Województwo bielskie
Województwo bielskie – województwo istniejące w południowej Polsce w latach 1975–1998 ze stolicą w Bielsku-Białej.
| ||||
| ||||
| 1975–1998 | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Data powstania | 1 czerwca 1975 | |||
| Data likwidacji | 31 grudnia 1998 | |||
| Siedziba wojewody i sejmiku | Bielsko-Biała | |||
| Powierzchnia | 3704 km² | |||
| Populacja (1998) • liczba ludności |
927 500 | |||
| • gęstość | 250,4 os./km² | |||
| Tablice rejestracyjne | BB, BL, BO | |||
Położenie na mapie Polski
| ||||
Portal  Polska
| ||||
Spis treści
Podział administracyjnyEdytuj
W chwili powstania województwo bielskie składało się z 18 miast i 52 gmin. Liczba jednostek ulegała kilku zmianom, spośród których największa miała miejsce 1 stycznia 1992, gdy połączono 12 miast z gminami wiejskimi, które miał w nich siedzibę. W 1976 liczbę gmin wiejskich zmniejszono do 50, w 1977 – do 47, w 1991 zwiększono ponownie do 50, zaś od 1992 województwo dzieliło się na 8 gmin miejskich, 10 miejsko-wiejskich i 41 wiejskich.
Stan na 1 czerwca 1975 rokuEdytuj
Miasta i gminy województwa bielskiego w momencie jego utworzenia[1]:
- będące wcześniej powiatami miejskimi w województwie katowickim – Bielsko-Biała i Cieszyn;
- należące wcześniej do powiatu bielskiego (województwo katowickie) – miasto Szczyrk oraz gminy: Buczkowice, Jasienica, Komorowice, Kozy, Stare Bielsko, Wapienica i Wilkowice;
- należące wcześniej do powiatu cieszyńskiego (województwo katowickie) – miasta: Skoczów, Strumień, Ustroń i Wisła oraz gminy: Brenna, Chybie, Dębowiec, Goleszów, Hażlach, Istebna, Skoczów i Strumień;
- należące wcześniej do powiatu chrzanowskiego (województwo krakowskie) – miasto Chełmek oraz gmina Chełmek;
- należące wcześniej do powiatu oświęcimskiego (województwo krakowskie) – miasta: Kęty, Oświęcim, Wilamowice i Zator oraz gminy: Kęty, Osiek, Oświęcim, Przeciszów, Wilamowice i Zator;
- należące wcześniej do powiatu suskiego (województwo krakowskie) – miasta: Maków Podhalański i Sucha Beskidzka oraz gminy: Budzów, Maków Podhalański, Stryszawa, Zawoja i Zembrzyce;
- należące wcześniej do powiatu wadowickiego (województwo krakowskie) – miasta: Andrychów, Kalwaria Zebrzydowska i Wadowice oraz gminy: Andrychów, Brody, Brzeźnica, Lanckorona, Mucharz, Spytkowice, Stryszów, Tomice, Wadowice i Wieprz;
- należące wcześniej do powiatu żywieckiego (województwo krakowskie) – miasto Żywiec oraz gminy: Czernichów, Gilowice, Jeleśnia, Koszarawa, Lipowa, Łękawica, Łodygowice, Milówka, Porąbka, Radziechowy-Wieprz, Rajcza, Ślemień, Świnna, Ujsoły i Węgierska Górka.
Zmiany w latach 1976–1998Edytuj
- połączenie gmin Gilowice i Ślemień w gminę Gilowice-Ślemień z siedzibą w Gilowicach,
- zniesienie gminy Łękawica,
- włączenie do gminy Gilowice-Ślemień sołectw: Kocierz Moszczanicki, Kocierz Rychwałdzki, Łękawica, Łysina, Oczków i Okrajnik ze znoszonej gminy Łękawica,
- włączenie do gminy Wieprz sołectw Frydrychowice i Przybradz z gminy Wadowice,
- włączenie do miasta Suchej Beskidzkiej z miasta Makowa Podhalańskiego przysiółków: Garce, Jasnochowa, Pikieta, Spiwle i Zbój o powierzchni 154 ha,
- włączenie do miasta Żywca sołectwa Moszczanica ze znoszonej gminy Łękawica oraz części obszaru Jeziora Żywieckiego z sołectwa Tresna w gminie Czernichów i z sołectwa Zarzecze w gminie Łodygowice,
- zmiana nazwy gminy Brody na Kalwaria Zebrzydowska i przeniesienie jej siedziby z Brodów do Kalwarii Zebrzydowskiej oraz gminy Buczkowice na Szczyrk i przeniesienie jej siedziby z Buczkowic do Szczyrku.
