Przybędza
Przybędza – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim w gminie Radziechowy-Wieprz
| wieś | |
 Przybędza – widok z Matyski. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
420-500 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2019) |
994[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-381[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
| SIMC |
0065850 |
Położenie na mapie gminy Radziechowy-Wieprz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |
 49°37′50″N 19°07′44″E/49,630556 19,128889[1]
| |
Wieś liczy ok. 1000 mieszkańców.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.
Położenie wsi edytuj
Wieś leży przy drodze ekspresowej S1 Bielsko-Biała – Zwardoń. Od południa sąsiaduje z Węgierską Górką, od wschodu z Wieprzem, a od północy z Radziechowami. Przez wieś płynie potok o tej samej nazwie – Przybędza, nazywany przez mieszkańców Przybędzanką.
We wsi znajduje się przedszkole i szkoła podstawowa, siedziba straży pożarnej OSP Przybędza i świetlica środowiskowa. Działa też Koło Gospodyń Wiejskich.
Integralne części wsi edytuj
Od 2002 r. zmieniono status przysiółka Przybędza na wieś, zmieniając jednocześnie status niżej wymienionych miejscowości z przysiółek na część wsi[4][5][6].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0065815 | Cuchedla | część wsi |
| 0065821 | Gołowska | część wsi |
| 0065844 | Podczerwieniec | część wsi |
| 0065867 | Sroki | część wsi |
Historia edytuj
Przybędza stanowiła przysiółek Radziechów[7]. Jego mieszkańcy trudnili się hodowlą bydła, uprawą ziemi, pracami leśnymi, a po powstaniu huty w Węgierskiej Górce podejmowali pracę także w tamtejszym zakładzie. Zlokalizowane tu były złoża skał wapiennych, których eksploatację rozpoczęto na początku XX wieku, a następnie kamienie te były wypalane w powstałych tutaj wapiennikach. Do 1914 działał tu także młyn oraz tartak, które funkcjonowały dzięki napędowi wodnemu[8].
Do 1934 Przybędza wraz z cała wsią Radziechowy tworzyła gminę jednowioskową. 1 sierpnia 1934 stała się ona częścią nowo powstałej gminy zbiorowej Zabłocie[9].
W trakcie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej mieszkańcy przysiółka nie zostali wysiedleni w wyniku „Aktion Saybusch”, jednak z powodu zajęcia części gospodarstw w głównej części wsi Radziechowy przez osadników niemieckich, zostani tu rozlokowani ich dotychczasowi mieszkańcy. Trzy osoby pochodzące z Przybędzy poniosły śmierć w niemieckich obozach. Osada została wyzwolona w kwietniu 1945, następnie przystąpiono do odbudowy zniszczeń wojennych[8].
Rozwój Przybędzy nastąpił od lat 50. XX wieku[8], kiedy to doszło tu do zintensyfikowania budownictwa jednorodzinnego oraz powstania w górnej części osady kolonii domków rekreacyjno-wypoczynkowych[7]. We wrześniu 1955 przysiółek został zelektryfikowany. W 1954 uruchomiono Koło Gospodyń Wiejskich. W 1956 w budynkach o architekturze zakopiańskiej otwarta tu została szkoła podstawowa i przedszkole, a w 1959 – nowy obiekt mieszczący sklep Gminnej Spółdzielni[7][8]. W budynku szkoły znalazło siedzibę Koło Gospodyń Wiejskich. W 1956 uruchomiono jednostkę Ochotniczej Straży Pożarnej[8].
W 1962 w Przybędzy został otwarty skup runa leśnego. W 1963 w Dolnej Przybędzy został otwarty kiosk, który po rozbudowie w 1979 został przekształcony na kolejny sklep. Od 1965 działała zlewnia mleka oraz Podstawowa Organizacja Partyjna Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[8].
W 1974 główna droga prowadząca przez przysiółek otrzymała nawierzchnię z betonu smołowego oraz oświetlenie. Powstało wówczas także rondo umożliwiające zawracanie autobusów, dzięki czemu w 1975 możliwe było uruchomienie kursowania tu autobusów Państwowej Komunikacji Samochodowej, a w późniejszym okresie również linii Miejskiego Zakładu Komunikacyjnego w Żywcu[7][8].
