Ulica Farna w Bydgoszczy
Ulica Farna w Bydgoszczy – ulica na terenie miasta lokacyjnego Bydgoszczy.
| Stare Miasto w Bydgoszczy | |||||||||||||||||||
 Widok od Starego Rynku | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
110 m | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Bydgoszczy  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||||||||||||||||
 53°07′21,4″N 17°59′56,4″E/53,122600 17,999004
| |||||||||||||||||||
Położenie
edytujUlica znajduje się w północno-zachodniej części Starego Miasta. Rozciąga się w przybliżeniu na kierunku wschód-zachód, od Starego Rynku do ul. Przyrzecze. Jej długość wynosi ok. 110 m.
Historia
edytuj
Ulica Farna została wytyczona w połowie XIV wieku podczas kształtowania bydgoskiego miasta lokacyjnego. Łączyła ona północno-zachodni narożnik Starego Rynku z kościołem farnym oraz ulicami: Jezuicką (Kościelną) i Przyrzecze (Wodną).
Prawdopodobnie jeszcze w XIV wieku w północno-zachodniej części miasta, między ulicą Farną a Brdą wzniesiono miejski kościół parafialny. Obecna forma architektoniczna świątyni pochodzi z XV wieku. W okresie staropolskim, aż do 1809 r. wokół kościoła istniał cmentarz, zaś jego ogrodzenie i furtka znajdowały się od strony ulicy Farnej[1].
W XVII-XVIII wieku większa część domów w czworoboku dzisiejszych ulic: Farnej, Jezuickiej, Niedźwiedziej i Starego Rynku należała do zakonu jezuitów[2]. Około roku 1640 jedno skrzydło tego czworoboku na Rynku zostało zamknięte bryłą kościoła jezuickiego oraz zabudowaniami kolegium. Podczas potopu szwedzkiego (1655–1660) większa część domów została spalona, a wiele innych stało pustką z powodu ucieczki mieszkańców przed zarazą[2]. Umierający masowo bydgoszczanie zapisywali swe nieruchomości kościołom, klasztorom i szpitalowi. Stąd wiele domów w rejonie ulicy określano jako „jezuickie”[2].
Z planu miasta sporządzonego w 1774 r. przez pruskiego geometrę Gretha wynika, że na 7 istniejących wówczas parceli przy ulicy, tylko dwie były zabudowane. Część południowej pierzei zajmował budynek kolegium jezuickiego. Ubytki zabudowy zostały uzupełnione do 1800 r. Do 1834 r. wyburzono jeden z budynków dawnego kolegium, który stał po stronie ul. Farnej i w jego miejscu urządzono wjazd na dziedziniec wewnętrzny. Z planu miasta z 1876 r. wynika, że w pierzejach ulicy stało 9 kamienic. W 1923 r. w kamienicy stojącej na rogu ul. Farnej i Starego Rynku ulokowano Muzeum Miejskie.
W 1940 r. na skutek zarządzenia hitlerowskich władz okupacyjnych z kreisleiterem NSDAP, nadburmistrzem Wernerem Kampe na czele, wyburzono zachodnią pierzeję Starego Rynku wraz z kościołem pojezuickim oraz kamienicą Muzeum Miejskiego. Planowany przez hitlerowskie władze w ich miejsce nowy ratusz bydgoski nie został zrealizowany, zaś po dawnej zabudowie pozostał skwer. Od tego czasu wschodnia część ulicy Farnej nie posiada fragmentu południowej pierzei i widoczna jest ze Starego Rynku.
W 1974 r. na podstawie uchwały WRN, rozpoczęto rewaloryzację fragmentów Starego Miasta w Bydgoszczy. Podjęte przedsięwzięcia na ulicy Farnej dotyczyły uporządkowania sieci handlowej oraz przywrócenia witrynom sklepowym charakteru staromiejskiego[3]. Modernizacja nawierzchni ulicy została ujęta w Planie Rewitalizacji Bydgoszczy[4].
Nazwy
edytujUlica w przekroju historycznym posiadała następujące nazwy[5]:
- XVI w. – I poł. XVIII w. – platea parochialis (Parafialna [Farna])
- 1800–1816 – Pfarrstraße
- 1840–1920 – Alte Pfarrstraße
- 1920–1939 – Farna
- 1939–1945 – Alte Pfarrstraße
- od 1945 – Farna
Nazwa ulicy nawiązuje do katedry św. Marcina i Mikołaja – bydgoskiego kościoła farnego.
Architektura
edytujPierzeje ul. Farnej stanowią w większości kamienice wzniesione od końca XVIII do początku XX wieku. Najważniejszym obiektem stojącym przy ulicy jest jednak gotycki kościół farny, obecnie katedra św. Marcina i Mikołaja.