- zniesienie gmin: Komorowice, Stare Bielsko i Wapienica,
- włączenie do gminy Jasienica sołectwa Mazańcowice ze znoszonej gminy Stare Bielsko oraz sołectw: Jaworze, Międzyrzecze Dolne i Międzyrzecze Górne ze znoszonej gminy Wapienica,
- włączenie do miasta Bielska-Białej sołectwa Stare Bielsko ze znoszonej gminy Stare Bielsko i sołectwa Wapienica ze znoszonej gminy Wapienica,
- włączenie do miasta Cieszyna sołectwa Marklowice z gminy Hażlach.
- 1 grudnia 1983[6]
- włączenie do miasta Wadowice z gminy Wadowice części obszarów sołectw Jaroszowice o powierzchni 34 ha i Gorzeń Dolny o powierzchni 20 ha,
- włączenie do gminy Czernichów z miasta Żywca obrębu geodezyjnego nr 4, stanowiącego część sołectwa Tresna,
- włączenie do gminy Łodygowice z miasta Żywca obrębu geodezyjnego nr 6, stanowiącego część sołectwa Zarzecze.
- 1 lipca 1985[7]
- włączenie do gminy Gilowice-Ślemień z miasta Żywca części obszaru pod nazwą Oczków wraz z pasem wód przybrzeżnych Jeziora Żywieckiego o łącznej powierzchni 126,88 ha,
- włączenie do gminy Wilkowice z gminy Łodygowice części obszaru wsi Łodygowice o powierzchni 87,14 ha.
- 1 stycznia 1986[8]
- włączenie do miasta Wisły z miasta Ustronia obszaru o powierzchni 14,93 ha, położonego po południowo-zachodniej stronie ulicy Ślepej.
- 1 lipca 1986[9]
- włączenie do gminy Lipowa z gminy Radziechowy-Wieprz części obszaru wsi Radziechowy o powierzchni 82 ha, stanowiącego przysiółek Twardorzeczka.
- 1 lipca 1987[10]
- włączenie do gminy Wilamowice z gminy Kęty części obszaru wsi Nowa Wieś o powierzchni 43,93 ha.
- 1 kwietnia 1990[11]
- zmiana nazwy gminy Szczyrk na Buczkowice i przeniesienie jej siedziby ze Szczyrku do Buczkowic.
- 1 lipca 1990[12]
- włączenie do miasta Bielska-Białej: z gminy Jasienica części obszaru wsi Międzyrzecze Górne o powierzchni 3,22 ha i części obszaru wsi Mazańcowice o powierzchni 6,22 ha; z gminy Wilamowice części obszaru wsi Pisarzowice o powierzchni 32,02 ha; z gminy Wilkowice części obszaru wsi Bystra Śląska o powierzchni 415,62 ha.
- 27 sierpnia 1990 – utworzenie urzędów rejonowych[13]
- Bielsko-Biała – miasta: Bielsko-Biała, Szczyrk i Wilamowice oraz gminy: Buczkowice, Jasienica, Kozy, Porąbka, Wilamowice i Wilkowice;
- Cieszyn – miasta: Cieszyn, Skoczów, Strumień, Ustroń i Wisła oraz gminy: Brenna, Chybie, Dębowiec, Goleszów, Hażlach, Istebna, Skoczów i gmina Strumień;
- Oświęcim – miasta: Chełmek, Kęty, Oświęcim i Zator oraz gminy: Chełmek, Kęty, Osiek, Oświęcim, Przeciszów i Zator;
- Wadowice – miasta: Andrychów, Kalwaria Zebrzydowska, Maków Podhalański, Sucha Beskidzka i Wadowice oraz gminy: Andrychów, Brzeźnica, Budzów, Kalwaria Zebrzydowska, Lanckorona, Mucharz, Spytkowice, Stryszawa, Stryszów, Tomice, Wadowice, Wieprz, Zawoja i Zembrzyce;
- Żywiec – miasto Żywiec oraz gminy: Czernichów, Gilowice-Ślemień, Jeleśnia, Koszarawa, Lipowa, Łodygowice, Milówka, Radziechowy-Wieprz, Rajcza, Świnna, Ujsoły i Węgierska Górka.
