Toryt jest rzadkim krzemianem toru, który krystalizuje w układzie tetragonalnym. Jest izomorficzny z cyrkonem i hafnonem. Jest najpowszechniejszym minerałem toru i niemal zawsze jest silnie promieniotwórczy. Toryt został odkryty w 1828 roku na norweskiej wyspie Lovo, przez pastora i mineraloga Hansa Thrane Esmarka, który wysłał pierwszą próbkę minerału do swojego ojca, Jensa Esmarka, będącego profesorem mineralogii i geologii. Nazwa minerału, nadana w 1829 roku, odzwierciedla jego dużą zawartość toru.

Toryt
Ilustracja
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

(Th,U)SiO4

Twardość w skali Mohsa

4,5-5[1]

Przełam

muszlowy

Łupliwość

wyraźna na {110}

Pokrój kryształu

kwadratowe graniastosłupy, pseudo-ośmiościenne kryształy, masywne

Układ krystalograficzny

tetragonalny, klasa podwójnej piramidy dytetragonalnej (4/m 2/m 2/m)

Właściwości mechaniczne

kruchy

Gęstość minerału

6,63 – 7,20 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

żółty, brązowy, ciemnobrązowy, czarny

Rysa

jasnopomarańczowa do ciemnobrązowej

Połysk

szklisty do żywicowatego

Współczynnik załamania

n? = 1.790 – 1.840 n? = 1.780 – 1.820

Inne

dwójłomność (? = 0.010 – 0.020), niemal nieprzezroczysty, przezroczysty w cienkich warstwach

Dodatkowe dane
Szczególne własności

promieniotwórczy

Występowanie

edytuj

Próbki torytu z reguły pochodzą z magmowych pegmatytów, wulkanicznych skał ekstruzyjnych, żył hydrotermalnych i z połączeń ze skałami metamorficznymi. Występuje także w postaci drobnych ziarenek w piaskach detrytustycznych. Kryształy są rzadko spotykane, dobrze ukształtowane krótkie, graniaste kryształy o piramidalnych zakończeniach. Ogólnie występuje z cyrkonem, monacytem, gadolinitem, fergusonitem, uraninitem, itrialitem i pirochlorem[1].
Toryt obecnie jest ważną rudą uranu. Odmiana torytu, nazywana uranotorytem, jest szczególnie bogata w uran i była ważną rudą uranu w kopalni Madawaska w Bancroft w Kanadzie. Inną odmianą torytu jest między innymi[2] pomarańczowy orangit[3] i kalcytoryt ((Th, Ca2)SiO4*3,5H2O)[4], zawierający śladowe ilości wapnia.
Toryt może być znaleziony w około 660 lokalizacjach niemal na całym świecie[5], między innymi w Kanadzie, USA, Chinach, Norwegii, Niemczech, Rosji, Brazylii, Australii, Madagaskarze i Szwecji.

Właściwości

edytuj
 
Toryt w Muzeum Narodowe w Pradze

Toryt jest minerałem metamiktycznym i uwodnionym, optycznie izotropicznym i amorficzny. Ze względu na zróżnicowany skład, jego gęstość waha się w przedziale 4,0 do 7,2 g/cm3[1][6]. Twardość 4,5 w skali Mohsa, o połysku szklistym lub żywicowatym. Koloru zazwyczaj czarnego, ale także ciemnobrązowego, pomarańczowego i ciemnozielonego.
Ze względu na to, że toryt jest minerałem metamiktycznym, jego wewnętrzna struktura krystaliczna na skutek promieniowania może zostać zniszczona, przy zachowaniu jednocześnie postaci zewnętrznej kryształu.

Przypisy

edytuj