Przybędza

wieś w województwie śląskim

Przybędzawieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim w gminie Radziechowy-Wieprz

Przybędza
wieś
Ilustracja
Przybędza – widok z Matyski.
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

żywiecki

Gmina

Radziechowy-Wieprz

Wysokość

420-500 m n.p.m.

Liczba ludności (2019)

994[2]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

34-381[3]

Tablice rejestracyjne

SZY

SIMC

0065850

Położenie na mapie gminy Radziechowy-Wieprz
Mapa konturowa gminy Radziechowy-Wieprz, w centrum znajduje się punkt z opisem „Przybędza”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Przybędza”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Przybędza”
Położenie na mapie powiatu żywieckiego
Mapa konturowa powiatu żywieckiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Przybędza”
Ziemia49°37′50″N 19°07′44″E/49,630556 19,128889[1]

Wieś liczy ok. 1000 mieszkańców.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Położenie wsi

edytuj

Wieś leży przy drodze ekspresowej S1 Bielsko-BiałaZwardoń. Od południa sąsiaduje z Węgierską Górką, od wschodu z Wieprzem, a od północy z Radziechowami. Przez wieś płynie potok o tej samej nazwie – Przybędza, nazywany przez mieszkańców Przybędzanką.

We wsi znajduje się przedszkole i szkoła podstawowa, siedziba straży pożarnej OSP Przybędza i świetlica środowiskowa. Działa też Koło Gospodyń Wiejskich.

Integralne części wsi

edytuj

Od 2002 r. zmieniono status przysiółka Przybędza na wieś, zmieniając jednocześnie status niżej wymienionych miejscowości z przysiółek na część wsi[4][5][6].

Integralne części wsi Przybędza
SIMC Nazwa Rodzaj
0065815 Cuchedla część wsi
0065821 Gołowska część wsi
0065844 Podczerwieniec część wsi
0065867 Sroki część wsi

Historia

edytuj

Przybędza stanowiła przysiółek Radziechów[7]. Jego mieszkańcy trudnili się hodowlą bydła, uprawą ziemi, pracami leśnymi, a po powstaniu huty w Węgierskiej Górce podejmowali pracę także w tamtejszym zakładzie. Zlokalizowane tu były złoża skał wapiennych, których eksploatację rozpoczęto na początku XX wieku, a następnie kamienie te były wypalane w powstałych tutaj wapiennikach. Do 1914 działał tu także młyn oraz tartak, które funkcjonowały dzięki napędowi wodnemu[8].

Do 1934 Przybędza wraz z cała wsią Radziechowy tworzyła gminę jednowioskową. 1 sierpnia 1934 stała się ona częścią nowo powstałej gminy zbiorowej Zabłocie[9].

W trakcie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej mieszkańcy przysiółka nie zostali wysiedleni w wyniku „Aktion Saybusch”, jednak z powodu zajęcia części gospodarstw w głównej części wsi Radziechowy przez osadników niemieckich, zostani tu rozlokowani ich dotychczasowi mieszkańcy. Trzy osoby pochodzące z Przybędzy poniosły śmierć w niemieckich obozach. Osada została wyzwolona w kwietniu 1945, następnie przystąpiono do odbudowy zniszczeń wojennych[8].

Rozwój Przybędzy nastąpił od lat 50. XX wieku[8], kiedy to doszło tu do zintensyfikowania budownictwa jednorodzinnego oraz powstania w górnej części osady kolonii domków rekreacyjno-wypoczynkowych[7]. We wrześniu 1955 przysiółek został zelektryfikowany. W 1954 uruchomiono Koło Gospodyń Wiejskich. W 1956 w budynkach o architekturze zakopiańskiej otwarta tu została szkoła podstawowa i przedszkole, a w 1959 – nowy obiekt mieszczący sklep Gminnej Spółdzielni[7][8]. W budynku szkoły znalazło siedzibę Koło Gospodyń Wiejskich. W 1956 uruchomiono jednostkę Ochotniczej Straży Pożarnej[8].

W 1962 w Przybędzy został otwarty skup runa leśnego. W 1963 w Dolnej Przybędzy został otwarty kiosk, który po rozbudowie w 1979 został przekształcony na kolejny sklep. Od 1965 działała zlewnia mleka oraz Podstawowa Organizacja Partyjna Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[8].