Niektóre budynki
edytuj| Nr | Adres | Lata budowy | Styl architektoniczny | Wpisany do rej. zabytków | Uwagi | Zdjęcie |
| 1. | Farna 10 | 1425–1466 | gotyk | 
|
Pierwotnie miejski kościół farny, sanktuarium maryjne Matki Bożej Pięknej Miłości, od 1999 r. konkatedra archidiecezji gnieźnieńskiej, od 2004 r. katedra Diecezji Bydgoskiej. |  |
| 2. | Jezuicka 1 | 1653, 1878 | klasycyzm, eklektyzm |
|
Budynek ratusza szczytem ustawiony do ul. Farnej. Od 1653 r. mieścił dawne kolegium jezuitów, wzniesione z fundacji biskupa Kaspra Działyńskiego i kanclerza wielkiego koronnego, starosty bydgoskiego Jerzego Ossolińskiego. Od 1770 r. w budynku znajdowało się gimnazjum niemieckie, Szkoła Główna Departamentowa (1808–1812), szkoła wydziałowa (1812–1815) i ponownie gimnazjum niemieckie (1817–1878). W 1879 r. budynek został zakupiony przez miasto i stał się siedzibą magistratu[6]. |  |
| 3. | Jezuicka 2 | 1780 | barok |
|
Kamienica na rogu ul. Jezuickiej i Farnej. Piętrowa z sienią przechodnią, z zachowanym z XVIII wieku dziedzińcem i otwartym drewnianym krużgankiem (galeriami). Na przełomie XIX i XX w. mieściły się tu biura urzędu pocztowego. W kamienicy znajduje się m.in. sala konferencyjna Aula Lochovsciana Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego oraz wydziały jednostek samorządowych[6]. |  |
| 4. | Farna 2 | 1775–1776[7] | eklektyzm | 
|
Kamienica należąca do parafii farnej. |  |
| 5. | Farna 4 | 1776, 1865–1868 | eklektyzm |
|
Kamienica odbudowana w końcu XVIII wieku, podwyższona i przebudowana w II połowie XIX wieku. |  |
| 6. | Farna 6 | XVIII w., 1866 | eklektyzm |
|
Kamienica wzniesiona w XVI wieku, zrujnowana po potopie szwedzkim, istniejąca w 1774 r. Obecna forma architektoniczna pochodzi z 1866 r. Na budynku w podwórzu znaleziono tablicę pamiątkową z datą „1593” i inicjałami B.K. oznaczającymi dawnego właściciela kamienicy Bartosza Krapiewskiego – rajcy i burmistrza Bydgoszczy w 1599 i 1603 r.[1] |  |
| 7. | Farna 8 | 1775–1780 | eklektyzm |
|
Kamienica parafii farnej, w latach 1866–1920 należąca do znanej w Bydgoszczy rodziny kupieckiej Vincent, specjalizującej się w produkcji i sprzedaży wyrobów tytoniowych i cygar[6]. Posiada XVI-wieczne piwnice[7] |  |
| 8. | Farna 10 | 1834–1854 | szachulec |
|
Dawna szkoła parafialna, na miejscu budynku szkolnego z XV wieku. Po 1947 r. przedszkole parafialne, od 1996 r. Biblioteka Prymasowskiego Instytutu Kultury Chrześcijańskiej[8]. |  |
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Łbik Lech: Szesnastowieczna tablica pamiątkowa z ulicy Farnej w Bydgoszczy. [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 9. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2004.
- ↑ a b c Drygałowa Waleria: Kamieniczki nr 4 przy ulicy Jezuickiej. [w:] Kalendarz Bydgoski 1968.
- ↑ Wiśniewski Józef: Problemy kształtowania się rewaloryzacji zespołu staromiejskiego w Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska VI 1974-1975.
- ↑ http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20100616/BYDGOSZCZ01/429392914 dostęp 2010-09-30.
- ↑ Czachorowski Antoni red.: Atlas historyczny miast polskich. Tom II Kujawy. Zeszyt I Bydgoszcz. Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Toruń 1997.
- ↑ a b c Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996.
- ↑ a b Gminna Ewidencja Zabytków Miasta Bydgoszczy. [w:] Program Opieki nad Zabytkami miasta Bydgoszczy na lata 2013–2016.
- ↑ Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-927191-0-6.
Bibliografia
edytuj- Derenda Jerzy red.: Piękna stara Bydgoszcz. Tom I z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-916178-0-7, 978-83-916178-0-9, 83-916178-5-8, 978-83-916178-5-4, 83-916178-1-5, 978-83-916178-1-6
- Siwiak Wojciech: Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej), Bydgoszcz 2015.
- Umiński Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996