Szczyrk

miasto i gmina w województwie śląskim

Szczyrk (niem. Schirk) – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie bielskim. Miasto o charakterze turystyczno-wypoczynkowym. Według danych z 31 grudnia 2016 roku miasto miało 5734 mieszkańców[1].

Szczyrk
miasto i gmina
Ilustracja
Widok na Szczyrk z lotu ptaka
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

bielski

Aglomeracja

bielska

Prawa miejskie

1 stycznia 1973

Burmistrz

Antoni Byrdy

Powierzchnia

39,07 km²

Wysokość

od 470 do 1257 m n.p.m.

Populacja (31.12.2016)
• liczba ludności
• gęstość


5734[1]
146,76 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 33

Kod pocztowy

43-370

Tablice rejestracyjne

SBI

Położenie na mapie powiatu bielskiego
Mapa konturowa powiatu bielskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Szczyrk”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Szczyrk”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Szczyrk”
Ziemia49°42′58″N 19°01′37″E/49,716111 19,026944
TERC (TERYT)

2402011

SIMC

0925850

Hasło promocyjne: Siła energii przez cały rok
Urząd miejski
ul.Beskidzka 4
43-370 Szczyrk
Strona internetowa
BIP

Położenie edytuj

 
Położenie gminy miejskiej Szczyrk na mapie powiatu
 
Widok na Kotlinę Żywiecką ze Skrzycznego

Szczyrk leży na południe od Bielska-Białej, północny wschód od Wisły i północny zachód od Żywca, w dolinie Żylicy, w Beskidzie Śląskim, na Żywiecczyźnie (Małopolska).

Miasto jest położone na wysokości pomiędzy 470 a 1257 m n.p.m. Najniższy punkt znajduje się przy granicy z Buczkowicami, a najwyższy to szczyt Skrzycznego[2].

Miasto należy do Euroregionu Beskidy.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 39,07 km²[3]. Miasto stanowi 8,54% powierzchni powiatu.

Według danych z 2002[4] Szczyrk ma obszar 39,07 km², w tym: użytki rolne: 25%, użytki leśne: 70%

Sąsiednie gminy: Bielsko-Biała, Brenna, Buczkowice, Lipowa, Wilkowice, Wisła

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego.

Okoliczne szczyty to m.in. Skrzyczne, Malinowska Skała, Magura, Klimczok.

Części miasta edytuj

Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju odnotowuje następujące części miasta Szczyrk:

Becyrk, Beskid, Beskidek, Biały Krzyż, Bieniadka, Bieńków, Bieńkula, Biła, Bobula, Borowina, Bugaj, Byrdów, Cerchlisko, Ciche, Czyrna, Doliny, Drodzyska, Dunacie, Gacioki, Górka, Hala Podskrzyczeńska, Hondraski, Jajconka, Jaworzyna, Karkoszczonka, Kaźmirula, Kępki, Kępy, Kotarz, Krupówki, Krzyków ((zniesione w 2023 r.[5]), Kubaszki, Kurówki, Lanckorona, Łączysko, Łąki, Majchrówka, Malinów, Migdalskie, Młaki, Mocarze, Mojsokula, Nad Meszną, Nowoć, Pasieki, Pezdówka, Piekło, Płończycka, Pod Beskidem, Pod Brzeziny, Podskole, Podzwalisko, Porębskich, Pośrednie, Reich, Rombaniska, Salmopol, Sialisiokula, Sidzinów, Siodło, Skality, Stanickowskie, Stawisko, Suche, Szczyrk Dolny, Szczyrk Górny, Szewcula, Śliwiacka Łąka, Świniarki, Urbaczkula, Wawrzutka, Wiatrówka, Wielki Kęs, Więzikówka, Wyrobiska, Zachańderka, Zagrody, Zapalenica, Zaprzelina, Za Wodą, Zwalisko.

Jednostki pomocnicze miasta Szczyrk

Uchwałą Rady Miejskiej w Szczyrku z dnia 15 lutego 1995 r. (Nr. VIII/39/95) wprowadzono podział miasta Szczyrk na 7 osiedli stanowiących jednostki pomocnicze miasta.

Źródło: UM Szczyrk - UCHWAŁA NR VIII/39/95 W SPRAWIE USTALENIA STATUTU OSIEDLA[6]

Demografia edytuj

Dane z 31 grudnia 2016 roku[7]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 5734 100 3026 52,77 2708 47,23
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
146,76 77,45 69,31

Piramida wieku mieszkańców Szczyrku w 2014[8]
 