W 1974 główna droga prowadząca przez przysiółek otrzymała nawierzchnię z betonu smołowego oraz oświetlenie. Powstało wówczas także rondo umożliwiające zawracanie autobusów, dzięki czemu w 1975 możliwe było uruchomienie kursowania tu autobusów Państwowej Komunikacji Samochodowej, a w późniejszym okresie również linii Miejskiego Zakładu Komunikacyjnego w Żywcu[7][8].

Nowa remiza straży pożarnej „Dom Strażaka” powstała w 1975[7][8]. W budynku tym utworzona również została świetlica gromadzka, punkt lekarski i biblioteka publiczna[8].

17 kwietnia 1979 Przybędza otrzymała status sołectwa, stanowiąc nadal część miejscowości Radziechowy. Jej pierwszym sołtysem został Emanuel Jagosz, a po jego śmierci w 1982 stanowisko to objął Władysław Jarco[8].

W 1981 założone zostało Kółko Rolnicze „Ziarno”, stanowiące organizację społeczno-zawodowy mieszkańców, która jednocześnie stanowiła związek zawodowy rolników[8].

W 1982 główna droga w Przybędzy pozyskała częściowo asfaltową nawierzchnię, a rok później doszło do modernizacji końcowego odcinka i oświetlenia go. W marcu 1982 rozpoczęta została ponadto modernizacja „Drogi Wajdowej”, łączącą osadę z Radziechowami, a wzdłuż jej biegu przez młodzież szkolną zostało nasadzone 400 drzewek. Trasa ta została oddana do użytku 7 maja 1982 i otrzymała nazwę ul. Obrońców Węgierskiej Górki. Otwarte wówczas zostały także 4 nowe mosty na potoku Przybędza. Dzięki działalności Kółka Rolniczego „Ziarno” w Przybędzy powstała sieć telefoniczna, a w Domu Strażaka uruchomiono gabinet dentystyczny. Kółko zajmowało się ponadto dotowaniem miejscowej szkoły, wspierało dzieci oraz osoby ubogie, finansowało zakupy węgla opałowego[8]. 12 września 1982 w przysiółku zostały po raz pierwszy zorganizowane Dożynki Gminne[8].

26 sierpnia 1983 nastąpiło poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę tu kaplicy rzymskokatolickiej, a po kilku miesiącach były gotowe jej mury, które nakryte zostały blaszanym dachem[8].

W latach 90. XX wieku powstała inicjatywa przekształcenia Przybędzy w samodzielną wieś[7]. W 2000 sołectwo liczyło 925 mieszkańców[8].

1 stycznia 2002 Przybędza została wydzielona z Radziechów jako osobna miejscowość[8][4].

Atrakcje turystyczne i ciekawe miejsca

edytuj

Nad miejscowością góruje Matyska (609 m n.p.m.) – wzniesienie położone między Przybędzą a Radziechowami – i z tych dwóch miejscowości prowadzi droga na szczyt. Na szczycie w roku jubileuszowym został wzniesiony Krzyż Milenijny i kapliczka. Miejsce to nazywane jest Golgotą Beskidów. Wzdłuż ścieżki prowadzącej na górę od strony Radziechów zbudowane zostały stacje drogi krzyżowej.

W 2021 roku Przybędza zajęła II miejsce w plebiscycie na najpiękniejszą wieś województwa śląskiego[10].

Parafia

edytuj

We wsi znajduje się kościół parafialny Matki Bożej Częstochowskiej; siedziba parafii, erygowanej 26 sierpnia 2013 roku (w 30-lecie powstania świątyni). Pierwszym proboszczem tej wspólnoty został ks. Janusz Dudek.

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 111325
  2. Statystyka ludności. Urząd Gminy Radziechowy-Wieprz. [dostęp 2020-12-18].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1044 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 grudnia 2001 r. w sprawie ustalenia i zmiany urzędowych nazw niektórych miejscowości w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, lubuskim, łódzkim, małopolskim, opolskim, podkarpackim, podlaskim, pomorskim, śląskim, świętokrzyskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim oraz obiektów fizjograficznych w województwach lubelskim i lubuskim (Dz.U. z 2001 r. nr 153, poz. 1772)
  5. GUS. Rejestr TERYT
  6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. a b c d e f Nasz XX wiek [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-11].
  8. a b c d e f g h i j k l m n o p Powstała nowa wieś Przybędza [online] [dostęp 2024-02-27] [zarchiwizowane z adresu 2007-12-17].
  9. Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 645
  10. Piękna Wieś - edycja 2021 - Serwis Województwa Śląskiego [online], www.slaskie.pl [dostęp 2021-09-09].