- 2 kwietnia 1991[14]
- zniesienie gminy Gilowice-Ślemień,
- utworzenie gminy Gilowice z siedzibą w Gilowicach, obejmującej obszar wsi Gilowice i Rychwałd ze znoszonej gminy Gilowice-Ślemień,
- utworzenie gminy Jaworze z siedzibą w Jaworzu, obejmującej obszar wsi Jaworze z gminy Jasienica,
- utworzenie gminy Łękawica z siedzibą w Łękawicy, obejmującej obszar wsi: Kocierz Moszczanicki, Kocierz Rychwałdzki, Łękawica, Łysina i Okrajnik ze znoszonej gminy Gilowice-Ślemień,
- utworzenie gminy Ślemień z siedzibą w Ślemieniu, obejmującej obszar wsi: Kocoń, Las i Ślemień ze znoszonej gminy Gilowice-Ślemień,
- włączenie do miasta Żywca wsi Oczków ze znoszonej gminy Gilowice-Ślemień.
- 1 stycznia 1992[15]
- połączenie miast i gmin w nowe gminy miejsko-wiejskie o tych samych nazwach i siedzibach: Andrychów, Chełmek, Kalwaria Zebrzydowska, Kęty, Maków Podhalański, Skoczów, Strumień, Wadowice, Wilamowice i Zator,
- utworzenie gminy Polanka Wielka z siedzibą w Polance Wielkiej, obejmującej obszar wsi Polanka Wielka z gminy Osiek.
- 1 stycznia 1994[16]
- włączenie do gminy Wadowice z gminy Andrychów przysiółka Pankówka o powierzchni 15,16 ha,
- włączenie do gminy Węgierska Górka z gminy Radziechowy-Wieprz przysiółka Juraszki o powierzchni 16,59 ha.
- 30 grudnia 1994[17]
- 1 stycznia 1997[18]
- włączenie do gminy Węgierska Górka z gminy Radziechowy-Wieprz części sołectwa Przybędza o powierzchni 52,22 ha.
- 1 stycznia 1998[19]
- włączenie do miasta Andrychowa w gminie Andrychów z gminy Wieprz części wsi Wieprz o powierzchni 5,92 ha.
Przynależność administracyjna gmin po zniesieniu województwaEdytuj
1 stycznia 1999, w wyniku likwidacji województwa bielskiego, gminy wchodzące w jego skład zostały włączone do nowo utworzonych jednostek[20]:
- włączona do województwa śląskiego jako miasto na prawach powiatu – Bielsko-Biała;
- włączone do powiatu bielskiego (województwo śląskie) – gmina miejska Szczyrk; gmina miejsko-wiejska Wilamowice; gminy wiejskie: Buczkowice, Jasienica, Jaworze, Kozy, Porąbka i Wilkowice;
- włączone do powiatu cieszyńskiego (województwo śląskie) – gminy miejskie: Cieszyn, Ustroń, Wisła; gminy miejsko-wiejskie: Skoczów, Strumień; gminy wiejskie: Brenna, Chybie, Dębowiec, Goleszów, Hażlach i Istebna;
- włączone do powiatu żywieckiego (województwo śląskie) – gmina miejska Żywiec; gminy wiejskie: Czernichów, Gilowice, Jeleśnia, Koszarawa, Lipowa, Łękawica, Łodygowice, Milówka, Radziechowy-Wieprz, Rajcza, Ślemień, Świnna, Ujsoły i Węgierska Górka;
- włączone do powiatu oświęcimskiego (województwo małopolskie) – gmina miejska Oświęcim; gminy miejsko-wiejskie: Chełmek, Kęty i Zator; gminy wiejskie: Osiek, Oświęcim, Polanka Wielka, Przeciszów;
- włączone do powiatu suskiego (województwo małopolskie) – gmina miejska Sucha Beskidzka; gmina miejsko-wiejska: Maków Podhalański; gminy wiejskie: Budzów, Stryszawa, Zawoja i Zembrzyce;
- włączone do powiatu wadowickiego (województwo małopolskie) – gminy miejsko-wiejskie: Andrychów, Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice; gminy wiejskie: Brzeźnica, Lanckorona, Mucharz, Spytkowice, Stryszów, Tomice, Wieprz.