Historia edytuj

 
Szczyrk, ul. Górska

Osadnictwo wołoskie, węgierskie, austriackie, czeskie i słowackie jest udokumentowane w XV w. W 1630 r. dokonano pierwszego spisu ludności Szczyrku dla potrzeb podatkowych. Ziemię nadawano tutaj w ten sposób, że „zarębek” (odpowiednik łana) wyznaczany był począwszy od osi doliny, a góral–osadnik otrzymywał po równo ziemi na lepiej i gorzej nasłonecznionym zboczu. Począwszy od XVIII w. oprócz rolnictwa rozwijały się inne działy gospodarki, jak pasterstwo i produkcja drewna, głównie na potrzeby przemysłu pobliskiej małopolskiej Białej oraz śląskiego Bielska[9]. Wytwarzano również sukno z runa owczego. W 1808 r. w Szczyrku było 172 zarębników.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 r. w 411 budynkach w Szczyrku na obszarze 1896 hektarów mieszkało 2465 osób (gęstość zaludnienia 130 os. /km²), z czego 2248 (91,2%) było katolikami, 13 (0,5%) wyznawcami judaizmu, a 4 (0,2%) było jeszcze innej religii, 2455 (99,6%) było polsko- a 9 (0,4%) niemieckojęzycznymi. W Salmopolu (dziś wchodzącym w skład miasta) w 33 budynkach na obszarze 26 hektarów mieszkało 169 osób (gęstość zaludnienia 650 os. /km²), z czego wszyscy byli polskojęzyczni, 50 (29,6%) było katolikami a 119 (70,4) było innych wyznań (głównie ewangelików). Ponadto Szczyrk posiadał 2011 hektarów „obszarów wewnętrznych” (niem. Gutsgebiete) zamieszkałych przez 15 osób[10]. Łącznie obszary te stanowiły 3933 ha (39,33 km²) zamieszkałych przez 2649 osób i średniej gęstości zaludnienia 67,4 os. /km².

Po I wojnie światowej rozpoczął się rozwój branży turystycznej. Pierwszą bazę noclegową stanowiły poaustriackie koszary i lazarety. W 1924 r. na Skrzycznem powstał schron turystyczny dla narciarzy, wybudowany przez Beskidenverein, natomiast schronisko turystyczne rozpoczęło swoją działalność w 1933 r. W 1927 r. do gminy przyłączono Salmopol, poprzednio będący samodzielną miejscowością. Skutkiem tego stała się dwuwyznaniowość Szczyrku, gdyż w Salmopolu większość mieszkańców stanowili ewangelicy. 22 lutego 1945 roku Szczyrk został zajęty przez oddziały radzieckie[11].

Prawa miejskie Szczyrk uzyskał w 1973 r. Obecnie Szczyrk posiada różnorodną i rozbudowaną bazę noclegową (ośrodki wypoczynkowe, pensjonaty, domy gościnne, kwatery i apartamenty).

4 grudnia 2019 roku około 18:26 doszło do wybuchu gazu w domu wielopiętrowym przy ulicy Leszczynowej. Zginęło 8 osób. Jedną z ofiar był Wojciech Kaim, trener narciarski w klubach KN Siepraw-Ski i MKS "Skrzyczne" Szczyrk[12].

Sport i turystyka edytuj

 
Skocznia narciarska Skalite - Szczyrk

W Szczyrku istnieje szereg obiektów sportowych, m.in.[13]:

W Szczyrku podczas IX Zimowego Europejskiego Festiwalu Młodzieży „Śląsk-Beskidy 2009” odbywały się zawody w skokach narciarskich, kombinacji norweskiej, biegach narciarskich, narciarstwie alpejskim i snowboardzie. Ponadto miasto było główną bazą całego festiwalu, tu też odbyła się ceremonia otwarcia.

Piesze szlaki turystyczne edytuj

Przez Szczyrk przechodzą następujące szlaki turystyczne[15]:

Panorama Szczyrku ze Skrzycznego

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

 
Drewniany Kościół św. Jakuba Apostoła z XVIII w.

W Szczyrku funkcjonuje rzymskokatolicka parafia św. Jakuba. Kościół parafialny św. Jakuba Apostoła, w którym parafia ma siedzibę, został wybudowany w latach 1797-1800 i przebudowany w 1935 r. Kościół ten znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego. Ponadto w Szczyrku funkcjonuje Sanktuarium Maryjne „Na Górce”. Na terenie miasta znajduje się również kościół ewangelicki w Szczyrku-Salmopolu

Współpraca międzynarodowa edytuj

Miasta i gminy partnerskie[16]:

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Rocznik statystyczny 2017. [dostęp 2018-01-08]. (pol.).
  2. Mirosław Barański: Beskid Śląski. Przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 436. ISBN 978-83-89188-71-7.
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
  4. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 grudnia 2022 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2783)
  6. Urząd Miasta Szczyrk: UCHWAŁA NR VIII/39/95 W SPRAWIE USTALENIA STATUTU OSIEDLA. UM Szczyrk, 1995. [dostęp 2016-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-02)]. (pol.).
  7. Statystyczne vademecum samorządowca 2017. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2018-01-08]. (pol.).
  8. Szczyrk w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. Historia - Urząd Miasta Szczyrk, szczyrk.pl [dostęp 2021-12-16].
  10. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.
  11. ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 88
  12. Wyborcza.pl, bielskobiala.wyborcza.pl [dostęp 2019-12-06].
  13. Wyciagi narciarskie w Szczyrku. [dostęp 2012-03-06].
  14. Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Beskidek w Szczyrku. [dostęp 2012-03-06].
  15. Szczyrk - szlaki turystyczne w Szczyrku, beskidslaski.pl [dostęp 2018-01-10].
  16. BIP Szczyrku – miasta partnerskie. [dostęp 2014-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-26)].

Linki zewnętrzne edytuj