmach Poczty Głównej[5].

Po kilku dniach obsługi, następnie po kolizji auta z drzewem oraz po załamaniu się obrony Ukraińców, w okresie trwających walk pozycyjnych załoga pojazdu stanowiła rezerwę bojową V odcinka, jedynie incydentalnie biorąc udział w akcji[6]. Na koniec zmagań, 22 listopada tank został skierowany na rogatkę Łyczakowską celem zabezpieczenia, po czym na plac Krakowski, gdzie zastał go zwycięski koniec obrony Lwowa[7]

Dalsze losy pojazdu nie zostały ustalone, prawdopodobnie wraz z drugim pojazdem (Kresowiec) wszedł w skład oddziału znanego jako Związek Aut Pancernych[1].

Rekonstrukcja

edytuj
 
Współczesna rekonstrukcja Tanku Piłsudskiego

W 2018 odtworzenia pojazdu podjęła się Fundacja Kolejowe Przysposobienie Wojskowe. Z powodu braku dokumentacji, wymiary zostały obliczone według widocznej na jednym ze zdjęć lwowskiej kamienicy, która przetrwała do czasów współczesnych, służąc za skalę.

Pancerz właściwy wykonano z kilkumilimetrowej blachy, jako siatkę zabezpieczającą pojazd od spodu wykorzystano tzw. "siatkę Ledóchowskiego".

Replika pojazdu zaprezentowana została pierwszy raz publicznie na obchodach stulecia odzyskania niepodległości, 11 listopada 2018 roku.[8]

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Janusz Magnuski: Samochody pancerne Wojska Polskiego 1918-1939. Wyd. I. Warszawa: WiS, 1993, s. 28-29. ISBN 83-86028-00-9. (pol.).
  2. Edward Świstelnicki Sas: Szkoła Sienkiewicza – auto pancerne „Józef Piłsudski”. W: Jarosław Waniorek (red.): Obrona Lwowa. 1-22 listopada 1918. Tom 2. Źródła do dziejów walk o Lwów i województwa południowo-wschodnie 1918-1920. Relacje uczestników. Warszawa: 1993, s. 548. ISBN 83-85218-56-4.
  3. Edward Świstelnicki Sas: Szkoła Sienkiewicza – auto pancerne „Józef Piłsudski”. W: Jarosław Waniorek (red.): Obrona Lwowa. 1-22 listopada 1918. Tom 2. Źródła do dziejów walk o Lwów i województwa południowo-wschodnie 1918-1920. Relacje uczestników. Warszawa: 1993, s. 549. ISBN 83-85218-56-4.
  4. Witold Ławrynowicz. Początki polskiej broni pancernej. „Glaukopis”. 4, s. 220-222, 2006. 
  5. Julian Stachiewicz, Obrona Lwowa 1-22 listopada 1918. 2, Relacje uczestników, Lwów 1936, s. 695-713
  6. Edward Świstelnicki Sas: Szkoła Sienkiewicza – auto pancerne „Józef Piłsudski”. W: Jarosław Waniorek (red.): Obrona Lwowa. 1-22 listopada 1918. Tom 2. Źródła do dziejów walk o Lwów i województwa południowo-wschodnie 1918-1920. Relacje uczestników. Warszawa: 1993, s. 550-552. ISBN 83-85218-56-4.
  7. Edward Świstelnicki Sas: Szkoła Sienkiewicza – auto pancerne „Józef Piłsudski”. W: Jarosław Waniorek (red.): Obrona Lwowa. 1-22 listopada 1918. Tom 2. Źródła do dziejów walk o Lwów i województwa południowo-wschodnie 1918-1920. Relacje uczestników. Warszawa: 1993, s. 552. ISBN 83-85218-56-4.
  8. https://web.archive.org/web/20181111000048/http://fkpw.pl/tank/ [dostęp 10.11.2018]

Linki zewnętrzne

edytuj