Tokad
Tokad – turecki torpedowiec z początku XX wieku, jedna z siedmiu zbudowanych we Włoszech jednostek typu Antalya. Okręt został zwodowany w 1904 roku w stoczni Ansaldo w Genui, a w skład marynarki Imperium Osmańskiego wszedł w grudniu 1906 roku. Torpedowiec wziął udział w wojnie włosko-tureckiej, podczas której został 29 września 1911 roku wyrzucony na brzeg po starciu z włoskimi niszczycielami, a następnie samozatopiony w porcie Preweza 5 listopada tego roku. Po zajęciu miasta przez Greków podczas I wojny bałkańskiej okręt podniesiono i w 1913 roku wcielono do Wasilikon Naftikon pod nazwą „Tatoi”. Jednostka została wycofana ze służby w 1916 roku.
 Siostrzany torpedowiec „Draç” w Stambule w 1910 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
kwiecień 1904 |
| Wodowanie |
1904 |
 Imperium Osmańskie
| |
| Wejście do służby |
grudzień 1906 |
| Wycofanie ze służby |
samozatopiony 5 listopada 1911 |
 Wasilikon Naftikon
| |
| Nazwa |
„Tatoi” (gr. „Τατόι”) |
| Wejście do służby |
1913 |
| Wycofanie ze służby |
1916 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 165 ton |
| Długość |
całkowita: 51 metrów |
| Szerokość |
5,7 metra |
| Zanurzenie |
1,4 metra |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe o łącznej mocy 2700 KM 2 kotły, 2 śruby | |
| Prędkość |
26 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 2 działka kal. 37 mm (2 x I) 4 torpedy | |
| Wyrzutnie torpedowe |
2 × 450 mm (2 x I) |
| Załoga |
30 |
Projekt i budowa
edytujSiedem torpedowców typu Antalya zostało zamówionych przez Turcję we Włoszech w 1904 roku[1]. Jednostki były niemal identyczne jak okręty typu Akhisar, różniąc się siłownią o większej mocy[1].
„Tokad” zbudowany został w stoczni Ansaldo w Genui (numer stoczniowy 137)[1][2]. Stępkę okrętu położono w kwietniu 1904 roku i w tym samym roku został zwodowany[2][3]. W 1905 roku przeprowadzono próby morskie, a 29 listopada 1906 roku torpedowiec został odebrany przez zamawiającego w Genui[2].
Dane taktyczno-techniczne
edytujOkręt był torpedowcem z kadłubem wykonanym ze stali, podzielonym na dziewięć przedziałów wodoszczelnych[1][2]. Długość całkowita wynosiła 51 metrów (50,5 metra między pionami) szerokość 5,7 metra i zanurzenie 1,4 metra[1][2]. Wyporność normalna wynosiła 165 ton[1][2]. Jednostka napędzana była przez dwie pionowe, trzycylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania Ansaldo o łącznej mocy 2700 KM, do których parę dostarczały dwa kotły wodnorurkowe (także produkcji Ansaldo)[2][3][a]. Prędkość maksymalna napędzanego dwoma śrubami okrętu wynosiła 26 węzłów[1][2][b]. Okręt zabierał zapas 60 ton węgla[1][3].
Na uzbrojenie artyleryjskie jednostki składały się dwa pojedyncze działka kalibru 37 mm Hotchkiss QF L/20 z zapasem 250 nabojów[2][3]. Broń torpedową stanowiły zamontowane na pokładzie (z przodu i tyłu sterówki dwie pojedyncze obracalne wyrzutnie kal. 450 mm, z łącznym zapasem czterech torped[2][3].
Załoga okrętu składała się z 4 oficerów i 26 podoficerów i marynarzy[2][3][c].
Służba
edytuj„Tokad” został przyjęty w skład marynarki wojennej Imperium Osmańskiego w grudniu 1906 roku w Stambule[2][3]. 29 września 1911 roku, podczas wojny włosko-tureckiej, płynące do Singin torpedowce „Tokad” i „Antalya” zostały nieopodal Korfu zaatakowane przez włoskie niszczyciele „Artigliere”, „Corazziere”, „Alpino”, „Fuciliere” i „Zeffiro”[4][5]. Tureckie okręty rozdzieliły się i próbowały ucieczki, która w przypadku „Tokada” nie zakończyła się powodzeniem – ścigające do trzy niszczyciele trafiły torpedowiec 15 pociskami, powodując pożary i zmuszając okręt do wyrzucenia na brzeg w pobliżu bazy w Preweza (na pokładzie torpedowca śmierć poniosło osiem lub dziewięć osób)[4][5]. Na początku listopada wrak „Tokada” przeholowano do Preweza, jednak już 5 listopada jednostka została samozatopiona w porcie[2].
Po zajęciu 31 października 1912 roku Prewezy przez Greków podczas I wojny bałkańskiej, 29 listopada okręt został podniesiony[6]. W 1913 roku jednostkę wcielono do Wasilikon Naftikon pod nazwą „Tatoi” (gr. „Τατόι”)[2][7]. Uzbrojenie artyleryjskie pozostawiono bez zmian, zdemontowano natomiast jedną wyrzutnię torpedową[7]. Okręt został wycofany ze służby w 1916 roku[2][7].
Uwagi
edytuj- ↑ Brassey 1912 ↓, s. 265 podaje, że moc maszyn wynosiła 2200 KM.
- ↑ Brassey 1912 ↓, s. 265 podaje, że okręt osiągał prędkość 24 węzły.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 podaje, że załoga okrętu liczyła 20 osób.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 156.
- ↑ a b c d e f g Gogin 2021A ↓.
- ↑ a b Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 15.
- ↑ a b Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 432.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 20, 156.
- ↑ a b c Gogin 2021N ↓.
Bibliografia
edytuj- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: ANTALYA torpedo boats (1906-1907). Navypedia. [dostęp 2021-12-09]. (ang.).
- Ivan Gogin: Tatoi torpedo boats (1906/1913). Navypedia. [dostęp 2021-12-09]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4.
- Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
- The Naval Annual, 1912. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1912. (ang.).