Ujsoły (gmina)

gmina wiejska w województwie śląskim

Ujsołygmina wiejska w województwie śląskim, w powiecie żywieckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bielskim.

Ujsoły
gmina wiejska
ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

żywiecki

TERC

2417142

Siedziba

Ujsoły

Wójt

Tadeusz Piętka (2000)

Powierzchnia

109,95 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności


4552[1]

• gęstość

41,5 os./km²

Nr kierunkowy

33

Tablice rejestracyjne

SZY

Adres urzędu:
Gminna 1
34-371 Ujsoły
Położenie na mapie powiatu
Położenie na mapie powiatu
49°28′56″N 19°08′20″E/49,482222 19,138889
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Gmina Ujsoły położona jest w południowej części województwa śląskiego, w Beskidzie Żywieckim, tuż przy granicy ze Słowacją[2]. Gmina ma charakter typowo górski, zajmuje obszar prawie 11 tysięcy ha podzielony na cztery sołectwa: Ujsoły, Glinka, Złatna, Soblówka zamieszkiwane przez prawie 5 tysięcy osób.

Siedziba gminy to Ujsoły.

Ujsoły to jeden z najbardziej dziewiczych zakątków Polski. Największym bogactwem tej ziemi są lasy zajmujące ponad 70% powierzchni całej gminy. W celu ochrony tego cennego przyrodniczo terenu włączono cały obszar gminy w obręb Żywieckiego Parku Krajobrazowego i utworzono 3 rezerwaty przyrody: Oszast, Muńcuł, Dziobaki chroniące pozostałości prastarej puszczy karpackiej.

Według danych z 30 czerwca 2004[3] gminę zamieszkiwało 4686 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2019 roku[4] gminę zamieszkiwało 4541 osób.

Struktura powierzchni

edytuj

Według danych z roku 2002[5] gmina Ujsoły ma obszar 109,95 km², w tym:

  • użytki rolne: 25%
  • użytki leśne: 70%

Gmina stanowi 10,57% powierzchni powiatu.

Demografia

edytuj

Dane z 30 czerwca 2004[3]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 4686 100 2327 49,7 2359 50,3
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
42,6 21,2 21,5

Folklor góralski

Początki gospodarowania na tym terenie sięgają wieku XV. Pierwszymi osadnikami byli pasterze napływający z terenu Karpat Wschodnich, którzy wykorzystywali dobre warunki do wypasu bydła i osiedlali się na okolicznych halach. Początkowo osadnicy byli ludźmi wolnymi, później wraz z wprowadzaniem gospodarki folwarcznej oraz zmuszaniem do odrabiania pańszczyzny ich swoboda była ograniczana, wobec czego okazywali swój sprzeciw w zbójnictwie.

  • Piramida wieku mieszkańców gminy Ujsoły w 2014 roku[1].


 

Turystyka

edytuj

Przez tereny obecnej gminy przechodził historyczny szlak handlowy prowadzący na słowacką Orawę i dalej do Wiednia.

Wytyczono tu ponad 80 km szlaków pieszych i 70 km szlaków rowerowych biegnących po najbardziej atrakcyjnych widokowo szczytach górskich. W Złatnej na Śmierdzącym Potoku znajduje się źródełko wody siarkowej zwane Źródłem Matki Boskiej, a ostre górskie powietrze stwarza tu specyficzny mikroklimat[potrzebny przypis].

Turyści mogą przenocować w schroniskach górskich na Hali Lipowskiej, Hali Rysianka, Rycerzowej i Krawcowym Wierchu oraz w pensjonatach prywatnych.

Zabytki

edytuj
Pozostałości dawnego budownictwa drewnianego z II połowy XIX wieku – Ujsoły, Złatna
Przydrożne kapliczki
kapliczka w Ujsołach, Smreków, Wajdów Groń
Leśniczówka w Złatnej
Trudne warunki życia, kamieniste gleby, surowy klimat oraz wielkie przestrzenie zmuszały mieszkańców do bycia samowystarczalnymi. Do dziś przetrwały ślady kunsztu budowlanego górali, którego przykładem jest zabytkowa leśniczówka w Złatnej.
Pozostałości huty szkła w Złatnej – Huta
Na początku XIX wieku powstały pierwsze zakłady przemysłowe: tartak napędzany energią wodną oraz huta szkła, pozostałości której można zobaczyć dziś w Złatnej.
Kamienny krzyż z 1833 r. – Złatna Huta

Kultura

edytuj

Izba regionalna w Glince gromadzi stare, ręcznie wykonane sprzęty użytku domowego oraz dawniej używane sprzęty rolnicze stanowiące o pracowitości i trudzie mieszkańców. Przodkowie pozostawili po sobie bogate dziedzictwo kulturowe: zwyczaje, język, stroje starannie chronione przez współczesnych mieszkańców wsi doceniających mądrość i dorobek ojców. Na terenie gminy działają zespoły folklorystyczne kultywujące stare tradycje: "Juhas", "Młode Juhasy", "Jedlicka" oraz "Cichowianie" z Soblówki.

Zespół pieśni i tańca Juhas może się poszczycić występami w wielu krajach świata i udziałem w licznych festiwalach folklorystycznych. Dziecięcy zespół folklorystyczny nosi nazwę Tęczowe kropelki.

Huda

Tylko w Ujsołach przetrwał niespotykany nigdzie indziej zwyczaj palenia "hud" czyli wielkich ognisk w noc świętego Wawrzyńca. Zwyczaj ten stał się okazją do obchodów corocznego święta gromadzącego liczne rzesze miłośników gór i góralskich tradycji.

Cykliczne imprezy promocyjne:

  • Koncert Kolęd i Pastorałek - styczeń
  • Skuter Cross - luty (zawody skuterów śnieżnych)
  • Konkurs palm wielkanocnych - kwiecień
  • Majówka na sportowo - maj
  • Gminny Dzień Dziecka – 1 czerwca
  • Zwyk Bacowski - czerwiec (impreza pasterska)
  • Turniej Piłki Kamieńcowej o Puchar Wójta Gminy Ujsoły - lipiec
  • Koncertowe Lato w Ujsołach - lipiec
  • "Wawrzyńcowe Hudy" – sierpień (impreza folklorystyczna w ramach Tygodnia Kultury Beskidzkiej)
  • Turystyczny Przegląd Piosenki Studenckiej - sierpień
  • Gminne Dożynki - wrzesień
  • Sylwester "Pod Gwiazdami" - 31 grudnia

Legenda

edytuj

Najbardziej znanym zbójnikiem był Marcin Portasz i to być może właśnie on wraz z kamratami nocował w piwnicach na Muńcole. Dziś zabłąkany turysta może trafić na zbójnickie skarby w tych piwnicach schowane, które tylko w dzień Bożego Ciała stają otworem. A może znajdzie skarby na Zbójnickich Dolinach pod Halą Bieguńską, gdzie niegdyś była chata samego hetmana zbójnickiego Sebastiana Burego?[potrzebny przypis]

Miejscowości wchodzące w skład gminy

edytuj

Sąsiednie gminy

edytuj

Jeleśnia, Milówka, Rajcza, Węgierska Górka. Gmina sąsiaduje ze Słowacją.

Przypisy

edytuj
  1. a b Gmina Ujsoły w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  2. Stanisław Figiel, Piotr Krzywda: Beskid Żywiecki. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006. ISBN 83-89188-59-7.
  3. a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  4. Gmina Ujsoły w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  5. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).