Ulica Grodzka w Lublinie

Ulica Grodzka w Lublinie – główna ulica Starego Miasta, łączy rynek z Bramą Grodzką, kontynuowana jest przez ul. Bramową do Bramy Krakowskiej. Jej przebieg nie zmienił się od średniowiecza.

ulica Grodzka

Stare Miasto
Grodzka nocą
Państwo	Polska
Miejscowość	Lublin
Długość	220
Poprzednie nazwy	Platea Castrensis
Przebieg
0m Rynek/ul. Rybna 90m ul. Ku Farze 100m ul. Archidiakońska 110m Plac Po Farze 220m Brama Grodzka, dalej ul. Zamkowa
Położenie na mapie Lublina ulica Grodzka
Położenie na mapie Polski ulica Grodzka
Położenie na mapie województwa lubelskiego ulica Grodzka
51°14′54,1″N 22°34′09,8″E

Historia

Średniowiecze

Droga istnieje od XIII wieku w niezmienionej postaci. Jej nazwa wywodzi się z faktu, że prowadzi ona do grodu na Zamku. Zgodnie z jedną z hipotez za czasów Bolesława Wstydliwego miała miejsce pierwsza lokacja Lublina na prawie magdeburskim. Wtedy też z Czwartku przeniesiono targowisko na Grodzką. W 1471 roku miasto uzyskało zezwolenie króla Kazimierza IV Jagiellończyka na budowę wodociągu. Rurociąg przebiegał od Bramy Krakowskiej przez ul. Bramową, Grodzką, aż do (dawnego) Kościoła Farnego, gdzie skręcał w ul. Ku Farze w kierunku Placu Rybnego. Dawniej ulica funkcjonowała pod łacińską nazwą Platea Castrensis.

Nowożytność

Nazwa Grodzka jest używana od połowy XVI wieku. Stanowiła szlak handlowy w ciągu Via Regia stąd jej szerokość w stosunku do innych ulic. Pod koniec wieku XVIII na polecenie Komisji Dobrego Porządku została wybrukowana.

XIX wiek

W XIX stuleciu otoczenie ulicy się zmieniło. Zlikwidowano cmentarz oraz zburzono Kościół pw. św. Michała Archanioła. W II połowie wieku zamontowano przy ulicy latarnie gazowe.

XX wiek

W trakcie II wojny światowej przy ulicy mieściły się biura Judenratu. Dokonano w związku z tym podziału tak, aby od nr 11 do końca strony nieparzystej budynki były do dyspozycji Rady Żydowskiej, a od nr 14 do końca po stronie parzystej na mieszkania pracowników Urzędu Pracy oraz instytucji niemieckich. Wzdłuż ulicy aż do końca okupacji znajdował się drut kolczasty.

Zabytki i otoczenie

Kamienica Grodzka 1

W tle widoczna kamienica Grodzka 1 od strony Rynku

Jest to boczna oficyna kamienicy przy rynku (Nr 6). Powstała po pożarze z roku 1575. Jest przyozdobiona barokowymi malowidłami z drugiej połowy XVII wieku. Po przebudowie dodano do niej attyki ze szczytami. Po 1630 właścicielami byli Cichoszewscy, posiadali oni w kamienicy aptekę i skład win. Od 1675 znajdowało się w niej seminarium księży świeckich. Po upadku powstania styczniowego kamienica przeszła na własność Skarbu Państwa, a w 1871 sprzedano ją rodzinie Margulesów. W trakcie renowacji kamienicy w 1954 roku dokonano swobodnej rekonstrukcji attyki z grzebieniem o architektonicznych streczynach. Na attyce umieszczono sgrafitta przedstawiające sceny z życia kupieckiego, autorstwa Lecha i Heleny Grześkiewiczów.

Kamienica Grodzka 2

Wybudowano ją w pierwszej połowie XV wieku oraz poszerzono podczas budowy Bramy Rybnej w 1448 roku. W XVI wieku należała do Kiełbaszczyńskiego, a w 1680 zanotowano ją jako majątek Gryzonów. Być może w tamtym czasie zyskała renesansową attykę i sztukaterie. Około 1780 roku urządzano w niej reduty i bale maskowe. Budynek uległ pożarowi w 1803 roku. W trakcie rozbiórki Bramy Rybnej(1861–1863) kamienicę gruntownie przebudowano i podwyższono. Nad oknami parteru umieszczono napis majuskułą: (TV ES DO) MINVS MEVS, ADIVTOR MEVS PROTECTOR MEVS (Ps 28, 7) (dosł.) (Tyś jest) Panem moim, wspomożycielem moim i obrońcą moim. (BT5) Pan moją mocą i tarczą!.