GeografiaEdytuj
Obszar województwa wynosił 3704 km². Dzieliło się na 18 miast i 59 gmin, a w jego skład w całości wchodziły obecne powiaty: m. Bielsko-Biała, wadowicki i żywiecki, a częściowo: bielski, cieszyński, oświęcimski i suski.
Graniczyło z województwem katowickim, krakowskim i nowosądeckim oraz Czechami i Słowacją (do 1993 Czechosłowacja).
Województwo bielskie obejmowało Pogórze Śląskie, Podgórze Wilamowickie, Kotlinę Żywiecką, Beskid Mały, Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, a częściowo również Pogórze Wielickie, Beskid Makowski, Dolinę Górnej Wisły i Kotlinę Ostrawską. Głównymi rzekami były: Olza, Wisła, Soła, Biała i Skawa, a w masywie Babiej Góry znajdował się Babiogórski Park Narodowy.
W 1998 r. dotychczasowe województwo bielskie, mimo protestów części mieszkańców i lokalnych polityków (m.in. Grażyny Staniszewskiej), zostało podzielone pomiędzy województwo śląskie i małopolskie.
DemografiaEdytuj
Liczba ludności województwa bielskiego wynosiła 927 500 mieszkańców, a gęstość zaludnienia 248 osób na km².
MiastaEdytuj
|
Dane o ludności z 31.12.1998
Ludność w latachEdytuj
| Rok | Liczba ludności |
|---|---|
| 1975 | 779 300 |
| 1980 | 829 900 |
| 1985 | 873 600 |
| 1990 | 900 300 |
| 1995 | 918 600 |
| 1998 | 927 500 |
GospodarkaEdytuj
W gospodarce województwa dominował przemysł (głównie samochodowy, elektromaszynowy, włókienniczy i chemiczny), turystyka (głównie w południowej części województwa), a także handel i usługi. Na jego terenie znajdował się Bielski Okręg Przemysłowy, jeden z 11 głównych okręgów przemysłowych Polski. W 1998 r. bezrobocie wyniosło 9,1% (czwarty najniższy stopień w kraju), a województwo było jednym z ośmiu, gdzie liczba zatrudnionych w przemyśle wyniosła ponad 40%.
Głównymi ośrodkami przemysłowymi województwa były: Bielsko-Biała, Andrychów, Cieszyn, Żywiec, Oświęcim, Kęty, Skoczów i Wadowice.
Wojewodowie bielscyEdytuj
- Józef Łabudek (1 czerwca 1975 – luty 1981)
- Stanisław Łuczkiewicz (10 marca 1981 – 7 listopada 1987)
- Franciszek Strzałka (18 grudnia 1987 – 2 kwietnia 1990)
- Mirosław Styczeń (9 kwietnia 1990 – 1 lutego 1994)
- Marek Trombski (24 lutego 1994 – 28 listopada 1997)
- Andrzej Sikora (9 grudnia 1997 – 31 grudnia 1998)
Transport drogowyEdytuj
Główną osią transportową województwa bielskiego do 1985 roku była droga międzynarodowa E7 Rzym - Warszawa, krzyżująca się w Cieszynie z drogą E16 Bratysława - Gdynia.
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw (Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 24 czerwca 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia, zmiany granic i nazw gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach: bielskim, gdańskim, kaliskim, miejskim krakowskim, krośnieńskim, łomżyńskim, miejskim łódzkim, ostrołęckim, rzeszowskim, szczecińskim, wałbrzyskim, włocławskim i zamojskim (Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 143).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 24 czerwca 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, jeleniogórskim, kaliskim, płockim i toruńskim (Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 144).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 9 grudnia 1976 r. w sprawie połączenia, zniesienia, utworzenia, zmiany granic i nazw gmin oraz ustalenia siedzib gminnych organów władzy i administracji państwowej w województwach: bielskim, częstochowskim, kieleckim, konińskim, pilskim, sieradzkim, skierniewickim, tarnowskim (Dz.U. z 1976 r. nr 41, poz. 244).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 9 grudnia 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, częstochowskim, kaliskim, przemyskim, skierniewickim i szczecińskim (Dz.U. z 1976 r. nr 41, poz. 245).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Gospodarki Przestrzennej z dnia 17 października 1983 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, częstochowskim, katowickim, legnickim, olsztyńskim, opolskim, piotrkowskim, słupskim i wałbrzyskim (Dz.U. z 1983 r. nr 59, poz. 268).