Nowa remiza straży pożarnej „Dom Strażaka” powstała w 1975[7][8]. W budynku tym utworzona również została świetlica gromadzka, punkt lekarski i biblioteka publiczna[8].
17 kwietnia 1979 Przybędza otrzymała status sołectwa, stanowiąc nadal część miejscowości Radziechowy. Jej pierwszym sołtysem został Emanuel Jagosz, a po jego śmierci w 1982 stanowisko to objął Władysław Jarco[8].
W 1981 założone zostało Kółko Rolnicze „Ziarno”, stanowiące organizację społeczno-zawodowy mieszkańców, która jednocześnie stanowiła związek zawodowy rolników[8].
W 1982 główna droga w Przybędzy pozyskała częściowo asfaltową nawierzchnię, a rok później doszło do modernizacji końcowego odcinka i oświetlenia go. W marcu 1982 rozpoczęta została ponadto modernizacja „Drogi Wajdowej”, łączącą osadę z Radziechowami, a wzdłuż jej biegu przez młodzież szkolną zostało nasadzone 400 drzewek. Trasa ta została oddana do użytku 7 maja 1982 i otrzymała nazwę ul. Obrońców Węgierskiej Górki. Otwarte wówczas zostały także 4 nowe mosty na potoku Przybędza. Dzięki działalności Kółka Rolniczego „Ziarno” w Przybędzy powstała sieć telefoniczna, a w Domu Strażaka uruchomiono gabinet dentystyczny. Kółko zajmowało się ponadto dotowaniem miejscowej szkoły, wspierało dzieci oraz osoby ubogie, finansowało zakupy węgla opałowego[8]. 12 września 1982 w przysiółku zostały po raz pierwszy zorganizowane Dożynki Gminne[8].
26 sierpnia 1983 nastąpiło poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę tu kaplicy rzymskokatolickiej, a po kilku miesiącach były gotowe jej mury, które nakryte zostały blaszanym dachem[8].
W latach 90. XX wieku powstała inicjatywa przekształcenia Przybędzy w samodzielną wieś[7]. W 2000 sołectwo liczyło 925 mieszkańców[8].
1 stycznia 2002 Przybędza została wydzielona z Radziechów jako osobna miejscowość[8][4].
Atrakcje turystyczne i ciekawe miejsca edytuj
Nad miejscowością góruje Matyska (609 m n.p.m.) – wzniesienie położone między Przybędzą a Radziechowami – i z tych dwóch miejscowości prowadzi droga na szczyt. Na szczycie w roku jubileuszowym został wzniesiony Krzyż Milenijny i kapliczka. Miejsce to nazywane jest Golgotą Beskidów. Wzdłuż ścieżki prowadzącej na górę od strony Radziechów zbudowane zostały stacje drogi krzyżowej.
W 2021 roku Przybędza zajęła II miejsce w plebiscycie na najpiękniejszą wieś województwa śląskiego[10].
Parafia edytuj
We wsi znajduje się kościół parafialny Matki Bożej Częstochowskiej; siedziba parafii, erygowanej 26 sierpnia 2013 roku (w 30-lecie powstania świątyni). Pierwszym proboszczem tej wspólnoty został ks. Janusz Dudek.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 111325
- ↑ Statystyka ludności. Urząd Gminy Radziechowy-Wieprz. [dostęp 2020-12-18].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1044 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 14 grudnia 2001 r. w sprawie ustalenia i zmiany urzędowych nazw niektórych miejscowości w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, lubuskim, łódzkim, małopolskim, opolskim, podkarpackim, podlaskim, pomorskim, śląskim, świętokrzyskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim oraz obiektów fizjograficznych w województwach lubelskim i lubuskim (Dz.U. z 2001 r. nr 153, poz. 1772)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b c d e f Nasz XX wiek [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-11].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Powstała nowa wieś Przybędza [online] [dostęp 2024-02-27] [zarchiwizowane z adresu 2007-12-17].
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 645
- ↑ Piękna Wieś - edycja 2021 - Serwis Województwa Śląskiego [online], www.slaskie.pl [dostęp 2021-09-09].