Kamienica Grodzka 3

Zbudowana w XV wieku. W 1674 r. nazywana była przechodnią, gdyż jej sień powstała w przebiegu dawnej uliczki łączącej Grodzką z Archidiakońską. Pod koniec XVI wieku przejście zlikwidowano. Obecnie jest ono otwarte. Od 1794 stanowiła własność kościelną, a konkretnie ks. Piotra Makarewicza, scholastyka kolegiaty lubelskiej. W końcu XIX wieku dobudowano do niej III piętro. Gruntowny remont przeprowadzono w latach 1971–1987 według projektu arch. Jadwigi Jamiołkowskiej.

Kamienica Grodzka 7

Składa się ona z 2 części. Starsza powstała w XVII wieku i znajduje się od bramy wejściowej na prawo, natomiast młodsza na początku XIX wieku od strony placu Po Farze. Na początku XIX stulecia stanowiła własność Karola Roizenberga, obrotnego kupca oraz lekarza. W 1807 urodził się w niej Wincenty Pol. Znajdował się w niej Instytut Nakadzań Lekarskich założony przez jej właściciela. Zakład powstał z myślą o zamożnej klienteli, jednak upadł nie doczekawszy się kuracjuszy. Obecnie mieści się w niej siedziba Oddziału Lubelskiego Pracowni Konserwacji Zabytków.

Plebania nr 11

Budynek dawnej plebanii od strony placu Po Farze

Był to budynek plebanii nieistniejącego już kościoła farnego. W 1575 roku został zniszczony przez pożar. Nowy budynek powstał w XVII wieku. Jednak brak informacji archiwalnych na jego temat. Od drugiej połowy XIX wieku do 1942 stanowił własność Gminy Wyznaniowej Żydowskiej. Mieściła się tam ochronka i dom starców nazwany później „Żydowskim grodzkim przytułkiem”. Został przejęty przez władze okupacyjne 9 V 1941 roku, a po wyzwoleniu stał się własnością miasta. W latach 1944–1946 znajdował się w nim dom starców, a 1947–1970 dom dziecka. 1 X 1970 przekazano go MDK Pod Akacją.

Hotel Alter

Z lewej strony widoczny Hotel Alter

Budynek nosi nr 30, powstał w XVI wieku. Pierwszym właścicielem kamienicy był złotnik – Piotr Boniecki. W końcu XIX wieku właścicielem był niejaki Kopelman. W latach 1918–1940 pełnił funkcję handlową i rzemieślniczą. W 1936 jako mleczarnia. Obecnie w budynku mieści się Hotel Alter będący pierwszym i jak dotąd (2021) jedynym hotelem 5-gwiazdkowym w Lublinie. Mieszczą się w nim zwykłe pokoje jak również 2 apartamenty, w tym największy nazwany od nazwiska pierwszego właściciela apartamentem Bonieckiego.

Brama Grodzka

Brama Grodzka

Powstała jako element murów miejskich w 1341 r. Po 1660 dodano renesansową attykę. Bramę przebudowywano wiele razy. Ostatnia przebudowa miała miejsce w 1785 roku wg projektu Dominika Merliniego. Nabrała wtedy kształtów klasycystycznych. Stanowiła granicę zamieszkania Żydów stąd jej druga nazwa czyli Brama Żydowska. W czasie II wojny światowej była także granicą Ghetta.

Przebieg

Ulica rozpoczyna się od rynku biegnąc w kierunku Bramy Grodzkiej. Przebiega między zwartą zabudową kamienic. Z prawej strony odchodzi od niej ulica Archidiakońska, a dalej po tej samej stronie znajduje się plac Po Farze. Natomiast wcześniej od ulicy odchodzi z lewej strony ul. Ku Farze. Kończy swój bieg w Bramie Grodzkiej, gdzie kontynuuje ją ul. Zamkowa.