- ↑ Uchwała nr V/37/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bielsku-Białej z dnia 31 stycznia 1985 r. w sprawie zmiany granic miasta Żywca oraz gmin Łodygowice i Wilkowice (M.P. z 1985 r. nr 7, poz. 62).
- ↑ Uchwała nr XI/74/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bielsku-Białej z dnia 30 grudnia 1985 r. w sprawie zmiany granic miast Ustronia i Wisły (M.P. z 1985 r. nr 48, poz. 315).
- ↑ Uchwała nr XIV/101/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bielsku-Białej z dnia 28 maja 1986 r. w sprawie zmiany granic gmin Radziechowy-Wieprz i Lipowa (M.P. z 1986 r. nr 18, poz. 129).
- ↑ Uchwała nr XX/153/87 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bielsku-Białej z dnia 29 maja 1987 r. w sprawie zmiany granic gmin Kęty i Wilamowice (M.P. z 1987 r. nr 18, poz. 155).
- ↑ Uchwała Nr 40 Rady Ministrów z dnia 24 marca 1990 r. w sprawie zmiany nazwy gminy Szczyrk oraz ustalenia siedziby gminnych organów władzy i administracji państwowej w Buczkowicach, w województwie bielskim (M.P. z 1990 r. nr 11, poz. 84).
- ↑ Uchwała nr XIV/98/90 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bielsku-Białej z dnia 27 kwietnia 1990 r. w sprawie zmiany granic miasta Bielsko-Biała, gminy Wilamowice, Jasienica i Wilkowice (M.P. z 1990 r. nr 25, poz. 197).
- ↑ Rozporządzenie Ministra – Szefa Urzędu Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1990 r. w sprawie określenia siedzib i terytorialnego zasięgu działania urzędów rejonowych (Dz.U. z 1990 r. nr 54, poz. 316).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 1990 r. w sprawie utworzenia, zniesienia, zmiany granic, nazw i ustalenia siedzib niektórych gmin w województwach: bielskim, bydgoskim, elbląskim, gdańskim, katowickim, kieleckim, krośnieńskim, nowosądeckim i siedleckim oraz nadania statutu miasta (Dz.U. z 1991 r. nr 2, poz. 8).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1991 r. w sprawie utworzenia, zmiany granic i ustalenia siedzib niektórych gmin w województwach: warszawskim, białostockim, bielskim, częstochowskim, katowickim, kieleckim, leszczyńskim, lubelskim, łomżyńskim, nowosądeckim, olsztyńskim, opolskim, ostrołęckim, pilskim, piotrkowskim, poznańskim, skierniewickim, suwalskim, szczecińskim, tarnobrzeskim, toruńskim, włocławskim, zamojskim i zielonogórskim oraz nadania niektórym gminom statusu miasta (Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 1993 r. w sprawie zmiany granic, nazw oraz siedzib niektórych gmin (Dz.U. z 1993 r. nr 123, poz. 554).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1994 r. w sprawie utworzenia i znoszenia gmin, ustalenia ich granic, nazw i siedzib władz w niektórych województwach oraz nadania niektórym gminom statusu miasta (Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1996 r. w sprawie utworzenia, ustalenia i zmiany granic oraz nazw i siedzib władz gmin w niektórych województwach, a także nadania niektórym gminom statusu miasta (Dz.U. z 1996 r. nr 155, poz. 761).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 1997 r. w sprawie zmiany granic, nazw i siedzib władz niektórych gmin oraz nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwach: bielskim, olsztyńskim, piotrkowskim, rzeszowskim, tarnobrzeskim, tarnowskim i włocławskim (Dz.U. z 1997 r. nr 130, poz. 847).
- ↑ Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).